Oʻzbekistonda 1929 yilgacha arab yozuvidan foydalanilgan. 1920chi yillarda ayrim Turkiy davlatlar arab yazuvidan voz kechib lotin yozuviga oʻta boshladilar. Birinchi boʻlib Ozarbayjon 1922 yilda lotin yozuvida oʻtdi, 1928 yilda esa Turkiya lotin yozuvini qabul qildi. 1920-yillarning oʻrtalaridan Oʻzbekistonda arab yozuviga keng hujum boshlandi. Arab yozuvi qoloqligimizning, savodsizligimizning, dindorligimizning sababchisi deb eʼlon qilindi. 1929—1930 oʻquv yilidan Oʻzbekiston lotin yozuviga oʻtdi va biz oʻzbek xalqining asrlar davomida yaratilib kelingan hamda chop etilgan ilmiy, badiiy va falsafiy adabiyotdan uzilib qoldik.
=Arab alifbosi=: آ ا أ ء ب پ ت ث ج چ ح خ د ذ ز ژ س ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ک گ ل م ن و ٶ ۇ ۉ ە ة ى ي ې ٸ
1929-yildan boshlab arab yozuvidan yangi lotin vozuviga (yanalif) o‘tilgan. U 1940-yilgacha ishlatilgan.
| A a
|
B b
|
C c
|
Ç ç
|
D d
|
E e
|
Ə ə
|
F f
|
| G g
|
Ƣ ƣ
|
H h
|
I i
|
J j
|
K k
|
L l
|
M m
|
| N n
|
N̡ ᶇ
|
O o
|
Ө ө
|
P p
|
Q q
|
R r
|
S s
|
| Ş ş
|
T t
|
U u
|
V v
|
X x
|
Y y
|
Z z
|
Ƶ ƶ
|
|
|
'
|
1940 yilda Oʻzbekistonda kirill yozuviga oʻtildi. Buning natijasida 1929-40 yillar oraligʻida chop etilgan ilmiy, badiiy, pedagogik, oʻquv adabiyotlardan uzilib qoldik.
| А а
|
Б б
|
В в
|
Г г
|
Д д
|
Е е
|
Ё ё
|
Ж ж
|
| З з
|
И и
|
Й й
|
К к
|
Л л
|
М м
|
Н н
|
О о
|
| П п
|
Р р
|
С с
|
Т т
|
У у
|
Ф ф
|
Х х
|
Ц ц
|
| Ч ч
|
Ш ш
|
Ъ ъ
|
Ь ь
|
Э э
|
Ю ю
|
Я я
|
Ў ў
|
| Қ қ
|
Ғ ғ
|
Ҳ ҳ
|
1940 yildan 1991 yilgacha oʻrta hisob bilan oʻzbek tilida 50 ming nomda 50 million nusxada kitoblar chop etilganini (bunga shu yillari nashr etilgan jurnal, gazetalar kirmaydi) hisobga olsak, biz yana lotin yozuviga oʻtishda qanchadan-qancha adabiyotdan yiroqlashishimiz mumkinligi ayon boʻladi.
Lotin yozuviga koʻchishTahrirlash
Lekin dunyoning eng rivojlangan mamlakatlari (ularni sanab oʻtirishning hojati yoʻq) lotin yozuvidan foydalanadilar. Shuning uchun ham hozirgi eng zamonaviy texnika, tabiiy fanlar yoki ijtimoiy tadqiqotlar haqidagi adabiyotlar shu yozuv asosida yoritiladi. BMT, UNESCO va boshqa xalqaro tashkilotlarning xabar qilishlaricha, yangi texnika, texnologiya va fanga tegishli adabiyotlarning 80 foizi lotin yozuvida chop etilar ekan.
| A a
|
B b
|
D d
|
E e
|
F f
|
G g
|
H h
|
I i
|
| J j
|
K k
|
L l
|
M m
|
N n
|
O o
|
P p
|
Q q
|
| R r
|
S s
|
T t
|
U u
|
V v
|
X x
|
Y y
|
Z z
|
| Oʻ oʻ
|
Gʻ gʻ
|
Sh sh
|
Ch ch
|
ng
|
ʼ
|
|
|
Demak, Oʻzbekistonni dunyoning rivojlangan mamlakatlari qatoriga qoʻshilishi uchun lotin yozuviga oʻtish maqsadga muvofiqdir. Oʻzbekistonda bu jarayon bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda va 2005-yilda tugallanishi koʻzda tutilgan.
Alifbolardagi mosliklarTahrirlash
|
|
|
Kiril
|
Lotin
|
|
Kiril
|
Lotin
| | А а
|
A a
|
|
С с
|
S s
| | Б б
|
B b
|
|
Т т
|
T t
| | В в
|
V v
|
|
У у
|
U u
| | Г г
|
G g
|
|
Ф ф
|
F f
| | Д д
|
D d
|
|
Х х
|
X x (qoida)
| | Е е
|
E e ~ Ye ye (qoida)
|
|
Ц ц
|
S s ~ Ts ts (qoida)
| | Ё ё
|
Yo yo
|
|
Ч ч
|
Ch ch
| | Ж ж
|
J j
|
|
Ш ш
|
Sh sh
| | З з
|
Z z
|
|
ъ
|
ʼ - tutuq belgisi (ajratish belgisi)
| | И и
|
I i
|
|
ь
| | Й й
|
Y y
|
|
Э э
|
E e
| | К к
|
K k
|
|
Ю ю
|
Yu yu
| | Л л
|
L l
|
|
Я я
|
Ya ya (istisno)
| | М м
|
M m
|
|
Ў ў
|
Oʻ oʻ
| | Н н
|
N n
|
|
Қ қ
|
Q q
| | О о
|
O o
|
|
Ғ ғ
|
Gʻ gʻ
| | П п
|
P p
|
|
Ҳ ҳ
|
H h (qoida)
|
|
|
Oʻ
- Soʻz boshida yoki soʻz oʻrtasida undosh tovushdan keyin S yoziladi.
- Lekin soʻz oʻrtasida unli tovushdan keyin Ts yoziladi.
|
|
Kiril
|
Lotincha toʻgʻri
|
Lotincha notoʻgʻri
|
|
|
|
цирк
|
sirk
|
cirk, tsirk
|
|
|
|
цех
|
sex
|
cex, tsex
|
|
|
|
реакция
|
reaksiya
|
reakciya, reaktsiya
|
|
|
|
акционер
|
aksioner
|
akciober, aktsioner
|
|
|
|
федерация
|
federatsiya
|
federaciya, federasiya
|
|
|
|
функция
|
funksiya
|
funktsiya, funkciya
|
|
- Soʻz boshida yoki soʻz urtasida unli tovushdan keyin Ye yoziladi.
- Lekin soʻz oʻrtasida undosh tovushdan keyin E yoziladi.
|
|
Kiril
|
Lotincha toʻgʻri
|
Lotincha notoʻgʻri
|
|
|
|
енгил
|
yengil
|
engil
|
|
|
|
етти
|
yetti
|
etti
|
|
|
|
Низоев
|
Nizoyev
|
Nizoev
|
|
|
|
қаерда
|
qayerda
|
qaerda
|
|
Qattiq X va yumshoq H harflariTahrirlash
- Kirill Ҳ harfi lotincha H yoziladi.
- Kirill X harfi lotincha X yoziladi.
|
|
Kiril
|
Lotincha toʻgʻri
|
Lotincha notoʻgʻri
|
|
|
|
дорихона
|
dorixona
|
dorihona, dorikhona
|
|
|
|
жаҳон
|
jahon
|
jaxon, jakhon
|
|
- Сентябр soʻzi lotincha sentabr yoziladi.
- Октябр soʻzi lotincha oktabr yoziladi.
|
|
Kiril
|
Lotincha toʻgʻri
|
Lotincha notoʻgʻri
|
|
|
|
БАРЧАМИЗНИ
|
BARCHAMIZNI
|
BARChAMIZNI
|
|
|
|
ЧИҚИШ
|
CHIQISH
|
ChIQISh
|
|
|
|
Шаҳар
|
Shahar
|
SHahar
|
|
|
|
Kiril
|
Lotincha toʻgʻri
|
Lotincha notoʻgʻri
|
|
|
|
МЧЖ
|
MCHJ[1] |
MChJ, MCJ
|
|
|
|
ЕВБ
|
YVB
|
YEVB, YeVB, EVB
|
|
- ↑ Oʻzbek tilining imlo lugʻati. Toshkent, 1995. 25-b.