Susu
Susu, soso (oʻz-oʻzini belgilash) — Gvineya, Syerra-Leone va Gvineya-Bisauning qirgʻoqboʻyi hududlarida yashovchi xalq[1].
Tarixi
tahrir
XIII asrda Susular Mali imperiyasining bir qismi boʻlgan[2], keyinchalik diniy urushlar tufayli XVIII asrga kelib ular janubga koʻchirilgan [3]. Susularning aksariyati zamonaviy Gvineyaning qirgʻoqboʻyi hududlarida joylashgan boʻlib, u yerda ular Solima, Labaya va boshqalar kabi bir nechta proto-davlatlarni yaratdilar. Susu xalqiga ushbu hududlarda allaqachon yashagan kichikroq etnik jamoalar kuchli taʼsir koʻrsatgan: baga, landuma, nalu va boshqalar [4]. Susu xalqlarining qoʻshni xalqlar bilan assimilyatsiya qilish jarayoni mavjud. (L.M. Mints, 2007)
Tili
tahrirSusular niger-kordofan oilasiga mansub mande guruhining susu (soso) tilida gaplashadi . Fransuz va kriyo ham keng tarqalgan. (V. A. Tishkov, 1999 yil)
Madaniyati
tahrirKiyim va folklor
tahrirSusu ayollar oʻralgan koʻylagi va yubkalar kiyishadi, erkaklar yerga yenglari tushgan koʻylak kiyishadi. Susu xalqi boy folklorga ega: ertaklar, epik va tarixiy yilnomalar, rivoyatlar, qoʻshiqlar. Susu xotin-qizlari ularni qishloq bayramlarida o‘qiydilar [5]. (V. A. Tishkov, 1999 yil)
Uy-joy va oila
tahrirSusu uylari dumaloq shaklda boʻlib, bir koʻcha boʻylab qurilgan konus shaklidagi somonli tomli loydan yasalgan. Ichkarida bitta katta markaziy xona va qoʻshni xonalar mavjud. Aholi odatda 300 ga yaqin aholi yashaydi. Oila bitta katta jamoada yashaydi. Erkakning koʻpincha bir nechta xotini, virilokal nikohi, ota-ona qarindoshligi hisobi bor. Qishloq rahbarlari boshida, hokimiyat meros boʻlib oʻtadi [6].
Uy-joy va oila
tahrirSusuning asosiy mashgʻuloti qoʻlda tropik dehqonchilikdir. Ularda guruch, yeryongʻoq, shirin kartoshka, fonio, manoks, yogʻ va hindiston yongʻogʻi palmalari, yams, tariq, banan, ananas yetishtiriladi [7]. Susular hunarmandchilik bilan shugʻullanmaydilar, ularning jamoasida hunarmandlar boshqa etnik guruhlarning vakillari: koʻnchilar — Manika va Fulbe, temirchilar — Fulbe. Baliq ovlash bilan Balante va Baga shugʻullanadi. Chorvachilik keng tarqalgan. Susu tovuq va mayda chorva mollarini boqadi. Chorvachilik faqat eng gullab-yashnashi mumkin. Anʼanaviy taom baliq yoki palma yogʻi, fonio pyuresi bilan ziravorlangan qaynatilgan guruchdir. Barcha taomlar turli xil ziravorlar bilan ziravorlanadi. Susu asosan suv ichishadi, din spirtli ichimliklar ichishni taqiqlaydi.
Manbalar
tahrir- ↑ Выдрин В.Ф. Сусу // Народы и религии мира / Глав. ред. В.А. Тишков. М.: Большая Российская Энциклопедия, 1999. - С. 502.[sayt ishlamaydi]
- ↑ Атлас народов мира / под.ред. С.И. Брук, В.С. Апенченко и др. - М., 1964 - Стр. 82.
- ↑ Народы мира. Историко-этнографический справочник / Глав. ред. Ю. В. Бромлей — М., 1988 — Стр. 243.
- ↑ Большая энциклопедия народов : для школьников и студентов / Л. М. Минц. — М. : ОЛМА Медиа Групп, 2007. — Стр. 491—492.
- ↑ Narodi i religii mira / Glav. red. V. A. Tishkov. — M.: Bolshaya Rossiyskaya Ensiklopediya, 1999 — Str. 502
- ↑ Vidrin V. F. Susu // Narodi i religii mira / Glav. red. [sayt ishlamaydi]V. A. Tishkov. M.: Bolshaya Rossiyskaya Ensiklopediya, 1999. — S.502.Andoza:Недоступная ссылка
- ↑ Istoriko-etnograficheskiy spravochnik / Glav. red. Yu. V. Bromley — M., 1988 — Str. 243.
Adabiyot
tahrir- Vydrin VF Susu // Dunyo xalqlari va dinlari / Bob. ed. V. A. Tishkov . M.: Buyuk rus entsiklopediyasi, 1999 yil.
- Dunyo xalqlari. Tarixiy-etnografik maʼlumotnoma / bob. ed. Yu.V.Bromli. — M. : Sovet Entsiklopediyasi, 1988 yil.
- Dunyo xalqlari atlasi / Ed. S. I. Bruk, V. S. Apenchenko va boshqalar — M. : SSSR Davlat geologiya qoʻmitasi Geodeziya va kartografiya bosh boshqarmasi. SSSR Fanlar akademiyasining Mikluxo-Maklay, 1964 yil.
- Buyuk xalqlar ensiklopediyasi : maktab oʻquvchilari va talabalar uchun / L. M. Mints. — M. : OLMA Media Group, 2007 yil.
Yana qarang
tahrirBu maqola birorta turkumga qoʻshilmagan. Iltimos, maqolaga aloqador turkumlar qoʻshib yordam qiling. (Aprel 2024) |