Turkash xoqonligi

Turkash xoqonligi — ilk oʻrta asr turkiy davlatlaridan biri (699— 766). 7-asrning oxirida Gʻarbiy Tyanshanda koʻchib yurgan turkash qabilalarining boshligʻi Uchelig (699—706), Yettisuvdagi Tan imperiyasi gumashtasi Xusrav Burishodni quvib chiqardi va Chochdan Jungʻoriyagacha oʻz hokimiyatini oʻrnatdi. Natijada yangi turkiy davlat tashkil topdi. Uchelig 2 qarorgohga asos soldi. Biri Navokat sh. Chu daryosi boʻyida, ikkinchisi Kungut sh. Ili daryosi boʻyida joylashgan edi. Davlat 20 tuman — tutuqlnkdan iborat edi. Har birini hokim — tutuq boshqarardi. Uchelig gʻarbiy turklar hukmdorlarining sobiq „oʻn oʻq eli xoqoni“ unvonini qabul qildi. Shu bilan birga u „turkash xoqon“ unvonini ham joriy etdi. Turkash xoqonlari oʻz tangalarini zarb qilganlar. 711—715 yillarda Turkash xoqonligi Sharqiy Turk xoqrnligiga qaram boʻlib turdi. 715 yil Suluk Chobishchurxoqon (715—737) davlat mustaqilligini qaytadan tikladi. U asosan, bosqinchi arab qoʻshinlari bilan urushlar olib borishga majbur boʻlgan. Uning vafotidan keyin (737) Turkash xoqonligida „sariq“ va „qora“ turkash qabilalari oʻrtasida oʻzaro urushlar boshlanib ketgan va 766 yil davlat qarluqlar tomonidan tugatilgan.

Adabiyot

• Gumilyov L. N., Drevniye tyurki, M., 1967; Istoriya Vostoka, T., 1995.