Vikipediya

Qur'onda inson huquqlari

Qur'onda inson huquqlari ilohiy amr va tavsiyalar doirasida muhokama qilinib, ko'p oyatlarda o'rin olgan. Qur'on 114 iborat muqaddas kitobdir. 113 sura basmala bilan boshlanadi[1]. Qur'onda musulmonlar amal qilishi kerak bo'lgan qoidalar chegaralarini belgilab qo'ygan[2]. Bu chegaralar ichida Qur'on odamlarga teng yondashadi va insonning ma'lum huquqlarga, demak, inson huquqlariga ega ekanligiga ishora qiladi[3]. Qur'onda odamlarga berilgan huquqlar orasida yashash va tinch yashash huquqi, shuningdek, iqtisodiy huquqlarga ega bo'lish, ularni himoya qilish huquqi kiradi. Shuningdek, Qur'onda odamlarning bir-birlari bilan o'zaro munosabatlari qoidalari, ayollar huquqlari va harbiy asirlarga qanday munosabatda bo'lishini belgilash mezonlari mavjud[4][5]. “BMTning Inson huquqlari deklaratsiyasi va Qur’on” va “Islom 101: Asosiy inson huquqlari” maqolalaridan olingan har bir bobda Qur’on oyatlari keltirilgan[6][7].

Tenglik

tahrir

Qur'oni karimda butun insoniyat bir insonning farzandlari va bir-biriga aka-uka ekanligi ta'kidlangan[8]. Qur'ondagi tenglik va adolatga urg'u oyatlarda tez-tez uchraydi va bu urg'u hatto insonning dushmanini ham o'z ichiga oladi[9]. Musulmonlarning adolatli va solih bo'lish burchi Qur'oni karimda yuqori o'rinda turadi va shunday ta'riflanadi:

“Ey iymon keltirganlar! O'zingga, ota-onangga yoki yaqin qarindoshlaringga ziyon bo'lsa ham Alloh uchun guvoh bo'l, adolat qo'riqchisi bo'l. Boymi, kambag'almi, Alloh har ikkisiga rahm-shafqat bilan yaqinroqdir. Shuning uchun, past istaklaringizga mos kelmang. Agar adashsangiz yoki yuz oʻgirsangiz, albatta Alloh qilayotgan amallaringizdan xabardordir”[10][11]

Qur'on shuningdek, mo'minlarni muhtojlarga yordam berishga da'vat etadi, lekin ular yolg'on yoki tajovuzkorlik qilmoqchi bo'lganlarida, "yaxshilik va taqvoda bir-biringizga yordam bering, lekin gunoh va tajovuzda emas" deyiladi[9][12]. Qolaversa, Qur’on musulmonlarga boshqa dinlarga e’tiqod qiluvchilarga nisbatan adolatli va mehribon boʻlish aqida ekanini tavsiya qiladi[13].

Yashash huquqi

tahrir

Qur'on qonuniy asossiz jon olishdan qaytaradi[14]. Musulmonlarga o'zini himoya qilishdan tashqari kuch ishlatish taqiqlanganligi sababli, urush paytida hatto dushmanga ham yashash huquqi Qur'on tomonidan tan olingan[15]. Dushmanning keksalari, ayollari va bolalari Qur’on himoyasida, ular ham bundan mustasno emas[16].

O'zchiliklar va boshqa diniy guruhlarning huquqlari

tahrir

Qur'on Islom dinining muqaddas kitobi bo'lsa-da, musulmonlarga diniy urf-odatlar va e'tiqodlarga ta'sir qilish uchun har qanday majburlash usullaridan foydalanishni taqiqlaydi[17][18]. Qur'on musulmonlarni "Xudo nomi zikr qilingan barcha monastirlar, cherkovlar, sinagogalar va masjidlarni " himoya qilishga buyurish orqali boshqa din vakillarining huquqlarini himoya qilishda davom etadi.

Qur'on musulmonlarga turli etnik, madaniy va diniy guruhlar haqida maslahat beradi: "... Har biringizga bir qonun va yo'l berdik. Agar Alloh xohlasa, sizlarni bir ummat qilgan bo'lardi. Lekin u sizga bergan narsasi bilan sizni sinab ko'rmoqchi edi. Bas, yaxshi ishlarda bir-biringiz bilan musobaqalashing". Qur'on hamma o'rtasida tenglikni targ'ib qiladi va birgina yaxshilik kishining mavqeini boshqasidan ko'tarishi mumkinligini aytadi.

Ayollar huquqlari

tahrir

Ayollar huquqlari haqida Qur'on 114-suraning ayollarga bir bobini ajratadi, bu Niso surasining nomidan ko'rinib turibdi[19]. Unda kim yaxshilik qilsa, xoh erkak boʻlsin, xoh ayol boʻlsin, jannatga kirishi va ularga hech qanday zulm qilinmasligi aytiladi[20]. “Nahl” surasida“ Kimki bu dunyoda va oxiratda moʻmin boʻlgan holda yaxshi amal qilsa, bas, biz unga goʻzal hayot berurmiz va ajrlarini yaxshiroq berurmiz, qilganlaridan ko'ra"[21]. Ayollarning tug'ilishi Qur'onning bir qator oyatlarida ayollarning mavqeini oshirish uchun qo'llanilgan muhim xususiyatdir[22][23]. Bir oyatda: “Biz insonga ota-onasi haqida nasihat qildik. Kuchdan kuchsizlanayotgan onasi uni qornida olib yurdi; Bolani sutdan ajratish ikki yil ichida sodir bo'ladi. Buning uchun (ey inson), mendan ham, ota-onangdan ham minnatdor boʻl. Oxirida qaytish faqat menga "[24].

Qur’oni karimda ayollarning iqtisodiy huquqlari haqida: “Ayollarning mahrlarini xuddi qarzlarini toʻlayotgandek beringlar. Agar senga oʻz ixtiyori bilan berishsa, rohatlanib yegin ”[25], degan nasihat qiladi. Qur'onda ayollarga meros olish huquqi ham berilgan. U erkaklarga ayollarni boshliq sifatida emas, balki himoya qilish va umuman ularga qarash majburiyatini yuklaydi[26]. Balki ayollar uchun eng qadrli maqom onalik maqomi bo'lib, Qur'onda ota-onasining ehtiyojlarini qondirganlarga jannat savobini bog'lash orqali bu fikrga misol bo'la oladi.

Manbalar

tahrir
  1. ↑ Joel Hayward "Qur'anic Concept of the Ethics of Warfare: Challenging the Claims of Islamic Aggressiveness" (The Cordoba Foundation, London, United Kingdom, 2011), at 4-5
  2. ↑ Shakir M.H "The Qur'an:(Quran, Koran, Al-Qur'an)" (MobileReference.com, 1 Jan 2010) at ch 4:13.
  3. ↑ Shakir M.H "The Qur'an: (Quran, Koran, Al-Qur'an)" (MobileReference.com, 1 January 2010) Ch 004.001.
  4. ↑ Joel Hayward "Qur'anic Concept of the Ethics of Warfare: Challenging the Claims of Islamic Aggressiveness" (The Cordoba Foundation, London, United Kingdom, 2011)
  5. ↑ Al- Dawoody Ahmad "Islamic Law of War: Justifications and Regulations" (Palgrave Macmillan, 1 March 2011) at 56-63
  6. ↑ „BM İnsan Hakları - Kur'an“. 24 ağustos 2013da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14 ekim 2020.
  7. ↑ „İslam 101“. 8 mayıs 1999da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14 ekim 2020.
  8. ↑ Shakir M.H "The Qur'an: (Quran, Koran, Al-Qur'an)" (MobileReference.com, 1 January 2010) Ch 049.013
  9. ↑ 9,0 9,1 Shakir M.H "The Qur'an: (Quran, Koran, Al-Qur'an)" (MobileReference.com, 1 January 2010) Ch 005.002
  10. ↑ Shakir M.H "The Qur'an: (Quran, Koran, Al-Qur'an)" (MobileReference.com, 1 January 2010) Ch 004.135
  11. ↑ Al- Attar, Mariam "Islamic Ethics" (Routledge, 15 March 2010) at 11-14
  12. ↑ Joel Hayward "Qur'anic Concept of the Ethics of Warfare: Challenging the Claims of Islamic Aggressiveness" (The Cordoba Foundation, London, United Kingdom, 2011) at 4-7
  13. ↑ Shakir M.H "The Qur'an: (Quran, Koran, Al-Qur'an)" (MobileReference.com, 1 January 2010) Ch 060.006, 008
  14. ↑ Shakir M.H " The Qur'an: (Quran, Koran, Al-Qur'an) (MobileReference.com, 1 Jan 2010) Ch 006:151, 051:018
  15. ↑ Said Mahmoudi "The Islamic Perception of the Use of Force in the Contemporary World" in Mashood A. Baderin "International Law and Islamic Law" (Ashgate Ltd, Hampshire, England, 2008) pp 103-117 at 56-57.
  16. ↑ Joel Hayward "Qur'anic Concept of the Ethics of Warfare: Challenging the Claims of Islamic Aggressiveness" (The Cordoba Foundation, London, United Kingdom, 2011) at 14-16
  17. ↑ Shakir M.H " The Qur'an: (Quran, Koran, Al-Qur'an) (MobileReference.com, 01 Jan, 2010) Ch 002:256
  18. ↑ Haleem Mohammad Abdel " Understanding the Qur'an: Themes and Style" (I.B. Tauris & Co. Ltd, London, 2010).
  19. ↑ „Nisa Suresi“. 11 temmuz 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 ekim 2020.
  20. ↑ „Nisa, 123-124“. 11 ekim 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 ekim 2020.
  21. ↑ „Nahl, 97“. 24 eylül 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 ekim 2020.
  22. ↑ Shaheen Sardar Ali " Women's Human Rights in Islam: Towards a Theoretical Framework" in Mashood A. Baderin "International Law and Islamic Law" (Ashgate Ltd, Hampshire, England, 2008) pp 425-461 at 427- 429
  23. ↑ Naiz A. Shah "Women's Human Rights in the Koran: An Interpretive Approach" in Mashood A. Baderin "International Law and Islamic Law" (Ashgate Ltd, Hampshire, England, 2008) pp 461-499, at 477-479.
  24. ↑ „Lokman Suresi 14-15“. 26 kasım 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 ekim 2020.
  25. ↑ „Nisa, 4“. 9 ekim 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 ekim 2020.
  26. ↑ Shakir M.H " The Qur'an: (Quran, Koran, Al-Qur'an) (MobileReference.com, 01 Jan, 2010) Ch 004:034 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Qur%27onda_inson_huquqlari&oldid=2693857" dan olindi