Sami Abduqahhor (adabiy taxallusi, rus tilida Самиг Абдукаххар taxallusi ishlatilgan, asl ismi va familiyasi — Sami Abdugʻaniyevich Abduqahharov; 1922-yilda 22-fevral, Toshkent — 1990-yil 9-yanvar) — sovet va oʻzbek shoiri, masalchi, ssenariy muallifi, tarjimon, jurnalist. SSSR Yozuvchilar uyushmasi a’zosi, SSSR Kinematograflar uyushmasi a’zosi, Oʻzbekiston SSRda xizmat koʻrsatgan madaniyat xodimi[1][2].

Sami Abduqahhor
Tavalludi
Sami Abdugʻaniyevich Abduqahharov

22-fevral 1922-yil
Vafoti 9-yanvar 1990-yil(1990-01-09)
(67 yoshda)
ToshkentOʻzSSR
Fuqaroligi Sovet Ittifoqi
Kasbi shoiri, masalchi, ssenariy muallifi, tarjimon, jurnalist
Mukofotlari Oʻzbekiston SSRda xizmat koʻrsatgan madaniyat xodimi "Mehnat faxriysi" medali

U XX asr oʻzbek adabiyoti zamonaviy ertak janrining asoschilaridan biri[3][4]. Hajviy hikoyalar, satirik she’rlar, ertaklar, feletonlari bilan mashhur. Butunittifoq „Fitil“ satirik kinojurnalining bir nechta epizodlarining ssenariy muallifi (1963) va SSSR Markaziy televideniyesi buyurtmasi boʻyicha „Tashvish davri“ badiiy filmi (1972)[5]. 1960—1980-yillarda „Timsoh“ satirik jurnalining doimiy muallifi. Oʻzbekistonning „Nashtar“ satirik kinojurnalining ijodkorlaridan biri afsonaviy sovet yozuvchisi Sergey Mixalkovni „Fitilning ukasi“ deb atagan.

Tarjimai hol tahrir

Sami Abduqahhor 1922-yilda Toshkentda tugʻilgan.

U 1936-yilda yetti yillik oʻrta ma’lumot olib, Toshkentdagi Oʻzbekiston Kompartiyasi Markaziy Komiteti huzuridagi partiya-gazeta maktabiga oʻqishga kirib, uni 1938-yilda tugatgan.

Ijodiy faoliyatini Sami 1937-yilda respublika gazeta va jurnallari sahifalarida bir qancha satirik hikoya va ocherklari bilan boshlagan[6]. 1938-yilda Sami Abduqahhor respublika „Mushtum“ satirik jurnali tahririyatida ish boshladi: dastlab adabiy xodim, keyinroq boʻlim mudiri sifatida faoliyat yuritdi.

1939-yilda A.Navoiy nomidagi Samarqand davlat universitetining filologiya fakultetiga oʻqishga kirdi. Universitetdagi oʻqishini Samarqand viloyat „Lenin yoʻli“ („Lenin yoʻli“, ayni kunda „Samarqand xabarnomasi“) gazetasida adabiyot boʻlimi mudiri lavozimida ishlagan.

U 1942-yil 22-aprelda Sovet Armiyasi safiga chaqiriladi,  gʻalabadan keyin 1946-yil mayigacha chegara qoʻshinlarida xizmat qildi.

Urushdan keyingi yillarda „Lenin uchquni“ gazetasi tahririyatida boʻlim mudiri, Oʻzbekiston telegraf agentligining (OʻzTAG) Qashqadaryo viloyati boʻyicha muxbiri, tahririyatda boʻlim mudiri lavozimlarida ishlagan. Qashqadaryo haqiqati" gazetasida muxbir boʻlgan[1].

Adib 1948-yildan — Respublika yoshlar gazetasi „Yosh leninchi“ 1951—1954-yillarda boʻlim mudiri — Oʻzbekiston SSR Davlat nashriyotida katta muharrir, keyin boʻlim mudiri. 1954-yilda yana „Mushtum“ jurnali tahririyatiga qaytadi va 1956-yilda Oʻzbekiston SSR Yozuvchilar uyushmasi Fargʻona viloyat boʻlimi mas’ul kotibi etib tayinlandi.

U 1958-yilda Toshkentga qaytib, „Oʻzbekfilm“ kinostudiyasida katta muharrir lavozimida, 1960-1966-yillarda – „Sharq yulduzi“ jurnalida adabiy boʻlim mudiri sifatida ishladi.

Sami Abduqahhor 1966-yilda Anatoliy Qobulovlar tashabbusi bilan Toshkentdagi „Oʻzbekfilm“ kinostudiyasida „Nashtar“ respublika satirik kinojurnalini tashkil etdi. Kinojurnal chiqqanidan buyon Sami Abduqahhor tahririyatning mas’ul kotibi – kino syujetlarini tayyorlashni tashkillashtirib, unga boshchilik qilgan. Bundan tashqari, alohida epizodlar ssenariysi muallifi va rejissori boʻlgan[7].

Jurnalist 1990-yil 9-fevralda vafot etgan, Toshkentdagi Chigʻatoy qabristoniga dafn etilgan.

Ijodiy faoliyati tahrir

Sami Abduqahxorning birinchi „Old qissalar“ hikoyalar toʻplami 1945-yilda Stalinobodda (hozirgi Dushanbe, Tojikiston) nashr etilgan[8].

Sami Abduqahxorning rus tiliga tarjima qilingan satirik she’r va masallari Moskvada SSSRning eng yirik „Pravda“ („Haqiqat“) jurnal-gazeta tahririyatida „Oʻrgangan gʻoz va boshqalar“ (1964)[9], „Men oʻzimni tanqiddan qanday himoya qildim“, „Qayerdadir uchrashganmiz: Feletonlar. Masallar (1972), nashr etilgan. Ularning umumiy adadi 400 000 nusxa.

Yozuvchining hayoti davomida uning muallifligining 38 ta kitobi oʻzbek va rus tillarida Toshkent, Moskva va Dushanbeda nashr etilgan[10]. Turli nashriyotlarda „Masallar“ (1958) she’riy ertak va felyetonlar toʻplami, „Umr boshlanishi“ (1959) qissasi, „Kuchli qoʻl“ (1965) va „Foydali horlama“ (1971) hikoyalar toʻplamlari nashr etilgan.), „Abadiy olam“ (1972) va „Xudo nuriga“ (1972) ertak va felyetonlar toʻplamlari, „Yoʻl baxtga yetar“ (1972) roman va hikoyalar toʻplami, bolalar uchun sheʼrlar toʻplami. „Valijan hazil: Stikaxdagi kulgili hikoyalar“ (1977), „Erkaklar asra“ (1983) ertak, felyeton va hikoyalar toʻplami, „Toshlar va soyalar“ qissasi (1983), „Afrikalik Toshkentbay: ertaklar“. va hikoyalar“ (1989). Yozuvchi kitoblarining umumiy tiraji 1,2 million nusxadan oshadi. nusxalari.

Sami Abduqahhor bolalar teatrlari uchun bir qancha pesalar ham muallifi boʻlgan („Samadning sarguzashtlari: Oktabr teatri uchun spektakl“, 1973). Oʻzbekiston Respublika qoʻgʻirchoq teatrida uning „Oʻrmondagi imkoniyat“, „Alijon va Valijon“ dramalarini sahnalashtirilgan.


Sami Abduqahhor badiiy tarjima ustasi sifatida ham tanilgan – u rus va Gʻarb klassiklari, shuningdek, zamondosh adiblarining qator asarlar ini birinchi boʻlib oʻzbek tiliga tarjima qilgan. Tarjimalar orasida M.Yu. Lermontovning „Ispanlar“ (Asqad Muxtor bilan birgalikda), Gersenning „Oʻgʻri qargʻa“, Solovyovning „Xoʻja Nasriddin qissasi“, A.Chexovning „Ertaklar va hikoyalar“, X.G.Andersenning „Ertaklar“, Molerning „Skapinning nayranglari“ romani, fin satirigi Martti Larnining „4-umurtqa“ romani, Semyon Babayevskiyning „Oltin yulduz kavaleri“ romani (A.Raximi bilan birgalikda), I.Krilov, M.Gorkiy, S.Marshak, D.Poor, S.Mixalkov, S.Antonov, S.Oleynik, Rabindranat Tagor, Sobir Tohirzoda, I.Arefiyev, P.Vejinov, V.Milchakov, G.Komarovskiy, Yu.Yanovskiy va boshqalarning hikoyalari bor. Jurnalist Boris Parmuzinning yozishicha, Xans Kristian Andersenning (Daniya) uy-muzeyi ekspozisiyasida Sami Abduqahhor tarjimasi bilan daniyalik yozuvchining oʻzbek tilidagi asarlari kitobi taqdim etildi.

„Oʻzbekfilm“ kinostudiyasida Sami Abduqahhor 45 dan ortiq badiiy filmni oʻzbek tiliga dublyaj qilishda ishtirok etgan. Jumladan, „Turnalar uchayapti“, „Mashinadan ehtiyot boʻling“, „Uch plyus ikki“, „Kochubey“, „Oʻgay ona“, „Daxmaza“, „Yarim tunda toʻxtagan soat“, „Yengilmaslar“, „Mitti qochoq“ nomli mashhur sovet filmlarini Sami Abduqahhor oʻzbek tiliga tarjima qilgan va bu badiiy filmlar ekranda namoyish etilgan[11].

Bibliografiya tahrir

Kitoblar tahrir

  • Фронтовые рассказы. — Сталинабад: Госиздат ТаджССР, 1945. — [на узб.языке] — 3 000 экз.[12]
  • Герои из Китаба: Очерк. — Қизил Ўзбекистон: Правда Востока, 1949. — [на узб.языке] — 10 000 экз.
  • Сердце республики: Очерки и рассказы. — Қизил Ўзбекистон: Правда Востока, 1950. — [на узб.языке] — 10 000 экз.[13]
  • Галя Измайлова. Народная артистка Уз.ССР. Очерк. — Ташкент: Госиздат УзССР, 1953. — [на узб.языке] — 45 000 экз.
  • Басни. — Ташкент: Госиздат УзССР, 1954. — [на узб.языке] — 10 000 экз.[14]
  • Рассказы. — Ташкент: Госиздат УзССР, 1956. — [на узб.языке] — 15 000 экз.[15]
  • Рассказы [в соавторстве с Жонридом Абдуллахановым]. Для детей среднего и старшего возраста. — Ташкент: Госиздат УзССР, 1956. — [на узб.языке] — 30 000 экз.
  • Басни. — Ташкент: Гослитиздат УзССР, 1958. — [перевод с узб.] — 10 000 экз.[16]
  • Начало жизни. Повесть.— Ташкент: Гослитиздат УзССР, 1959. — [на узб.языке] — 15 000 экз.[17]
  • Когда идешь по золотой долине. Очерки о передовиках семилетки. — Ташкент: Гослитиздат УзССР, 1961. — [на узб.языке] — 15 000 экз.[18]
  • Правда глаза колет. Басни, пародии, юмор. — Ташкент: Гослитиздат УзССР, 1961. — [на узб.языке] — 10 000 экз.[18]
  • Не пересчитав, не говори восемь...Юмористические рассказы.— Ташкент: Гослитиздат УзССР, 1962. — [на узб.языке] — 15 000 экз.[19]
  • Зеленый остров: Очерки. — Ташкент: Гослитиздат УзССР, 1963. — [перевод с узб.] — 10 000 экз.[20][21]
  • Соседи. Рассказы — Ташкент: Гослитиздат УзССР, 1963. — [на узб.языке] — 15 000 экз.[21]
  • Тропа ведет к счастью. Повесть — Ташкент: Гослитиздат УзССР, 1963. — [авторизованный перевод с узб. А. Бендера] — 15 000 экз.[21]
  • Ученый гусь и многие другие. — Москва: Правда, 1964. — 250 000 экз.[22]
  • Маяки: Очерки.— Ташкент: Гослитиздат УзССР, 1964. — [на узб.языке] — 15 000 экз.[23]
  • Сильная рука. — Ташкент: Издательство Ташкент, 1965. — [перевод с узб.] — 15 000 экз.[24][25]
  • Горькое лекарство. Сатира и юмор. — Ташкент: Издательство Ташкент, 1965. — [на узб.языке] — 10 000 экз.
  • Валиджан-шутник. Рассказы в стихах. Для младшего возраста — Ташкент: Ёш гвардия, 1968. — [на узб.языке] — 60 000 экз.[26]
  • Дом начинается с порога: Рассказы и комедии. — Ташкент: Бадиий адабнашр, 1970. — [на узб.языке] — 15 000 экз.[27]
  • Полезный хрип. Сатирические рассказы [корректный перевод — Полезный храп] — Ташкент: Изд-во ЦК КП Узбекистана, 1971. — [на узб.языке] — 50 000 экз.[28][29]
  • Как я защитился от критики... — Москва: Правда, 1972. — 75 000 экз.[30]
  • Тропа ведет к счастью. — Ташкент: Ёш гвардия, 1972. — [перевод с узб.] — 45 000 экз.[31]
  • Вечный мир: Басни, фельетоны в стихах, юморески. — Ташкент: Издательство литературы и искусства имени Гафура Гуляма, 1972. — [перевод с узб.] — 15 000 экз.[32]
  • На свет божий: Басни, фельетоны в стихах, юморески. — Ташкент: Издательство литературы и искусства имени Гафура Гуляма, 1972. — [перевод с узб.] — 10 000 экз.[33]
  • Гнев мой, гордость моя. Стихи. — Ташкент: Издательство литературы и искусства имени Гафура Гуляма, 1972. — [на узб.языке] — 10 000 экз.[34]
  • Карлики и великаны: Рассказы, киноповесть, юмор [корректный перевод — Скалы и тени]. — Ташкент: Издательство литературы и искусства имени Гафура Гуляма, 1975. — [на узб.языке] — 60 000 экз.[35]
  • Валиджан-шутник: Веселые рассказы в стиxax. — Ташкент: Ёш гвардия, 1977. — [перевод с узб.] — 60 000 экз.[36][37]
  • Берегите мужчин: Сатир. стихи, басни и рассказы. — Ташкент: Изд-во ЦК КП Узбекистана, 1982. — [на узб.языке] — 33 500 экз.[38]
  • Берегите мужчин: Сатир. стихи, басни и рассказы. — Ташкент: Изд-во ЦК КП Узбекистана, 1982. — [перевод с узб.] — 45 000 экз.[39][40]
  • Берегите мужчин: Басни, фельетоны в стихах, шутки, юмористические рассказы, сатирические киносценарии. — Ташкент: Издательство литературы и искусства имени Гафура Гуляма, 1983. — [перевод с узб.] — 45 000 экз.[41]
  • Скалы и тени. Басни. Фельетоны в стихах. Юморески. Пародии. Сатирические рассказы. — Ташкент: Издательство литературы и искусства имени Гафура Гуляма, 1983. — [на узб.языке] — 10 000 экз.[42]
  • Скалы и тени. Басни, фельетоны в стихах, юморески, пародии, сатир. рассказы. — Ташкент: Издательство литературы и искусства имени Гафура Гуляма, 1983. — [перевод с узб.]
  • Мы где-то встречались: Рассказы и киноповесть — Ташкент: Ёш гвардия, 1983. — [на узб.языке] — 30 000 экз.
  • Мы где-то встречались: Фельетоны. Басни. Юморески — Москва: Правда, 1984. — [перевод с узб.] — 75 000 экз.[43]
  • Ташкенбай из Африки: Повесть и рассказы. — Ташкент: Ёш гвардия, 1989. — [на узб.языке] — 30 000 экз.[44]
  • Ташкенбай из Африки: Повести и рассказы. — Ташкент: Ёш гвардия, 1989. — [перевод с узб.] — 30 000 экз.[45]

Toʻplamlarda tahrir

  • Любимый спорт: стихотворение // антология "Нестор из „Крокодила“. — Москва: Правда, 1972. — 100 000 экз.[46]
  • Муха… в науке: стихи [перевод с узб. А.Наумова] // сборник „Мой узбекский брат „Муштум“:Сатир. рассказы, стихи, карикатуры“. — Москва: Правда, 1973. — 75 000 экз.[47]
  • Хобби Рустама: стихи [перевод с узб. Д.Полинин] // сборник „Дружный смех“. — Москва : Искусство, Вып. 4 / Сост. Я. И. Островский. - 1978. — 66 000 экз.[48]
  • Небесная загадка: стихи [перевод с узб. Н. Красильников] // сборник „Дружный смех“. — Москва : Искусство, Вып. 5 / Сост. Я. И. Островский. - 1979. — 53 450 экз.[49]
  • Ты мне веришь, Салимбай? [авторизованный перевод с узб. Бориса Привалова] // Тысяча и одна жизнь : Рассказы узб. писателей : [Пер. с узб. / Сост. Н. В. Владимирова, И. У. Гафуров]. - Ташкент : Изд-во лит. и искусства, 1988. — 60 000 экз.[50][51][52]

Xotirlash tahrir

  • Oʻzbekistonning Surxondaryo viloyati Sherobod shahridagi koʻchaga Sami Abduqahhor nomi berildi.
  • Sami Abduqahhorning kitoblari Rossiya Davlat kutubxonasi, AQSH Kongressi kutubxonasi, Avstraliya Milliy kutubxonasi, Belarus Milliy kutubxonasi, Alisher Navoiy nomidagi Oʻzbekiston Milliy kutubxonasi va dunyoning boshqa kutubxonalarida saqlanadi.
  • Oʻzbekistondagi umumta’lim maktablarida qoʻllaniladigan ona tili va adabiyot fanidan, maktab darsliklarida Sami Abduqahhor asarlaridan parchalar keltirilgan[53][54].

Manbalar tahrir

  1. 1,0 1,1 Статья Самиг Абдукаххар // Писатели Советского Узбекистана: Справочник.. Ташкент: Издательство литературы и искусства имени Гафура Гуляма, 1984 — 10-12 bet. 
  2. Статья Самиг Абдукаххар // Кинематографисты Советского Узбекистана: Справочник. Ташкент: Издательство литературы и искусства имени Гафура Гуляма, 1979. 
  3. Статья Масал (Басня) // Национальная энциклопедия Узбекистана - Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси.. Ташкент: ГУ «Узбекская национальная энциклопедия», 2000 — 264 bet. 
  4. Мирзаев, Сайдулла Зиядович. Узбекская литература XX века (Научное издание). Москва: Восточная литература РАН, 2010 — 44-45, 58 bet. 
  5. Аннотированный каталог художественного кино Узбекистана (1925—2008). Ташкент, Узбекистан: Издательство Saníat Jurnali, 2009 — 52 bet.  (Wayback Machine saytida 2021-10-27 sanasida arxivlangan)
  6. Самиг Абдукаххар „Предисловие“,. Ученый Гусь. Москва: Правда, 1964. 
  7. Национальная энциклопедия Узбекистана (на узбекском языке). Статья "Наштар". Ташкент, Узбекистан: Национальная энциклопедия Государственного научного издательства Узбекистана, 2000 — 119 bet. 
  8. Толипова Ш. М., Ибрагимова Г. И.. Произведения писателей Узбекистана, изданные в братских республиках. Указатель книг. Ташкент: Государственная книжная палата УзССР, 1984 — 110 bet.  (Wayback Machine saytida 1-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  9. Толипова Ш. М., Ибрагимова Г. И. Произведения писателей Узбекистана, изданные в братских республиках. Указатель книг. Ташкент: Государственная книжная палата УзССР, 1984 — 27 bet.  (Wayback Machine saytida 1-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  10. Литературная полка. — 1990. — Andoza:Бсокр.
  11. Дар меткого слова : журнал.
    Этот шаблон использует устаревший параметр «название». Пожалуйста, отредактируйте эту статью, заменив «название» на «заглавие».
  12. Толипова Ш. М., Ибрагимова Г. И.. Произведения писателей Узбекистана, изданные в братских республиках. Указатель книг. Ташкент: Государственная книжная палата УзССР, 1984 — 110 bet.  (Wayback Machine saytida 1-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  13. Книга советского Узбекистана (1945 - 1950). Ташкент: Государственная книжная палата Узбекской ССР, 1981.  (Wayback Machine saytida 6-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  14. Книжная летопись №1 Январь-Март 1955. Ташкент: Государственная книжная палата Узбекской ССР, 1955.  (Wayback Machine saytida 6-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  15. Книжная летопись №10-11 1956. Ташкент: Государственная книжная палата Узбекской ССР, 1956.  (Wayback Machine saytida 30-yanvar 2022-yil sanasida arxivlangan)
  16. Книжная летопись №10-12 1958. Ташкент: Государственная книжная палата Узбекской ССР, 1960 — 67 (105) bet.  (Wayback Machine saytida 5-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  17. Книжная летопись №1. Орган государственной библиографии УзССР. Ташкент: Государственная книжная палата Узбекской ССР, Январь 1960 — 61 bet.  (Wayback Machine saytida 1-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  18. 18,0 18,1 Летопись печати Узбекской ССР №1-12 1961. Ташкент: Государственная книжная палата Узбекской ССР, 1961.  (Wayback Machine saytida 6-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  19. Книжная летопись №7-12 1962. Ташкент: Государственная книжная палата Узбекской ССР, 1963.  (Wayback Machine saytida 5-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  20. „Тюменская областная научная библиотека“. irbissearch.tonb.ru. Qaraldi: 29-yanvar 2022-yil.
  21. 21,0 21,1 21,2 Летопись печати Узбекской ССР №7-12 1963. Ташкент: Государственная книжная палата Узбекской ССР, 1963.  (Wayback Machine saytida 5-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  22. Толипова Ш. М., Ибрагимова Г. И. Произведения писателей Узбекистана, изданные в братских республиках. Указатель книг. Ташкент: Государственная книжная палата УзССР, 1984 — 27 bet.  (Wayback Machine saytida 1-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  23. Книжная летопись Узбекской ССР №1-6 1964. Ташкент: Государственная книжная палата Узбекской ССР, 1964.  (Wayback Machine saytida 23-dekabr 2018-yil sanasida arxivlangan)
  24. „Самиг Абдукаххар в Электронном каталоге Национальной Библиотеки Беларуси“ (ruscha). Электронный каталог Национальной Библиотеки Беларуси.
  25. Библиографическая карточка. Москва: Всесоюзная книжная палата, 1965. 
  26. Летопись печати Узбекской ССР №8 1968. Ташкент: Государственная книжная палата Узбекской ССР, 1968.  (Wayback Machine saytida 5-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  27. Летопись печати Узбекской ССР №2 1971. Ташкент: Государственная книжная палата Узбекской ССР, 1971.  (Wayback Machine saytida 6-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  28. Летопись печати Узбекской ССР №10 1971. Ташкент: Государственная книжная палата Узбекской ССР, 1971.  (Wayback Machine saytida 5-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  29. Хроника веселого цеха // Крокодил : журнал. — 1972. — Июнь (Andoza:Бсокр). — Andoza:Бсокр. Архивировано 29 noyabr 2021 года.
  30. „Книга "Как я защитился от критики…" Абдукаххар Самиг – купить книгу с быстрой доставкой в интернет-магазине OZON“ (ruscha). OZON.ru. Qaraldi: 29-yanvar 2022-yil.
  31. Самиг Абдуганиевич Абдукаххар. Тропа ведет к счастью: Повесть и рассказы. Ташкент: Ёш гвардия, 1972. 
  32. „Вечный мир: басни, фельетоны в стихах, юморески в каталоге Национальной библиотеки Узбекистана“. turon.natlib.uz. Qaraldi: 6-fevral 2022-yil.
  33. „На свет божий: басни, фельетоны в стихах, юморески в каталоге Национальной библиотеки Узбекистана“ (oʻzbekcha). termiz.natlib.uz. Qaraldi: 6-fevral 2022-yil.
  34. Sami Abduqahhar. Qahhrim va fakhrim (Гнев мой, гордость моя). Ташкент: Ghafur Ghulom nomidagi adabiet va san'at nashrieti, 1972. 
  35. Ежегодник Книги Узбекской ССР 1976. Ташкент: Государственная книжная палата Узбекской ССР, 1977.  (Wayback Machine saytida 6-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  36. Самиг Абдукаххар, перевод Зоя Александровна Туманова. Валиджан - шутник: Веселые рассказы в стихах: [Для детей]. Ташкент: Еш гвардия, 1977. 
  37. Валиджан-шутник - Абдукаххар,Самиг. Национальная электронная библиотека, 1977. 
  38. Ежегодник Книги Узбекской ССР 1982. Ташкент: Государственная книжная палата Узбекской ССР, 1983.  (Wayback Machine saytida 29-mart 2018-yil sanasida arxivlangan)
  39. Самиг Абдукаххар. Берегите мужчин: Сатир. стихи, басни и рассказы, Б-ка "Муштума" N 3 (67). Ташкент: Изд-во ЦК КП Узбекистана, 1982. 
  40. „Научная библиотека имени В.Г. Распутина ИГУ“. ellibnb.library.isu.ru. 2022-yil 30-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-yanvar 2022-yil.
  41. Летопись печати Узбекской ССР №4 1983. Ташкент: Государственная книжная палата Узбекской ССР, 1983.  (Wayback Machine saytida 6-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  42. „Книга Самиг Абдукаххар - Скалы и тени (1983) Сами Абдуқаҳҳор - Қоялар ва соялар в электронном виде“ (inglizcha). Anyflip.com: Interactive HTML5 flipping book publishing platform.
  43. „Книги Самига Абдукаххара на Советская-фантастика.РФ“. www.fantast-cccr.ru. Qaraldi: 29-yanvar 2022-yil.
  44. Летопись печати Узбекской ССР №8 1989. Ташкент: Государственная книжная палата Узбекской ССР, 1989.  (Wayback Machine saytida 6-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  45. Самиг Абдукаххар. Ташкенбай из Африки // bookchamber.ru. — 2017-10-05. Архивировано 30 yanvar 2022 года.
  46. Нестор из «Крокодила». Москва: Правда, 1972. 
  47. „Мой узбекский брат «Муштум»“. www.fantast-cccr.ru. Qaraldi: 6-fevral 2022-yil.
  48. Летопись печати Узбекской ССР №7 1978. Ташкент: Государственная книжная палата Узбекской ССР, 1978.  (Wayback Machine saytida 6-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  49. Летопись печати Узбекской ССР №9 1979. Ташкент: Государственная книжная палата Узбекской ССР, 1979.  (Wayback Machine saytida 6-fevral 2022-yil sanasida arxivlangan)
  50. „Тысяча и одна жизнь в Российской государственной библиотеке“. search.rsl.ru. Qaraldi: 6-fevral 2022-yil.
  51. „Книга "Тысяча и одна жизнь: Рассказы узбекских писателей" – купить книгу ISBN 5-635-00101-7 с быстрой доставкой в интернет-магазине OZON“ (ruscha). OZON.ru. Qaraldi: 6-fevral 2022-yil.
  52. Тысяча и одна жизнь: Рассказы узбекских писателей. Ташкент: Издательство литературы и искусства имени Гафура Гуляма, 1988. 
  53. Кодыров Аллаберен. Родной язык. Учебник для 4 класса. Ташкент: Ўзбекистон, 2011 — 39, 63 bet. 
  54. Ахмедов С., Косимов В., Кочкоров Р., Ризаев Ш.. Литература. Учебник для 5 класса. Ташкент: Издательский дом "Шарк", 2011 — 45 bet.