Reliktlar

Reliktlar (lot. relictum — qoldiq) — qadimda keng tarqalib, keyinchalik qirilib bitgan flora va faunadan saqlanib qolgan oʻsimlik va hayvonlar turlari va boshqa taksonlari. Hamma paleoendemiklar (qarang Endemiklar) R. hisoblanadi. Birmuncha keng tarqalgan, lekin yaxlit arealga ega boʻlmagan R. ham bor (lola daraxti va boshqalar). R. qaysi geologik davr faunasi yoki florasidan saqlanib qolgan boʻlsa, oʻsha davr nomi bilan ataladi. Mas, uchlamchi davr R.i (ginkgo, sekvoyya, metasekvoyya, vizildoq qoʻngʻizlar turlari va boshqalar), muzlik R.i (pakana kayin), mezozoy R.i (dasht sfagnumi) va boshqa

Biogeografiya va paleontologiyada relikt o'tmishda kengroq yoki turlicha bo'lgan organizmlar populyatsiyasi yoki taksonidir. Reliktual populyatsiya - bu hozirgi vaqtda cheklangan hududda istiqomat qiluvchi, oldingi geologik davrda diapazoni ancha kengroq bo'lgan aholi. Xuddi shunday, reliktual takson - bu takson (masalan, turlar yoki boshqa nasl-nasab) bo'lib, u ilgari turlicha bo'lgan guruhning yagona omon qolgan vakili hisoblanadi.

Relikt (yoki relikt) o'simlik yoki hayvon bir vaqtlar xilma-xil va keng tarqalgan populyatsiyaning qoldig'i sifatida saqlanib qolgan taksondir. Reliktualizm keng tarqalgan yashash joyi yoki diapazoni o'zgarganda va kichik bir maydon butundan uzilib qolganda yuzaga keladi. Keyinchalik aholining bir qismi mavjud mehmondo'st hudud bilan chegaralanadi va u yerda omon qoladi, shu bilan birga kengroq populyatsiya qisqaradi yoki turlicha rivojlanadi. Bu hodisaning endemizmdan farqi shundaki, aholi doirasi har doim ham mahalliy hudud bilan cheklanib qolmagan. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, tur yoki guruh o'sha kichik hududda paydo bo'lishi shart emas, balki vaqt o'tishi bilan o'zgarib qolgan yoki izolyatsiya qilingan. O'zgarish agenti boshqa organizmlar bilan raqobat, qit'a siljishi yoki iqlim o'zgarishi, masalan, muzlik davri bo'lishi mumkin.

Masalan, Tasmaniya tilasini, relikt marsupial yirtqich hayvon bo'lib, u hozirgi kungacha orolda saqlanib qolgan, Avstraliya materikidagi qolgan turlari esa 3000-2000 yil oldin yo'q bo'lib ketgan.Yana bir misol, Omma qo'ng'iz jinsi, qazilma qoldiqlari 200 million yildan ortiq kech Triasga cho'zilgan va butun dunyoda yura va bo'r davrida topilgan, hozir Avstraliyada bitta tirik tur bilan chegaralangan. Triasdan qolgan yana bir yodgorlik - Pholadomiya, mezozoy davrida keng tarqalgan mollyuska jinsi, hozirda Karib dengizidagi yagona noyob tur bilan chegaralangan.Fotoalbom qoldiqlaridan misol qilib, agar bu namuna Miosen davrida Evropadan kelgan bo'lsa, sutemizuvchilar evolyutsiyasi daraxtidagi yirtqichlarning yo'q bo'lib ketgan novdasi bo'lgan Nimravidae namunasi bo'lishi mumkin. Agar shunday bo'lganida, namuna asosiy populyatsiyani emas, balki nimravid avlodining omon qolgan so'nggi qoldig'ini ifodalaydi. Bu yirtqich hayvonlar oldingi davrda, ya’ni oligotsenda keng tarqalgan va keng tarqalgan bo‘lib, iqlim o‘zgarib, o‘rmonzorlar savannalar bilan almashtirilganda yo‘q bo‘lib ketgan. Ular Yevropada oxirgi qolgan oʻrmonlarda Oligotsenning relikti sifatida saqlanib qolgan: relikt yashash muhitidagi relikt tur.