Pita
Pita (grekcha: πίτα,turkcha: pide[1], ivritcha: פיתא ) — dumaloq, yassi non boʻlib, u ham kepakli undan, ham yuqori sifatli bugʻdoy unidan pishiriladi. Oʻrta yer dengizi sohilida va Yaqin Sharqda juda mashhur.
Bunday non haqida birinchi eslatma Eski Ahdda ibroniycha boʻlib, „katta nonli pita“, „non“ deb tarjima qilinishi mumkin boʻlgan pat léhem deb ataladi. Ushbu ibora rus tiliga oddiygina „non“ deb tarjima qilingan. Pita „Pat“ soʻzining qisqartmasi. Zamonaviy maʼnoda soʻzi 1950-yillardan beri ibroniy tilida ishlatilgan[2].
Anʼanaviy arab pitasining oʻziga xos xususiyati shundaki, pita pishirishda xamirda hosil boʻlgan suv bugʻlari noning oʻrtasida pufakchada toʻplanib, xamir qatlamlarini ajratib turadi. Shunday qilib, yassi nonning ichida „choʻntak“ hosil boʻladi, u oʻtkir pichoq bilan pitaning chetini kesish orqali ochiladi va unda salatlar yoki goʻsht qoʻyiladi. Anʼanaviy arab pitasining oʻrtacha diametri odatda 15-20 santimetrni tashkil qiladi.
Arab pitasidan tashqari yana bir nechta pita navlari mavjud; masalan, bunday navlarga arman lavashi (bu navlarga arman lavashi (choʻntaksiz katta yam-yashil nonlar), iroq lavashi, druz pitasi (juda yupqa,), hind chapati va turk pidesi kiradi.
Anʼanaviy ravishda pita pechda yoki tandirda pishiriladi. Va xamir xamirturushni oʻz ichiga oladi. Bugungi kunda pita retseptlarining xamirturushsiz variantlari ham mavjud[3], bu yerda xamir faqat un, suv, oʻsimlik moyi va tuzdan iborat.
Tarix tahrir
Pita tarixi Yaqin Sharqning tarixdan oldingi yassi nonlariga asoslanadi. Taxminan 14500 yil muqaddam tosh asrida hozirgi Iordaniya hududidagi natufiylar yovvoyi boshoqli donlardan bir xil yassi non tayyorlaganliklari haqida dalillar mavjud[4][5]. Qadimgi bugʻdoy va arpa Neolit davrida, taxminan 10 000 yil oldin, unumdor yarim oy davrida birinchi xonakilashtirilgan ekinlardan edi. Toʻrt ming yil muqaddam non Bobil Mesopotamiyasi kabi jamiyatlar uchun markaziy oʻrin tutgan, bu yerda eng qadimgi yozma yozuvlar va non retseptlari paydo boʻlgan[6] va lavashga oʻxshash yassi nonlar tandirda tayyorlanadi. Biroq, qadimiy matnlarda yoki har qanday oʻrta asr arab oshxona kitoblarida ikki qavatli bugʻda pishirilgan „choʻntakli pita“ haqida hech qanday gap yoʻq va Charlz Perri va Gil Marks kabi oshpazlik tarixchilarining fikriga koʻra, bu keyinchalik ixtiro qilingan.
Manbalar tahrir
- ↑ „pitta“ (en). Oxford Dictionaries. Oxford University Press (2018). Qaraldi: 2018-yil 25-dekabr. [sayt ishlamaydi]
- ↑ Jewish Language Review. Haifa: Association for the Study of Jewish Languages, 1984 — 65 bet. „Pita (in our sense) is new in Hebrew. … the oldest written primary source… 1955“
- ↑ Alex Bayev. „Питы без Дрожжей на Сковороде: пошаговый рецепт с фото“ (ru-RU). bayevskitchen.com (2022-yil 21-may). Qaraldi: 2022-yil 21-may.
- ↑ „World's oldest bread found at prehistoric site in Jordan“. The Jerusalem Post | JPost.com. 2020-yil 13-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 26-avgust.
- ↑ „Archaeologists find world's oldest bread and new evidence of sophisticated cooking dating back 14,000 years“ (en). The Independent (2018-yil 16-iyul). 2020-yil 9-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 26-avgust.
- ↑ Press, The Associated. „Mastering the Art of Babylonian Cooking“. The New York Times (1988-yil 3-yanvar). 2020-yil 15-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 26-avgust.