Oʻqituvchilar kuni
Oʻqituvchilar kuni — bu oʻqituvchilik kasbini tanlaganlarni sharaflash uchun turli tadbirlar oʻtkaziladigan qutlov va bayram kuni.
Koʻpgina mamlakatlarda 1994-yildan boshlab har yili 5-oktyabr UNESCO tavsiyasi bilan Oʻqituvchilar kuni sifatida nishonlanadi. 1966-yil 5-oktyabrda Parijda boʻlib oʻtgan „Oʻqituvchi maqomi boʻyicha maxsus hukumatlararo konferensiya“ yakunlanganligi va UNESCO va XMT vakillari tomonidan „Oʻqituvchilarning maqomi toʻgʻrisidagi tavsiyalar“ bir ovozdan qabul qilingan kunni nishonlaydi. Turli mamlakatlarda madaniy va tarixiy xususiyatlari va maktab taʼtillariga qarab turli sanalar Oʻqituvchilar kuni sifatida belgilangan. Masalan, 12 arab davlatida (Bahrayn, Birlashgan Arab Amirliklari, Jazoir, Marokash, Qatar, Liviya, Misr, Saudiya Arabistoni, Tunis, Ummon, Iordaniya, Yaman) har yili 28-fevral Oʻqituvchilar kuni sifatida nishonlanadi. Turkiyada esa 24-noyabr Oʻqituvchilar kuni sifatida nishonlanadi. Mustafo Kamol Otaturk bosh oʻqituvchi boʻlgan 24-noyabr kuni Kenan Evren tomonidan 1981-yil Otaturk yilida „Ustozlar kuni“ deb eʼlon qilindi[1].
Ustozlar kuni bayram yoki bayram boʻlmasligi ham mamlakatga bogʻliq.
Oʻqituvchilar kunini nishonlaydigan mamlakatlar
tahrirOzarbayjon
tahrirOzarbayjon aholisi har yili 5-oktyabrda Xalqaro oʻqituvchilar kuni nishonlaydi[2].
Avstraliya
tahrirAvstraliyada oktyabr oyining oxirgi juma kuni Oʻqituvchilar kuni sifatida nishonlanadi[3]. UNESCO tomonidan Butunjahon oʻqituvchilar kuni sifatida nishonlanishi qabul qilingan 5-oktabr kuni Avstraliya maktablarida odatda dam olish kuni boʻlganligi sababli oktyabr oyining oxirgi juma kuni Oʻqituvchilar kuni sifatida nishonlanadi[3].
Chex Respublikasi
tahrirOʻqituvchilar kuni 28-martda, umumjahon taʼlimning ilk targʻibotchilaridan biri Jan Amos Comenius tavalludi kunida nishonlanadi.
Hindiston
tahrirHindistonda 5-sentabr kuni Oʻqituvchilar kuni sifatida nishonlanadi. Bu Hindistonning sobiq prezidenti va oʻqituvchisi <a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Sarvepalli_Radhakrishnan (Wayback Machine saytida 2016-06-20 sanasida arxivlangan)" rel="mw:ExtLink" title="Sarvepalli Radhakrishnan" class="new cx-link" data-linkid="48">Dr. Sarvepalli Radhakrishnan</a>ning tugʻilgan kunidir. Radhakrishnan 1962-yilda Hindiston prezidenti boʻlganida, uning baʼzi shogirdlari va doʻstlari u bilan tugʻilgan kunini nishonlashga ruxsat berishini soʻradilar. Radhakrishnan shunday javob berdi: "Tugʻilgan kunimni alohida nishonlash oʻrniga, 5-sentabr oʻqituvchilar kuni sifatida nishonlansa, men uchun faxr boʻlardi".
Bu kun Hindistonda taʼtil emas. Bu kun qutlov kuni hisoblanadi va oʻquvchilar xuddi oddiy kundek maktabga kelishadi; odatiy tadbirlar va darslar bayram tadbirlari, minnatdorchilik va qutlovlar bilan birga oʻtkaziladi. Baʼzi maktablarda bu kuni yuqori sinf oʻquvchilari oʻqituvchilarning mas’uliyatini oʻz zimmalariga oladilar va ularga oʻz ustozlarini qadrlashlarini koʻrsatadilar.
Anʼanaga koʻra, hindlar oʻqituvchilarga katta hurmat bilan qarashgan. Qadimgi hindlarning aytishicha(odatda oʻquvchilarga oʻrgatiladi), oʻqituvchi, hatto, Xudo oldida 3-oʻringa qoʻyiladi: „Maata, Pitha, Guru, Daivam“ degani Ona, Ota va Oʻqituvchi Xudodir. Bir juftlik nutqi(doha): Guru Govind doou khare kake lagon paai? Balihari guru aap ki Govind deeo batai. Maʼnosi, "Men birinchi salomimni kimga aytishim kerak: Ustozmi yoki Xudomi? Men Xudoni bilishim uchun vositachi boʻladigan ustozni tanlayman." Yana bir misol sifatida, hinduizm oyatlarining oʻrta qismlarida shunday deyiladi: "Guru Bramha, Guru Vishnu, Guru devo Maheshwaraha — Gurusakshath parabramha tasmai shree gurve namaha" , „Ustoz uchlikdir. Oʻqituvchining oʻzi Xudo oldida belgidir“ deb tarjima qilingan. Oʻqituvchi nafaqat har bir bolaga va hammaga maʼlumot beradi, balki onalik burchini ham oʻz zimmasiga oladi.
Eron
tahrir2-may, Murtazo Mutahhariy qotilligi kuni ustozlar kuni sifatida nishonlanadi.
Kipr
tahrirShimoliy Kipr Turk Respublikasida Milliy taʼlim va madaniyat vazirligi qarorlari asosida Turkiyada ham amalda boʻlgan 24-noyabr kuni Oʻqituvchilar kuni sifatida nishonlanadi. Biroq, Kipr Turk Oʻqituvchilari kasaba uyushmasi va Kipr Turk Oʻrta taʼlim Oʻqituvchilari kasaba uyushmasi, bu Turkiyadagi harbiy rejimning qarori boʻlganiga va 5-oktyabrning yanada universal xarakterga ega boʻlganiga ishora qilib, 5-oktyabr kuni nishonlashadi[4][5].
Malayziya
tahrirMalayziyada Oʻqituvchilar kuni(malayziyacha : Hari Guru) 16-mayda nishonlanadi.
Peru
tahrir1953-yildan beri 6-iyul rasmiy ravishda Oʻqituvchilar kuni sifatida nishonlanadi. Peru mustaqillikka erishgach, 6-iyul sanasi 1822-yil 6-iyulda qabul qilingan qonun bilan mamlakatda birinchi oʻqituvchilar maktabining tashkil etilgani munosabati bilan tanlangan.
Oʻqituvchilar kuni 28-martda, Jan Amos Comenius tavallud topgan kunda nishonlanadi.
Turkiya
tahrirHar yili 24-noyabr Turkiyada Ustozlar kuni sifatida nishonlanadi. Bu Otaturk yili deb eʼlon qilingan 1981-yil 12-sentyabr Harbiy maʼmuriyati tomonidan eʼlon qilingan.
1928-yil 24-noyabr Turkiya Respublikasining asoschisi Mustafo Kamol Otaturkning „ Milliy maktablar bosh oʻqituvchisi“ lavozimini qabul qilgan kun. Vazirlar Kengashi 1928-yil 11-noyabrdagi yigʻilishida Mustafo Kamol Otaturkka „Milliy maktablar bosh oʻqituvchisi“ unvonini berdi va bu unvon 24-noyabrda Milliy Maktablar Nizomining eʼlon qilinishi bilan rasmiylashtirildi. 1981-yilda Otaturk tavalludining 100 yilligi munosabati bilan uning „bosh muallim“ boʻlgan kunini butun mamlakat boʻylab Oʻqituvchilar kuni sifatida nishonlashga qaror qilindi. 1981-yil 26-fevralda rasmiy gazetada eʼlon qilingan „Oʻqituvchilar kunini nishonlash toʻgʻrisidagi Nizom“ bilan Oʻqituvchilar kunining maqsadlari, bayram qoʻmitalarining vazifalari, vakolatlari va mas’uliyati, nishonlash kuni bilan bogʻliq tamoyillar belgilandi[6].
24-noyabrni Ustozlar kuni deb eʼlon qilgan davr prezidenti, general Kenan Evren 24-noyabrning birinchi tabriknomasida oʻqituvchilarga murojaat qildi:
"Hurmatli ustozlar,
24-noyabr nafaqat Ustozlar kuni, balki eng ulug‘ ustoz Otaturk g‘oyalarini ro‘yobga chiqargan kun bo‘lsin. Shuningdek, bugun ertangi turk farzandlari Otaturk orzu qilganidek birlik, hamjihatlik va yaxlitlikda tarbiyalashning qasamyod kuni bo'lsin. Shu munosabat bilan barchangizga baxtli va yorqin kelajak tilayman va barchangizga o'z sevgimni izhor qilaman"[7].
Manba
tahrir- ↑ „Öğretmenler Günü Kutlama Yönetmeliği - 26 Şubat 1981“. 7 aralık 2012da asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Asef Zeynal, Öğretmenler Gününüz Kutlu Olsun! News.com.tr sitesi, 05.10.2011“. 26 kasım 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23 kasım 2011.
- ↑ 3,0 3,1 „'World Teachers' Day, Queensland College of Teachers, Erişim Tarihi:24.11.2011“. 19 ağustos 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24 kasım 2011.
- ↑ „24 Kasım mı, 5 Ekim mi?“. Havadis (25 kasım 2018). 7 aralık 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24 kasım 2019.
- ↑ „"Öğretmenler Gününü Kutlamıyoruz"!“. Yenidüzen. 7 aralık 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24 kasım 2019.
- ↑ „Öğretmenler Günü Kutlama Yönetmeliği - 26 Şubat 1981“. 7 aralık 2012da asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ Kenan Evren'in Anıları, Cilt 2, 1991.