Vikipediya

Ravana

 

Ravana
A statue of Ravana with several heads and over a dozen arms
Sculpture of Ravana from the 18th century CE
Devanagari रावण
Sanskrit transliteratsiya Rāvaṇa
Affiliation The King of Lanka, Rakshasa
Oʻtmishdoshi Kubera (King of Lanka)
Vorisi Vibhishana (King of Lanka)
Yashash joy(lar)i Lanka
Mount Pushpaka chariot
Yozma Ramayana and
Shaxsiy maʼlumotlar
Ota-onasi
  • Vishrava mother=Kaikashi (otasi)
Aka-uka/opa-singillari Kumbhakarna, Vibhishana, Khara, Ahiravana, Dushana, Shurpanakha
Turmush oʻrtogʻi
  • Mandodari
  • Dhanyamalini
Bolalari Indrajit, Atikaya, Akshayakumara, Narantaka, Devantaka, Trishira

Ravana[1]— rakshasa (hind mifologiyasidagi iblis maxluqi) Lanka orolining qiroli[2] va hind eposi Ramayana va uning moslashuvlarining bosh antagonistidir[3][4].

Ramayanaʼda Ravana donishmandning Vishrava toʻngʻich oʻgʻli sifatida tasvirlangan. U shahzoda Ramaning rafiqasi Sitani oʻgʻirlab ketadi va uni Lanka qirolligiga olib boradi. U yerda uni Ashok Vatikada ushlab turadi[5]. Keyinchalik Rama vanara qiroli Sugriva va uning vanara qoʻshini koʻmagida Lankadagi Ravanaga bostirib kirdi. Keyinchalik Ravana oʻldirildi va Rama oʻzining sevimli rafiqasi Sitani qutqaradi[6][7].

Ravana yovuz qahramon sifatida keng tasvirlangan, ammo u koʻplab fazilatlarga ega boʻlib, uni bilimdon olim qiladi. U oltita shastra va toʻrtta Vedani yaxshi bilgan.  Ravana ham Shivaning eng hurmatli dindori hisoblanadi. Baʼzi ibodatxonalarda Ravananing tasvirlari Shiva bilan bogʻliq. U, shuningdek, Buddist Mahayana matnida Laṅkāvatara Sutra, Buddist Ramayana va Jatakas, shuningdek, Jain Ramayanalarda uchraydi. Baʼzi oyatlarda u Vishnuning laʼnati eshik qoʻriqchilaridan biri sifatida tasvirlangan[8].

Etimologiyasi tahrir

 
Konesvaram hindu ibodatxonasidagi Ravana haykali, Shri-Lanka

Rāvaṇa (sanskritcha: dīṇṇa) soʻzi „boʻkirish“ (faol) degan maʼnoni anglatadi, Vaiśravaṇa soʻziga qarama-qarshi boʻlib, „aniq eshitish“ (passiv) degan maʼnoni anglatadi[9][10]. Ravana ham, xalq orasida Kubera nomi bilan mashhur boʻlgan Vaishravana ham „Vishrava oʻgʻillari“ sifatida olingan ota ismlari hisoblanadi[9][10][11][12].

Ikonografiya tahrir

Ravana oʻn boshli sifatida tasvirlangan, baʼzan u faqat toʻqqiz bosh bilan koʻrsatilgan, chunki u Shivani ishontirish uchun bittasini kesib tashlagan[13]. U Shivaning dindor izdoshi, buyuk olim, qobiliyatli hukmdor va Veena maestrosi (talaffuzi veh-nah; xordofon asbobi) sifatida tasvirlangan. Ravana, shuningdek, hind astrologiyasi boʻyicha kitob Ravana Samhita va Siddha tibbiyoti va davolash boʻyicha Arka Prakasham kitobining muallifi sifatida tasvirlangan. Ravana Siddha va siyosatshunoslik boʻyicha mukammal bilimga ega edi. Aytishlaricha, u Brahma tomonidan berilgan samoviy neʼmat tufayli qornida saqlanadigan oʻlmaslik nektariga ega boʻlgan[14]. 

Hayoti va afsonalari tahrir

Tugʻilishi tahrir

 
Oʻgʻirlab ketish

Ravana Treta Yugada buyuk donishmand Vishrava va uning rafiqasi Rakshasa malika Kaykesi oilasida tugʻilgan. Uttar-Pradesh shtatidagi Bisrakh qishlogʻi aholisi Bisrakh Vishrava nomi bilan atalgan va Ravana oʻsha yerda tugʻilgan, deb daʼvo qilgan. Ammo Hela tarixiy manbalari va folkloriga koʻra, Ravana Lankada tugʻilgan va u yerda keyinchalik shoh boʻlgan[15].

Shivaning dindori tahrir

 
Ravananugraha mavzusi

Oldingi qoʻlyozmalarda uchramaydigan eng asl nusxalardan biri Ravana oʻzining saroy ruhoniysi Brxaspatiga (barcha xudolar uning qullari) Chandi stavasini (Chandining mantralari), yaʼni Devi Mahatmyani tartibda oʻqishni buyurgani haqida hikoya qiladi, tilovat qila olsa, magʻlubiyatdan qutulish uchun deyilgan. Krttivasa matniga koʻra, Ravana tinch yajna (qurbonlik) uchun uyushtirdi va Chandi tilovatini boshlash uchun Brixaspati taklif qilindi. Shunga koʻra, Brihaspati xuddi shunday toʻgʻri oʻqigan[16] ekan.

 
Ravana sanskrit dramasida Kerala, Hindiston — Kutiyattam . Rassom: Guru Natyāchārya Mani Madhava Chakyar[17].

Boshqa afsonalari tahrir

Vishnu laʼnati eshik qoʻriqchisi sifatida tahrir

Bhagavata Puranada Ravana va uning ukasi Kumbhakarna Vaykunthada (Vishnu maskani) darvozabon boʻlgan Jaya va Vijayaning reenkarnatsiyasi boʻlgan va oʻzlarining beadabliklari uchun yerda tugʻilishga laʼnatlanganlar[18].

Ibodat va ibodatxonalar tahrir

 
Thotsakan (Ravana) haykali Wat Phra Kaevning qoʻriqchisi sifatida, Tailand

Ibodat qilish tahrir

U Shivaning eng hurmatli dindorlaridan biri hisoblanganligi sababli, Ravana bir necha joylarda sajda qilgan ekan. Ravanaga sigʻinadigan Shiva ibodatxonalari ham mavjud boʻlgan[19][20][21].

Ommaviy madaniyatdagi tasvirlari tahrir

  • Shri-Lanka oʻzining birinchi sunʼiy yoʻldoshiga Ravana sharafiga Raavana 1 deb nom berdi[22].

Filmlari tahrir

Sarlavha tomonidan oʻynagan
Rambaan Chandra Mohan
Sampurna Ramayanam TK Bhagavati
Sampurna Ramayana BM Vyas
Sita Rama Kalyanam NT Rama Rao
Indrajeet (Sati Sulochana) SV Ranga Rao
Sita Kalyanam Kaikala Satyanarayana
Bajrangbali Prem Nath
Shri Rama Pattabxishekam NT Rama Rao
Ramayana: Shahzoda Rama haqidagi afsona Amrish Puri (ovozli)
Ramayanam Svathi Baalineni
Raavanan Vikram (Ravananing xarakteri asosida)
Ramayana: Doston Ashutosh Rana (ovozli)
Adipurush Saif Ali Xon
Sarlavha tomonidan oʻynagan Kanal Mamlakat
Ramayan Arvind Trivedi[23] Milliy DD Hindiston
Bharat Ek Xoj Om Puri[24] Milliy DD
Jai Hanuman Anil Yadav DD Metro Vishnu Puran Nimai Bali Zee TV



</br> Milliy DD
Ramayan Surendra Pal Zee TV
Raavan[25] Narendra Ja Zee TV
Ramayan Axilendra Mishra[26] NDTV Tasavvur qiling
Jai Jai Jai Bajrang Bali Nimai Bali Sahara Bir
Devon Ke Dev. . . Mahadev Tarun Xanna[27] Hayot OK
Ramayan Sachin Tyagi Zee TV
Ramleela — Ajay Devgn Ke Saath Aman Verma Hayot OK
Siya Ke Ram Kartik Jayaram Star Plus
Sankat Mochan Mahabali Hanumaan Aarya Babbar / Saurav Gurjar Sony Entertainment Televizioni
Vighnaharta Ganesha Paras Chhabra Sony Entertainment Televizioni
Ram Siya Ke Luv Kush Shalin Bhanot Rangli televizor
Ravana Januka Rajapaksha Derana TV Shri-Lanka

Yana qarang tahrir

  • Asura
  • Daitya
  • Danava (induizm)
  • Raksasa

Manbalar tahrir

  1. ↑ "Ravana". Random House Webster's Unabridged Dictionary. http://dictionary.reference.com/browse/ravana. 
  2. ↑ Cartwright, Mark. "Ravana". World History Encyclopedia. https://www.worldhistory.org/Ravana/. Qaraldi: 26 February 2021. 
  3. ↑ Wheeler, James Talboys. The History of India from the Earliest Ages. N. Trubner & Co., 1869 — 281 bet. 
  4. ↑ Brown, Nathan Robert. The Mythology of Supernatural: The signs and symbols behind the popular TV show. Berkley Boulvard books, Newwork, 2 August 2011. ISBN 9781101517529. 12-may 2020-yilda qaraldi. 
  5. ↑ „Sunderkand explanation“. sunderkandsatsangsamuh.org. 2021-yil 18-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-noyabr.
  6. ↑ Das, Subhamoy. „The Ramayana“. Learn Religions. — „Summary by Stephen Knapp“. Qaraldi: 12-may 2020-yil.
  7. ↑ "Ravana". Encyclopædia Britannica. https://www.britannica.com/topic/Ravana. Qaraldi: 12 May 2020. 
  8. ↑ Pankaj, Bhavana. „Where Ravana is Vishnu's true Bhakta“. The Statesman (31-iyul 2019-yil). Qaraldi: 1-iyul 2020-yil.
  9. ↑ 9,0 9,1 Aiyangar Narayan (1909) „Essays On Indo-Aryan Mythology-Vol.“, p.413
  10. ↑ 10,0 10,1 „Cologne Scan“. sanskrit-lexicon.uni-koeln.de.
  11. ↑ The Rāmāyaṇa of Vālmīki: An Epic of Ancient India. Ayodhyākāṇḍa. Motilal Banarsidass Publishers, 25-aprel 2007-yil — 30 bet. ISBN 9788120831636. 
  12. ↑ Hopkins, Edward Washburn. Epic Mythology. Strassburg, DE: K.J. Trübner, 1915 — 142 bet. 
  13. ↑ „When Ravana tore his head and a hand to apologize to Lord Shiva“ (en-IN). www.mensxp.com (26-oktabr 2015-yil). Qaraldi: 5-may 2022-yil.
  14. ↑ Valmiki. Ramayana, 1848.  Tulsidas. Ramcharitmanas Vibhishana, Lanka Kanda: . 
  15. ↑ „Unknown Interesting Hidden Mythological Facts About Ravana“ (inglizcha). Shiprocket Social Blog (11-oktabr 2016-yil). 2022-yil 2-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-noyabr.
  16. ↑ Nagar, Shanti Lal. Genesis and Evolution of the Rāma Kathā in Indian Art, Thought, Literature, and Culture: From the earliest period to modern times. 
  17. ↑ Chākyār, Māni Mādhava. Nātyakalpadrumam. New Delhi, IN: Sangeet Natak Akademi, 1996 — 6 bet. 
  18. ↑ Ninan, M.M.. The Development of Hinduism. Madathil Mammen Ninan, 23-iyun 2008-yil — 241 bet. ISBN 978-1-4382-2820-4. 
  19. ↑ „Ravana has his temples, too“. The Sunday Tribune (21-oktabr 2007-yil).
  20. ↑ Vachaspati, S.. Ravana Brahma (inglizcha). Tenali, India: Rudrakavi Sahitya Peetham, Gandhi Nagar, 2005. 
  21. ↑ Dave, Kamalesh Kumar. Dashanan (Hindi). Jodhpur, India: Akshaya Jyotish Anusandan Kendra, 2008. 
  22. ↑ Yamunan. „Why Sri Lanka named its first-ever satellite after Ravana“ (inglizcha). Scroll.in (6-iyul 2019-yil). Qaraldi: 2-iyul 2020-yil.
  23. ↑ „Arvind Trivedi Did Not Want to Play Ravan in Ramayan But This Veteran Actor Convinced Him“. News18 (21-aprel 2020-yil).
  24. ↑ Jain, Madhu. „Bharat Ek Khoj: The making of most extravagant serial ever“. India Today (30-sentabr 1988-yil).
  25. ↑ „Zee TV enters new genre with 'Ravan' on Saturdays at 9“. Indiantelevision.com (16-noyabr 2006-yil).
  26. ↑ „These actors who played Raavan role in Ramayana“. News Track (11-aprel 2020-yil).
  27. ↑ „Ravan number 1: Why these actors would play Ravan over Ram anyday“. The Times of India. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ravana&oldid=4216985" dan olindi