Pryanikli sous
Pryanikli sous (nemischa: Lebkuchensauce, nemischa: Pfefferkuchensauce) — Silezya, nemis, chex, polyak va Ashkenazi yahudiy oshxonasining tegishli taomlari guruhi; ikkinchi taomlar uchun sous (gohida — shirin sous), uning asosiy tarkibiy qismi mayda maydalangan va sabzavotli bulyonda yoki sut, qaymoqli pishiriqda namlangan. Germaniyada sousni tayyorlash uchun maxsus sousli pryaniklar ishlatiladi, ammo oddiylar ham uning oʻrnini bosuvchi sifatida ishlatilishi mumkin.
Achiqroq sous uchun asos parternsk, selderey va sabzidan tayyorlangan sabzavotli bulyondir. Tayyorlangan bulyonga maydalangan pryaniklar qoʻshiladi. Taʼmning qoʻshimcha jihatlarini berish uchun sousga zaif pivo yoki goʻshtli bulyon, maydalangan bodom, mayiz, baʼzan mayda toʻgʻralgan chioʻchqa goʻshti qoʻshiladi. Tanlangan retseptga qarab, zanjabil sousi juda suyuq yoki boʻtqa kabi quyuq boʻlishi mumkin.
Olingan sous oq kolbasa (weisswurst), Silezian kartoshka klyotska, karp (ayniqsa, Avstriya va Chexiya Respublikasida mashhur boʻlgan turi), shuningdek, boshqa goʻsht va baliq ovqatlari bilan dasturxonga xizmat qiladilar. Garnirlar koʻpincha kartoshka va tuzlangan karam.
Rojdestvo arafasida stolga pryanikli sousini, ayniqsa Sileziyada anʼanaviy hisoblanadi, shuning uchun uni Rojdestvo sousi ham deb atashadi (nemischa: Weihnachtssauce).
Bundan tashqari, Germaniyada pryanikli sousini Polsha sousi deb atash mumkin (nemischa: Polnische Sauce), Rossiyada va postsovet hududida boʻlsa, butunlay boshqacha taom Polsha sousi deb ataladi[1].
Ushbu taomning turli xil turlari uchun boshqa nemis nomlari quyidagilarni oʻz ichiga oladi: jigarrang sous (nemischa: Braune Sauce) va Bohem sousi (nemischa: böhmische Sauce).
Shirin turida mayda toʻgʻralgan pryanikli pirojnoe issiq sut va qoʻlda koʻpirtirilgan qaymoq bilan aralashtirilib, shirin taomlar uchun qoʻshimcha sifatida ishlatiladi[2].
Ashkenazi oshxonasida pryanik sousi esik fleysh, pryanik sousidagi mol goʻshtini tayyorlash uchun ishlatiladi[3][4]. Ashkenazi yahudiylarining sharqqa koʻchirilishi bilan maydalangan pryanik ushqolari arzonroq qora non bilan almashtirila boshlandi.
Pryanik sousi hujjatlashtirilgan qadimgi nemis taomlaridan biridir. Pryanik sousi retsepti XV-asrning oxirida yaratilgan va Teutonik ordenining qal’a oshxonalarida ishlatiladigan 34 ta retseptni oʻz ichiga olgan Königsberg pazandalik qoʻlyozmasida topish mumkin.
Yana qarang tahrir
Manbalar tahrir
Adabiyotlar tahrir
- Xanna Grandel: Spezialitäten aus Schlesien, 107 Rezepte. Rautenberg, Leer 1994, ISBN 3-8003-3049-0.
- Piter Ploog (Hrsg.): Schlesische Kuche. Komet, Koln.
- Xanna Grandel: Spezialitäten aus Schlesien, 107 Rezepte. Rautenberg, Leer 1994, S. 68.
- Kuźnik, Grażyna: Tradycyjne potrawy wigilijne na Śląsku.