Qasr al-Bahiliy qamali

Qasr al-Bahiliy qamali – Turkash xoqonligi qoʻshinlari tomonidan Samarqand yaqinidagi Qasr al-Bahiliyni qamal qilish. Milodiy 721 yoki 720-yillarda sodir boʻlgan. Turgashlarning asosiy qoʻshiniga 100 kishilik kichik arab garnizoni qarshilik koʻrsatdi. Umaviylarning Xuroson noibi tomonidan yuborilgan arab boʻlinmalari va al-Musayyab ar-Riyohiy qoʻmondonligi ostidagi mahalliy Eron ittifoqchilari qamalni olib tashlash, garnizon va tinch aholini xavfsiz joyga olib chiqishga muvaffaq boʻlishdi.

Qasr al-Bahiliy qamali
Sanalar 720/721 Urush yeri Samarqand, Movarounnahr Natija Arablarning g'alabasi, garnizonni evakuatsiya qilish
Raqiblar
Umaviylar xalifaligi	Turkash xoqonligi
Qoʻmondonlar
Aniq emas	Kursul

Tarixi

VII asr oʻrtalarida arablar Fors va Xurosonni bosib olganidan soʻng xalifa al-Volid I davrida (705–715) Umaviylar sarkardasi Qutayba ibn Muslim tomonidan Movarounnahr bosib olingan. 719-yilda mahalliy hukmdorlar xalifalikka qarshi xitoylar va ularning turgʻoz vassallaridan harbiy yordam soʻraydi.

Vaziyat arab hokimi Abdurrahmon ibn Nuaymning layoqatsizligi tufayli yanada keskinlashdi. Uning vorisi Said, 720-yilda bu lavozimni egallagan va unchalik yaxshi tajribaga ega emas edi. U viloyatni boshqarishda na tajribaga ega edi, na hududni yaxshi bilar edi. Urushlarga qarshi boʻlganligi uchun u „Xuhnjaina“ laqabini olgan. Keyinchalik Said qobiliyatli Shu’ab ibn Zuhayr an-Naxshaliyni Samarqandga noib qilib tayinlagan. Biroq mahalliy aholi oʻrtasidagi tartibsizliklardan soʻng u ishdan boʻshatilib, oʻrniga Usmon ibn Abdulloh ibn Mutarrif ibn ash-Shihir tayinlandi. Shotlandiya sharqshunosi Hamilton Gibbning fikricha, bu isyonchilarni tinchlantirish uchun qilingan behuda urinishlardan biri edi.

Arab maʼmuriyatining zaifligi va shahzodalarning murojaatlari turgʻoshlar hukmdori xoqon Sulukning arablarga qarshi hujum uyushtirishiga sabab boʻldi. Bagʻtarxon boshchiligida turgʻashlar Qasr al-Bahiliy ("Bahiliy qal’asi ") qal’asini oʻrab olishga muvaffaq boʻldilar, uning garnizoni, arab tarixchisi at-Tabariyning yozishicha, oilalari bilan bor-yoʻgʻi yuz nafar askardan iborat edi. Samarqanddan qoʻshimcha kuchlar oʻz vaqtida yetib kelmasligidan qoʻrqib, Qasr al-Bahiliy garnizoni Bogʻa Tarxonga 40 ming kumush dirham toʻlash evaziga sulh, shuningdek, oʻlpon toʻlangunga qadar 17 kishini garovga olish taklif qiladi.

720 yoki 721-yillarda Samarqanddagi garnizon boshligʻi ibn ash-Shixir turgʻoshlar hujumidan xabar topgach, Xurosonning arab aholi punktlaridan 4 ming kishilik koʻngillilar otryadini toʻplaydi, ammo at-Tabariyning yozishicha, qoʻmondon tayinlangan ar-Riyohiy ularni Turgʻash xoqoniga qarshi chiqishlari va shahid boʻlib halok boʻlishlari haqida ogohlantirgan, koʻngillilardan atigi 1300 kishi qolgan. Keyinchalik, ar-Riyohiy yoʻlning yarmini bosib oʻtib, oʻz soʻzlarini takrorlaydi, shuning uchun u bilan atigi 700 ga yaqin eng qatʼiy jangchilar qoldi. Arablar turgʻash qoʻshinini chalgʻitib Qasr al-Bahiliy qal’asidagi garnizonni qutqarishga muvaffaq boʻladi.