Tatariston Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi
Tatariston Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi (TASSҖ, Tatarstan; eski tat. ﺗﺎﺗﺎﺭﺳﺗﺎن ﺋﺎۋﺗِوُﻧِوُﻣﻳﻪﻟئ ﺳِوُۋﺌﺖ ﺳِوُﺗﺳﻳﺎﻟﻳﺳﺗﻳﻙ ﺭﺌﺳﭘِوﺒﻟﻳﻜﺎﺳئِ, Tatarstan Avtonomiäle Sovet Sotsialstik Cömhüriäte , ruscha: Татарская Автономная Советская Социалистическая Республика) — Rossiya Sovet Federativ Sotsialistik Respublikasi tarkibida boʻlgan avtonom respublika.
|
| |||
| Mamlakat |
 СССР | ||
|---|---|---|---|
| Yirik shahari | Qozon | ||
| Asos solingan sanasi | 1920-yilning 27-mayida | ||
| Sovet Raisi | M. Sh. Shaymiyev | ||
| Oliy Sovet Prezidiumining Raisi | M. Z. Zakiyev | ||
| Rasmiy tillar | rus, tatar[2] | ||
| Aholi (1989) | 3 637 809 | ||
| Millatlar tarkibi | tatarlar, ruslar, chuvashlar va boshqalar | ||
| Maydoni | 68 ming atrofida km² | ||
| Vaqt mintaqasi | MSK | ||
| Qisqacha | TASSR | ||
| Xaritada | |||
 | |||
| Maʻlumotlar 1989-yilga Koordinatalari: 56°0′0″N 50°0′0″E / 56.00000°N 50.00000°E G O | |||
Geografiyasi tahrir
TASSR hozirgi Tatariston hududida oʻrnashgan boʻlgan.
TASSR tarkibida kirgan yerlar (%):
| Inqilobdan oldingi maʼmuriy birligi↓/Yil→ | 1920 | 1921 | 1922 | 1923 | 1924 |
| Qozon guberniyasining Zoʻya uyezdi | 100 | 100 | 98 | 98 | 98 |
| Qozon guberniyasining Qozon uyezdi | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 |
| Qozon guberniyasining Layesh uyezdi | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 |
| Qozon guberniyasining Mamadish uyezdi | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 |
| Qozon guberniyasining Tetesh uyezdi | 100 | 100 | 87 | 87 | 87 |
| Qozon guberniyasining Shar uyezdi | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 |
| Qozon guberniyasining Shistay uyezdi | 100 | 100 | 95 | 95 | 95 |
| Qozon guberniyasining Shuyel uyezdi | 0 | 0 | 6 | 6 | 6 |
| Qozon guberniyasining Ispas uyezdi | 100 | 100 | 86 | 86 | 86 |
| Vyatka guberniyasining Alabuga uyezdi | 10 | 43 | 42 | 42 | 42 |
| Vyatka guberniyasining Malmij uyezdi | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 |
| Vyatka guberniyasining Sarapul uyezdi | 0 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Samara guberniyasining Boʻgelme uyezdi | 70 | 70 | 75 | 75 | 75 |
| Ufa guberniyasining Minzele uyezdi | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 |
| Sibir guberniyasining Bua uyezdi | 53 | 53 | 41 | 41 | 41 |
| Simbir guberniyasi Sibir uyezdi | 8 | 8 | 8 | 8 | 8 |
Tarix tahrir
1920-yilning martida Vladimir Lenin Moskva kremilida Borhan Mansurov, Sexibgerey Seitgʻaliyev ham boshqalar bilan Tatariston respublikasi tashkil qilish masalasi toʻgʻrisida fikrlashganlar.
TASSR Butun Rossiya markaziy boshqarma komiteti va RSFSR Xalq Komissarlar soveti qarori bilan 1920-yilning 27-mayida eʼlon etilgan.
1990-yilning 30-avgustida TASSR Yuqori Sovet „Tataristonning davlatr suverniteti toʻgʻrisida“ deklaratsiyasini qabul etdi va TASSR nomini Tatariston Sovet Sotsialistik Respublikasi — Tatariston Respublikasi nomiga oʻzgartirdilar. 1991-yilning 24-mayinda RSFSR xalq deputatlari majlisida bu nomni qabul qildilar va RSFSR Asosiy qonuniga tegishli oʻzgartirishlarni kiritdilar[3].
Idora-yer tuzilishi tahrir
Eng boshida TASSR oʻn kantonga boʻlingan boʻlgan. Archa, Boʻgelme, Bua, Layesh, Mamadish, Minzele, Zoʻya, Ispas, Tetesh va Chistay. 1921-yilda yana uch kanton (Allabuga, Egerje va Challi) tashkil etilgan.
1924-yildan kantonlarni yoʻqga chiqarish va rayonlar bilan almashtirish jarayoni boshlangan, bu 1930-yilning 23-iyulida tugatilgan.
1940-yillar oʻrtasiga qadar rayonlar soni orta boshlangan; masalan 1948-yilda TASSR 70 rayonga va 3 respublika qaramogʻidagi shaharga boʻlingan
1950-yillar boshida Tatarston ham Boshqird MSSRining viloyatlarga boʻlish rejasi turmushga oshirila boshlandi. 1952-yilning 8-mayida TASSR ichida ikki viloyat (Qozon va Chistay) uyushtirilgan. 1953-yilning 21-fevralida Boʻgelme viloyati paydo boʻladi. Lekin Stalin oʻlimidan soʻng bu reja toʻxtatilgan ham 1953-yilning 30-aprelida barcha viloyatlar yoʻq qilindi. Bundan soʻng ham 1963-yilga qadar rayonlarni kattalash jarayoni olib borilgan.
Yana qarang tahrir
Havolalar tahrir
Manbalar tahrir
- ↑ Tatariston Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi — maʼlumot Katta sovet ensiklopediyasidan olindi..
- ↑ Конституция ТАССР от 25 июня 1937 года // Сборник законов Татарской АССР, указов Президиума Верховного Совета Татарской АССР и постановлений Совета министров Татарской АССР. — Казань: Татарское книжное издательство, 1970.
- ↑ http://constitution.garant.ru/history/ussr-rsfsr/1978/zakony/183124/