Olmaliq
Olmaliq – Oʻzbekistonning Toshkent viloyatidagi shahar (1951-yildan). Mamlakatdagi eng yirik rangli metallurgiya markazi[1].
Olmaliq | |
|---|---|
| shahar | |
 | |
| 42°38′19″N 58°55′2″E / 42.63861°N 58.91722°E G OKoordinatalari: 42°38′19″N 58°55′2″E / 42.63861°N 58.91722°E G O | |
| Mamlakat | Oʻzbekiston |
| Mintaqa | Toshkent Viloyati |
| Hukumat | |
| Iqlim turi | Keskin Kontinental |
| Rasmiy til(lar)i | Oʻzbekcha |
| Aholisi (2021) |
133 400 |
| Milliy tarkib | oʻzbeklar, qozoqlar, turkmanlar, ruslar, qirim tatarlari |
| Konfessiyaviy tarkib | Musulmonlar, Xristianlar v.h |
| Vaqt mintaqasi | UTC+5 |
| Avtomobil kodi | 10 |
|
| |
Etimologiyasi tahrir
Bir versiyaga koʻra, „Olmaliq“ nomi oʻzbek tilidan tarjima qilinganda „tegilmagan joy“ yoki „zabt etilmagan joy“ maʼnosini bildirishi mumkin (oʻzbekcha olmoq – olmoq, oʻzbekcha olmalik – olinmagan, zabt etilmagan). Boshqa versiyaga koʻra, „Olmaliq“ (oʻzbek olmasi, olma daraxti) dan „olma“, „olma koʻpligi“ deb tarjima qilingan.
Tarixi tahrir
Qadim zamonda tahrir
Hozirgi Olmaliq shahri yaqinida, Ohangaron daryosining chap qirgʻogʻida oʻrta asrlarda Tunket nomi bilan mashhur boʻlgan qadimiy Imloq manzilgohi joylashgan[2].
Olmaliq milodiy VI–VII asrlarda Choch vohasining markaziy shaharlaridan biri boʻlib, Chirchiq va Ohangaron daryolarining bosh qismidan Sirdaryo sohillarigacha, shu jumladan hozirgi Xoʻjand hududida joylashgan.
Choch hududi Qadimgi Sharqda metallar qazib olinadigan yirik rudali rayon sifatida mashhur edi[3].
Hududni oʻrganish va shahar tavsifi 1920-yillarning oxiri va 1930-yillarda arxeolog M. Y. Masson tomonidan amalga oshirildi.
1959-yilning yozida OʻzSSR Fanlar akademiyasi Arxeologiya instituti shaharni chuqur oʻrganishga kirishdi. Ishga Y. F. Buryakov rahbarlik qildi.
Maʼlum boʻlishicha, Tunket eramizning VI–VII asrlarida qurilgan. Shahar hududi mudofaa devorlari bilan oʻralgan boʻlib, uning ichida shaharning oʻzidan devor bilan ajratilgan mustahkam qal’a bor edi.
Unda hukmdorning saroyi va zarbxona bor edi. Shahar hunarmandlari temir, mis va qimmatbaho metallarni qayta ishlagan. Keramika va shisha puflovchi hunarmandchilik izlari aniqlangan.
XI–XII-asrlarga oid materiallar juda kam edi. Katta ehtimol bilan Chingizxon qoʻshinlari kelgan paytda shahar tanazzulga yuz tutgan.
Olmaliqdan 5 km sharqda Qadimiy Koʻl ota manzilgohi boʻlib, uni ham M. E. Masson sinchiklab oʻrganib chiqqan.
Shahar tavsifi tahrir
Shahar Olmaliqsoy boʻyida[4], Qurama togʻlarining shimoliy yon bagʻrida, 600–650 m balandlikda joylashgan. Toshkent shahridan 60 km janubi-sharqda, Ohangaron daryosining chap sohilidagi hudud. Shaharning shimoli-sharqida Qurama tizmasi, shimoliy va janubi-sharqda Chatqol tizmalari bor. Yaqin temir yoʻl stansiyasi – Ohangaron (18 km). 2000-yil hisobi boʻyicha shahar maydoni 10,8 km² ni, aholisi 114,6 ming kishini tashkil etgan (1974-yilda 92,3 ming; 1959-yilda 40 ming kishi). Olmaliqda mis konining topilishi shaharning tez oʻsishiga sabab boʻldi. 1954-yil Olmaliqda qoʻrgʻoshin-rux fabrikasi ishga tushirildi. Qalmoqqir konidan mis rudasi ochiq usulda olina boshladi. Olmaliqdagi sanoat korxonalarini elektr energiyasi bilan taʼminlash maqsadida Olmaliq yonida issiqlik elektr stansiyasi qurildi. 1963-yil mis eritish zavodi foydalanishga topshirildi. Kon-metallurgiya kombinati toʻla ishga tushirilib mahsulot bera boshladi. Olmaliqdagi rangli metall rudalari oltingugurtga boy. Shu sababli metallurgiya kombinatida oltingugurt rudadan ajratiladi va „Ammofos“ korxonasiga yuboriladi.
Korxonalar va tashkilotlari tahrir
Olmaliqda Oʻrta Osiyoda birinchi boʻlgan uy-roʻzgʻor kimyosi zavodi qurildi. Olmaliqda respublika qishloq xoʻjaligining 80% ini fosforit oʻgʻitlar bilan taʼminlayotgan „Ammofos“ zavodi, „Poyondoz“ gilam, „Pallada Vostok“, "Jefinterneyshnl“ Oʻzbekiston – Pokiston qoʻshma korxonalari, mebel jihozlari kombinati, „Olmalik,-gʻisht“, „Oqtosh“ korxonalari, „Kovuldi“ oltinli rudani qazib olish koni va boshqa korxonalar bor. Yengil va oziq-ovqat sanoat rivojlanmoqda. Olmaliqqa Toshkent–Angren temir yoʻli shoxobchasi qurilgan. Toshkent–Olmaliq avtomobil yoʻli oʻtgan. Islom Karimov nomidagi Toshkent Davlat Texnika Universitetining Olmaliq filiali, "Milliy texnologik tadqiqotlar universiteti „MISiS“ning Olmaliq shahridagi filiali, 23 ta umumiy oʻrta taʼlim maktablari, 12ta kutubxona, 3ta madaniyat uyi, oʻlkashunoslik muzeyi, musiqa va sanʼat maktablari, 3ta stadion, 36ta sport zali, 86ta voleybol va basketbol maydonlari, 11ta gandbol, 18ta tennis zallari va 5ta suzish havzasi bor. Shaharda markazlashgan hududiy tibbiy birlashma, bolalar kasalxonasi, „Kimyogar“ kasalxonasi, yuqumli kasalliklar, silga qarshi kurashish dispanseri, tugʻruqxona, 10ta poliklinika va boshqa tibbiy muassasalar ishlab turibdi. Olmaliqda „Ramazoni Sharif“ masjidi faoliyat yuritadi. Yana bir masjid, yaʼni „Hilol“ masjidining qurilish ishlari davom etmoqda.
Hokimlari tahrir
- Zakirov Abdurashid Abdusattorovich
- Poʻlatov Shuhrat Artykovich (2011–2015)
- Mirkasim Mahmadam Mirazadovich (2017-yil 18-avgust)
- Karimov Oʻktamjon Dexkanovich (1-avgust 2018-yildan)
Galereyasi tahrir
Manbalar tahrir
- ↑ Andoza:СГНСССР
- ↑ Olmaliq – Andoza:Книга:НЭУ
- ↑ Panfilova T. S. Gaponenko N. I. Mikroflora basseyna reki Angren. Tashkent: Izdatelstvo akademii nauk Uzbekskoy SSR, 1963. S. 7
- ↑ Olmaliqsoy – Andoza:Книга:НЭУ
| Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |