Sifat (Islom)

Sifat (arab. صفة‎ — xususiyatlar, sifatlar‎) islomiy atama boʻlib, „ilohiy sifatlar“ga nisbatan qoʻllaniladi.

Tarixi

Bu atama birinchi marta moʻtaziliylar tomonidan kiritilgan. Kalom rivojining dastlabki bosqichlarida maʼno („ahamiyatlar“, „maʼnolar“, „gʻoyalar“) atamasi sifatning ekvivalenti boʻlgan. Baʼzi mutakallimlar (Abu Shohim al-Jubbay, al-Baqiloniy, al-Juvayniy va Faxruddin ar-Roziy) sifat atamasi oʻrniga ahval („holatlar“, koʻrinishlar) atamasini qoʻllaganlar, Shuning uchun ularni „holatlar kontseptsiyasi tarafdorlari“ deb atashgan (ashab al-ahval). Alloh taoloda ijobiy sifatlarning mavjudligini tan olish isbat („bayonot“), tarafdorlari esa sifatlar deb atalgan; Buni inkor etish „tatilla“ („Allohning sifatlaridan mahrum qilish“), uning tarafdorlari esa „muattila“ deb atalgan.

Sifatlarning tasnifi

Eng keng tarqalgan tasnifga koʻra sifatlar muhim sifatlarga (sifat al-zatzatiya, masalan, „oʻz-oʻzini taʼminlovchi“) va harakat sifatlariga (sifat al-fil, masalan, „oziqlantiruvchi“) boʻlingan. Sifatlarning asosiy (zatiya, nafsiya), tavsiflovchi (vasfiya, maʼnaviya, xabariya, masalan, „ilm“, „hayot“) va harakat sifatlariga (filiya) boʻlinishi ham mavjud. Tariqatchilar goʻzallik sifatlarini (sifat al-jamol, masalan, „biluvchi“), ulugʻlik sifatlarini (sifat ul-jalol, masalan, „buyuk“, „qudratli“) va komillik sifatlarini (sifat al-kamol, masalan, „yaratuvchi“) alohida taʼkidlashgan.

Adabiyotlar

• Ibrohim T. K. va Sagadeev A. V. as-Sifat // Islom: Ensiklopedik lugʻat / Ed. ed. S. M. Prozorov. — M. : Nauka, GRVL, 1991. — S. 210. — 315 b. — 50 000 nusxa. — ISBN 5-02-016941-2.
• Alizoda A. A. Moturidizm // Islom ensiklopedik lugʻati. — M. : Ansor, 2007. — ISBN 978-5-98443-025-8. (CC BY SA 3.0)