Retikulyar to'qima
Retikulyar toʻqima (lotincha: textus reticularis) — biriktiruvchi toʻqimaning maxsus shakli[1] boʻlib, retikulyar tolalar deb ataladigan va ularni hosil qiluvchi retikulyar hujayralardantuzilgan. Retikulyar toʻqima gematopoetik organlarning stromasini hosil qiladi va ularda hosil boʻlgan qon hujayralari uchun kichik muhitni hosil qiladi[2], ammo u gematopoez bilan bogʻliq boʻlmagan organlarda ham uchraydi.
Tuzilishi tahrir
Retikulyar toʻqima bir-biriga bogʻlangan retikulyar fibroblastga oʻxshash[3] hujayralar orqali hosil boʻlgan uch oʻlchovli tarmoq sifatida tashkil topgan boʻlib, ularning aksariyati retikulyar tolalar bilan bogʻlangan boʻlib, ularni sitoplazmasi bilan oʻrab oladi[4][2]. Jarayon shakli tufayli retikulyar hujayralar mexanik vazifani bajaradi. Shuningdek, ular retikulyar toʻqimalarning asosiy moddasi boʻlgan komponentlarini — prekollagen, glikozaminoglikanlar, proelastin, mikrofibrilyar oqsilni chiqaradilar[2].
Retikulyar tolalar diametri 0,5-2 mikronga yetadi va retikulyar hujayralar tomonidan sintezlanadi. Retikulyar tolalar III turdagi va baʼzi boshqa turdagi kollagen, glikoprotein va proteoglikanlarni oʻz ichiga oladi. Ular kuchsiz kislotalar va ishqorlar, shuningdek, tripsinga chidamlidir. Retikulyar tolalar argirofildir, chunki ular kumush tuzlari bilan singdirilganda aniqlanadi, ular qora rangga boʻyalgan (gematoksilin va eozin bilan boʻyalganida ular koʻrinmaydi). Retikulyar tolalarning argirofilligi uglevod zanjirlarining yuqori miqdori bilan bogʻliqdir. Argirofil tolalar tarkibiga kollagen tolalari hosil boʻlishining dastlabki shakli boʻlgan prekollagen tolalari ham kiradi, ammo retikulyar tolalar prekollagen tolalarga nisbatan yuqori konsentratsiyada oltingugurt, lipidlar va uglevodlarni oʻz ichiga oladi. Xususan, retikulyar tolalarda kollagen tolalarga 1 % geksozaga nisbatan 6-12 % geksozalar mavjud (retikulyar tolalardan farqli oʻlaroq, kollagen tolalar III-turdagi emas, balki I-tip kollagenni oʻz ichiga oladi). Retikulyar tolalar, shuningdek, kumush tuzlari bilan singdirilganda ijobiy boʻyaladi. Qizil sirius bilan boʻyalgan va polarizatsiya qiluvchi mikroskop yordamida tasvirlanganda retikulyar tolalarning diametri kichikligi tufayli yashil rangga aylanadi[2][3].
Retikulyar tolalar yupqa, boʻshashgan tolalarni hosil qilib, ulardagi alohida tolalar bir-biri bilan glikoproteinlar va proteoglikanlar tomonidan hosil qilingan koʻpriklar orqali bogʻlanadi. Elektron mikroskop ostida koʻrilganda fibrillalar 64 dan 67 nm gacha boʻlgan aniq davr bilan belgilangan chiziqqa har doim ham ega boʻlavermaydi. Uzayuvchanlik tufayli retikulyar tolalar kollagen va elastik[2][3] tolalar oʻrtasida oraliq joyni egallaydi.
Funksiyalar tahrir
Retikulyar tolalar faqat retikulyar toʻqimalarga xos boʻlmagan dominantlik boʻladi[5]. Retikulyar tolalar eng koʻp silliq mushaklarda, gematopoetik organlarning endonervida va stromasida (taloq, limfa tugunlari, qizil suyak iligi)da boʻlib, ularda qon hujayralari rivojlanishi uchun boʻshliqlar hosil qiladi. Gematopoetik boʻshliqlarning shakllanishida gematopoetik hujayralar rivojlanishining maʼlum yoʻnalishlari uchun zarur boʻlgan oʻsish omillarini ajratib turadigan retikulyar hujayralar muhim rolni oʻynaydi[2]. Retikulyar tolalar, shuningdek, endokrin bezlar va jigar kabi baʼzi parenximal organlarning hujayralari atrofida maʼlum bir tarmoq hosil qiladi. Diametrining kichikligi va erkin joylashuvi tufayli retikulyar tolalar shakli va hajmi oʻzgarib turadigan organlarda: arteriyalar, jigar, taloq, bachadon, ichak harakatini taʼminlaydigan mushaklar[3] moslashuvchan tarmoq hosil qiladi.
III — turdagi kollagenning genetik jihatdan aniqlangan tanqisligi holatida Ehlers-Danlos IV — tip sindromi rivojlanib, unda retikulyar tolalarga boy tuzilmalarning, birinchi navbatda arteriyalar va ichaklar yorilishi kuzatiladi[3].
Manbalar tahrir
- ↑ „Reticular tissue at Dorland’s Medical Dictionary“. 2009-yil 16-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 16-iyun.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Афанасьев и др. 2004.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Жункейра, Карнейро 2009.
- ↑ Radivoj V. Krstic. Human Microscopic Anatomy: An Atlas for Students of Medicine and Biology. Springer Science & Business Media, 2013 — 100 bet. ISBN 978-3-662-02676-2.
- ↑ „Blue Histology - Connective Tissues“. 2013-yil 16-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 5-dekabr.
Adabiyotlar tahrir
- Fibrilli pod elektronnim mikroskopom imeyut ne vsegda xorosho virajennuyu ischerchennost s periodom ot 64 do 67 nm.
- Junkeyra L. K., Karneyro J. Gistologiya. — M.: GEOTAR-Media, 2009. — 576 s. — ISBN 978-5-9704-1352-4.