Shulbinskaya GES

Shulbinskaya GES -Sharqiy Qozog'iston viloyati,Shulbinsk qishlog'i yaqinida, Irtish daryosida joylashgan GES.Bu Irtish GES kaskadining uchinchi va quyi bosqichidir. Bu Qozogʻistondagi eng yirik GES hisoblanadi. U ''NPP Shulbinskaya SES'' MChJga (davlat mulki) tegishli.

Stansiya tuzilishi

Shulbinskaya GES-pastda joylashgan daryo GESi (GES binosi tegurindi liniyasining bir qismi).Elektr stansiyasining oʻrnatilgan quvvati 702 MVt, oʻrtacha yillik prognozli energiya ishlab chiqarish 1660 mln. kVt/soat Suv tarmoqlari inshootlari tarkibi^[1]

uzunligi 587 m, maksimal balandligi 39 m boʻlgan toʻgʻon, oʻng qirgʻogʻida qumli-qumoqli tuproq pardasi (qum-shagʻal chuquri);
Chap qirgʻogʻida uzunligi 406,2 m, balandligi 23 m qumli toʻgʻon;
222 m uzunlikdagi SES kanali binosi, loyiha boshida umumiy quvvati 5856 m³ / s bo'lgan o'n ikki chuqurlikdagi suv olish qurilmalari bilan birlashtirilgan;
qarama-qarshi binolar - siyrak tayanch, qirg'oq tomonida va devorning chap tomonida himoya devorlari bilan;
yuqori va pastki yondoshuv kanallari bo'lgan bir kamerali bitta kamerali idish shlyuzi.

GES binosida 117 MVt quvvatga ega 6 ta vertikal gidravlika bloklari va 50-B-850 aylanma qanotli turbinali SV-1436 / 200-80 UHL gidrogeneratorlari,loyiha chuqurligi 23,5 m (pervanel diametri - 8,5 m) mavjud.Gidroturbinalar ishlab chiqaruvchisi Xarkov zavodi "Turboatom", generatorlar-Sankt-Peterburgdagi "Electrosila" korxonasi.Jeneratörlardan elektr energiyasi uchta quvvat transformatoriga uzatiladi TC-250000/220 va ulardan- 220 kV kuchlanishli ochiq taqsimlash blokiga (ODC), keyin esa energiya tizimiga uzatiladi.

Suv tarmog'ining navigatsiya binosi uzunligi 178 m,uzunligi 1050 m va eni 50 m kiruvchi kanalga ega bo'lgan to'shak devoriga ega.Shlyuz kamerasining o'lchamlari quyidagicha: uzunligi 100 m,kengligi 18 m,balandligi 42,5 m, KTD sharoitida xandaqning chuqurligi 11 m.Darvoza Qozogʻiston Respublikasi Sanoat va infratuzilmani rivojlantirish vazirligining “Qozogʻiston suv yo'llari” “Gidrotexnika inshootlari” davlat korxonasi filialiga tegishli^[2].

Tegeurindy GES binosi Shulbinskiy suv omborini tashkil qiladi.To'g'onning normal qo'llab-quvvatlash darajasidagi maydoni 255 km² ni tashkil qiladi.Suv omborining umumiy va foydali sig'imi mos ravishda 2,39 va 1,47 km³ ni tashkil qiladi,bu esa mavsumiy oqimni sozlash imkonini beradi.Suv omborining normal darajasi dengiz sathidan 240 m balandlikda (Boltiqbo'yi balandligi tizimiga ko'ra),tezlashtirilgan tayanch darajasi 243 m, o'lik hajm darajasi esa 232 m.

Qurilish va foydalanish tarixi

Shulbinsk GESi 1954-58 yillarda Lengidep "Irtish daryosining energiyadan foydalanish sxemasi" asosida loyihalashni boshlagan. 1965-yildan beri gidroloyiha instituti stansiya loyihasini ishlab chiqdi.1971-yilda SSSR Davlat reja qo'mitasi ekspertizasi 260 m balandlikka ko'tarilgan Shulbinsk gidroelektr majmuasining texnik-iqtisodiy asoslarini ko'rib chiqdi.1975-yilda yakunlangan texnik-iqtisodiy asoslashda suv tarmog'ini ikki bosqichda qurish ko'zda tutilgan, birinchisi 240 m doimiy to'lqinli,ikkinchisi 260 m doimiy to'lqinli (GES quvvati 1350 MVt gacha, ishlab chiqarish quvvati) - 2,89 mlrd kVt/soat,suv omborining foydali quvvati 7,1 km ga oshdi).Ushbu shaklda texnik-iqtisodiy asoslash ekspert tomonidan tasdiqlangan va loyihani amalga oshirish uchun taqdim etilgan. Ilovalarni loyihalash 1976-yildan boshlab bosh institut tomonidan, 1978-yildan esa Qozog'istondagi filiali tomonidan amalga oshirildi.Mavjud loyihalash jarayonida ba'zi dizayn echimlari o'zgartirildi, xususan, bir hil suv bilan to'ldirilgan to'g'on o'rniga ekranli qoziqli to'g'on qabul qilindi.1988-yilda "Gidroproekt" ning Qozog'iston filiali Shulbinsk suv tarmog'ining ikkinchi bosqichini qurish bo'yicha texnik-iqtisodiy asoslashni ishlab chiqdi,bu yerda ikkinchi bosqich 255 m balandlikda,GES quvvati 1050 MVtgacha,ishlab chiqarish quvvati 2,32 mlrd kVt/soat gacha, rezervuar quvvati - 6, 16 km³ gacha oshirildi.

GES qurilishi 1976-yilda boshlangan,birinchi gidroagregat 1987-yil 23-dekabrda,oxirgi gidroagregat 1994-yil 19-dekabrda ishga tushirilgan.Stansiya tuzilmasi tuproq toʻgʻoni va GES binosining balandligini oshirish imkonini beruvchi ikkinchi bosqich qurilishini,shuningdek, generatorlarni rekonstruksiya qilishni (stator va qutb oʻrashlarini almashtirishni) nazarda tutadi.2020-yilga kelib Shulbinsk GESining ikkinchi navbatini qurish masalasi hal etilmagan.Suv tarmoqlarini qurib bitkazish uzoq vaqt talab qildi,xususan,shlyuz 2005-yilning bahorida doimiy foydalanishga topshirildi, GES binosining mashina xonasi va fasadini pardozlash ishlari faqat 2012-2013-yillarda yakunlandi. Shu bilan birga, stansiya modernizatsiya qilindi, xususan, generator kalitlari almashtirildi va zamonaviy SF6 uskunalari yordamida taqsimlash moslamalari yangilandi. 1997-yildan 2017-yilgacha SES AES kontsessiyasi bo'lib, keyin u Qozog'iston Energetika vazirligiga o'tkazildi. Ishlash davrida stansiya 50 milliard kVt/soatdan ortiq qayta tiklanadigan elektr energiyasi ishlab chiqardi^[3]^[4].

Uning kontrregulyatori–Shulbinsk GESi ostida Buloq GESini qurish rejalashtirilgan,bu esa GESning manyovr imkoniyatlaridan energiya tizimidagi sutkalik va haftalik yuklamalarning oʻzgaruvchanligini qoplash uchun samarali foydalanish imkonini beradi.

Manbalar

↑ {{{title}}}.
↑ „Тарих“. РГКП «Қазақстан су жолдары». Qaraldi: 2020-yil 11-avgust.
↑ „Астана күні қарсаңында «АЭС Шүлбі СЭС» 50 млрд кВт·сағ өндірді“. «АЭС Шүлбі ГЭС» ЖШС. Qaraldi: 2020-yil 11-avgust.
↑ „Шүлбі СЭС ресми сайты“. «АЭС Шүлбі ГЭС» ЖШС. Qaraldi: 2020-yil 11-avgust.

Adabiyotlar

Irtish daryosidagi Shulbinskaya GESi "Gidroloyiha" institutining Qozog'iston filiali (II navbat). Qurilishning texnik-iqtisodiy asoslanishi. I qism. Umumiy ma'lumot. I.I qism Umumiy tushuntirish yozuvi - Almati, 1988. - 64 b.
Sovet Ittifoqining gidroelektr stansiyalari. 1-qism - Moskva: Tipografiya instituti Hydroproject, 1978. - 350 p.
Xodakova A.S.Shulbinskaya GES - Qozog'istondagi eng yirik gidroelektr stansiya // Gidrotexnika. - 2020. - № 2. - b. 26-27.

Havola

Shulbinsk GESining rasmiy sayti

[1] {{{title}}}.

[2] „Тарих“. РГКП «Қазақстан су жолдары». Qaraldi: 2020-yil 11-avgust.

[3] „Астана күні қарсаңында «АЭС Шүлбі СЭС» 50 млрд кВт·сағ өндірді“. «АЭС Шүлбі ГЭС» ЖШС. Qaraldi: 2020-yil 11-avgust.

[4] „Шүлбі СЭС ресми сайты“. «АЭС Шүлбі ГЭС» ЖШС. Qaraldi: 2020-yil 11-avgust.

[1]

[2]

[3]

[4]