Rossiya — Ispaniya munosabatlari
Rossiya — Ispaniya munosabatlari Rossiya va Ispaniya oʻrtasidagi diplomatik munosabatlardir. Rossiyaning Madriddagi elchixonasi va Barselonadagi bosh konsulligi, Ispaniya esa Moskvadagi elchixonasini saqlaydi. Ispaniya va Moskva Buyuk knyazligi oʻrtasidagi birinchi aloqalar 1520-yillarga borib taqaladi. 1722-yilda doimiy elchixonalar tashkil etilgan. SSSR va Ispaniya oʻrtasidagi munosabatlar Ispaniya fuqarolar urushidan keyin toʻxtatildi va 1977-yilda tiklandi. Ikki davlat oʻrtasidagi tovar ayirboshlash hajmi qariyb 2 milliard yevroni tashkil etadi (2008).
 | |
 Rossiya |
 Ispaniya |
Inqilobdan oldingi davr
tahrirIspaniya va Rossiya oʻrtasidagi rasmiy aloqalar 1519-yilda Kastiliya qiroli Karl I Vasiliy III ga Karl V nomi bilan Muqaddas Rim imperiyasi taxtiga oʻtirgani haqida xabar berganidan soʻng boshlangan. 1523-yilda Yakov Polushkin Vasiliy III ning javobini Valyadolid qirollik saroyiga yetkazgan. Shu tariqa Rossiyaning Ispaniyadagi birinchi elchisi boʻldi. 1525-yilda elchilar Ivan Zasekin-Yaroslavskiy va Semyon Borisov Karl V ga ishonch yorliqlarini topshirdilar. Aynan ular Moskvaga Yangi dunyoning kashf etilishi haqidagi xabarni olib kelishgan. Ispaniya inkvizitsiyasi, xususan, Algambra farmoni XVI asr davomida cherkov ishlarida yahudiylarning taʼsirini bostirish bilan shugʻullangan rus ruhoniylarini qiziqtirib qoʻygan.
Podsho Aleksey Mixaylovich davrida vaqtinchalik aloqalar oʻrnatildi. Ikki davlatning muntazam elchixonalari Pyotr I va Filipp V tomonidan 1722-yilda tashkil etilgan. Sergey Golitsin Kadizda ochilgan yangi Rossiya konsulligining birinchi elchisi boʻlib ishlagan. Ispaniyaning birinchi elchisi gersog Diego Fransisko de Liria boʻlib, u Bervik gersogi unvonini ham meros qilib oldi. Biroq, Pyotr II ning kutilmagan oʻlimidan soʻng, Ispaniya Anna Ioannovnani taxtga boʻlgan huquqlarni noqonuniy deb eʼlon qildi[1] va munosabatlar 1759-yilgacha muzlatilgan.
1799-yilda Pol I ning katoliklarning Katolikchilar ordeni Grand Master unvonini qabul qilishi bilan munosabatlar yana soyaga tushdi. Bu ikki davlat oʻrtasidagi rasmiy urush holatiga keldi, ammo bu davrda haqiqiy janglar boʻlmagan. 1801-yil 4-oktabrda Rossiya va Ispaniya oʻrtasida tinchlik shartnomasi tuzildi va bu ziddiyatni tugatdi. 1812-yil 8-iyulda Rossiya va Ispaniya oʻrtasida Napoleon I ga qarshi birgalikda urush olib borish maqsadida Velikolukskiy shartnomasi tuzildi.
1833-1856-yillarda Rossiya qirolicha Izabella II ning qonuniyligini tan olishni rad etib, oʻz elchixonasini yopdi. Bu qarama-qarshiliklardan tashqari, ikki davlat oʻrtasidagi munosabatlarda rashmiy tashriflar kamedi. Har ikki davlat hech qachon bir-biri bilan urushmagan. Yetti yillik urush paytida Rossiya va Ispaniya ittifoqchi davlatlar edi.
Sovet davri
tahrirSovet Ittifoqi va Ikkinchi Ispaniya Respublikasi oʻrtasida diplomatik munosabatlar 1933-yilda oʻrnatilgan. Sobiq taʼlim boʻyicha xalq komissari Anatoliy Lunacharskiy Ispaniyaga elchi etib tayinlangan, ammo Fransiyaga yetgach yoʻlda vafot etgan. Uning vorisi Marsel Rozenberg va Bosh konsul Vladimir Antonov-Ovseenko 1936-yilda, fuqarolar urushi boshlangan paytda Madridga kelishgan. Tez orada ikkalasi ham Moskvaga chaqirilib, trotskizmda ayblanib qatl qilingan.
Sovet Ittifoqi urush paytida respublikachilarni faol qoʻllab-quvvatladi, harbiy maslahatchilar, koʻngillilar va qurollarni yubordi. Buning evaziga Ispaniya oltinlarini saqlash uchun Moskvaga topshirildi. 1989-yilda Madridda Sovet koʻngillilari uchun yodgorlik oʻrnatildi, unda urush paytida halok boʻlgan 182 nafar Sovet fuqarolarining ismlari oʻyib yozilgan. 1939-yilda respublikachilar mag‘lubiyatga uchragach, Sovet Ittifoqi Franko Ispaniyasi bilan munosabatlarni to‘xtatdi. Ikkinchi jahon urushi paytida ispan koʻngillilaridan tashkil topgan Moviy diviziya Sharqiy frontda Vermaxt saflarida jang qildi, lekin umuman olganda Fransisko Franko urushda bevosita ishtirok etishdan qochishga harakat qildi.
Ispaniya va Sovet Ittifoqi oʻrtasidagi urushdan keyingi munosabatlar juda past darajada qoldi. Ularning eng past nuqtasi Nikita Xrushchevning 1960-yil 1-oktyabrda BMT Bosh Assambleyasida Franko rejimiga qarshi soʻzlagan nutqi, shuningdek, Frankoning 1960-yilgi Yevropa chempionati doirasida Ispaniya-SSSR futbol oʻyinini oʻtkazishni taqiqlashi edi. Biroq, koʻp oʻtmay, oʻsha rahbarlar asta-sekin aloqalarni tiklay boshladilar. 1963-yil aprel oyida Xrushchev va Franko qurolsizlanish va ispan kommunisti Julian Grimau taqdiri haqida maktub almashishdi. Sovet bayonotlariga koʻra, bu aloqalar Ispaniya tomoni tomonidan boshlangan[2][3][4].
1969-yilgacha munosabatlar norasmiy ravishda Fransiyadagi Sovet va Ispaniya elchixonalari orqali amalga oshirilgan. 1967-yilda ispan va sovet vakillari oʻz mamlakatlari portlarini boshqa tomon bayrogʻi ostida suzuvchi kemalar uchun ochishga kelishib oldilar. 1969-yilda Madridda Qora dengiz transport kompaniyasining vakolatxonasi ochildi, bu Ispaniya fuqarolar urushidan keyingi birinchi Sovet Ittifoqidir. Elchixona sifatida xizmat qilgan ushbu vakolatxonada Sergey Bogomolov boshchiligidagi professional diplomatlar faoliyat yuritgan.
1972-yilda har ikki davlat savdo shartnomasini imzoladilar va bir yildan soʻng oʻzaro savdo vakolatxonalari tashkil etildi. Bu idoralar konsullik vazifalarini ham bajargan. Igor Ivanov, Rossiya Federatsiyasi tashqi ishlar vaziri, 1973-1983-yillarda Madridda ishlagan. Franko vafotidan keyin SSSR va Ispaniya oʻrtasida diplomatik munosabatlar 1977-yil 9-fevralda oʻrnatildi. Munosabatlar juda doʻstona emas edi, ular oʻzaro aygʻoqchilikda ayblash va diplomatik immunitet niqobi ostida faoliyat yuritayotgan gumondorlarni chiqarib yuborish bilan ajralib turardi. 1981-yilda Ispaniya NATOga qoʻshilganidan keyin munosabatlar yanada yomonlashdi.
1978-yilda Bogomolov Tashqi ishlar vazirligida yuqori lavozimga oʻtgandan soʻng, Yuriy Dubinin uning vorisi boʻldi. Dubinin 1986-yilgacha Ispaniyadagi Sovet siyosatini boshqargan. Dubinin 1984-yil may oyida boʻlib oʻtgan qirol Xuan Karlos I ning Moskvaga tashrifini amalga oshirishga faol tayyorgarlik koʻrdi. Dubinin davrida Rossiyaning Ispaniya va Andorradagi amaldagi elchisi Aleksandr Kuznetsov ham toʻrt yil xizmat qildi.
SSSRdan meros boʻlib qolgan Madriddagi Rossiya elchixonasi binosi 1986-1991-yillarda qurilgan. Binoning dizaynini yaratishda rassom Ilya Glazunov va meʼmor Anatoliy Polikarpov ishtirok etgan.
Doimiy diplomatik vakolatxonalar
tahrir- Rossiyaning Madridda elchixonasi va Barselonada bosh konsulligi bor.
- Ispaniyaning Moskvada elchixonasi va Sankt-Peterburgda bosh konsulligi bor.
-
Rossiyaning Madriddagi elchixonasi -
Rossiyaning Barselonadagi Bosh konsulligi -
Ispaniyaning Moskvadagi elchixonasi -
Ispaniyaning Sankt-Peterburgdagi Bosh konsulligi
_02.jpg)
Manbalar
tahrir- ↑ Anisimov, pp. 80-84
- ↑ Hoffman, Paul.. „Spanish press curbs indicated in delays“. The New York Times, April 29, 1963 (1963-yil 29-aprel). Qaraldi: 2010-yil 23-may.
- ↑ Hoffmann, Paul.. „Franco defends execution of Red“. The New York Times, April 20, 1963 (1963-yil 21-aprel). Qaraldi: 2010-yil 23-may.
- ↑ Hofmann, Paul. „Franco Sends Message On Peace to Khrushchev“. The New York Times, January 28, 1964 (1963-yil 29-aprel). Qaraldi: 2010-yil 23-may.
Adabiyotlar
tahrir- Волосюк О. В.. Внешняя политика Испании в XVIII веке: становление испано-русских отношений. М.: Изд-во РУДН, 2011. ISBN 978-5-209-03581-7.
- Волосюк О. В.. Испания и Россия: дипломатия и диалог культур. Три столетия отношений, РУДН, М.: Индрик, 2018. ISBN 978-5-91674-528-3.
- Volosyuk O. V. Torgovie otnosheniya mejdu Rossiey i Ispaniey v nachale XIX v. // Vestnik Rossiyskogo universiteta drujbi narodov. Seriya: Istoriya Rossii. — M.: Izd-vo RUDN, 2017. — T. 16, № 3. — S. 445—461. — ISSN 2312-8690.
- Россия и Испания. Документы и материалы: 1667—1917: в 2 томах, Памятники исторической мысли, М., 1991—1997. ISBN 5-7133-0409-4 (Т. 1).
Havolalar
tahrir- Rossiya M. [Sovet Ittifoqi elchisi https://web.archive.org/web/20110827165920/http://spalex.narod.ru/rus_esp/esprus_bogomolov.html ] // Ispaniyadagi Komsomolskaya pravda.