Tecate (talaffuzi: [[teˈkate]]) — Quyi Kaliforniya shtatidagi Tecate munitsipalitetida joylashgan shahar . Bu Meksika-AQSh chegarasidagishahar. 2019-yil holatiga koʻra, shaharda 108,860 aholi istiqomat qiladi, poytaxt hududida esa 132,406 aholi yashaydi. Tecate San-Diego-Tixuana metropolitanining bir qismi va Tixuana va Mexicali oʻrtasidagi eng katta shahar. Tecate mintaqaviy iqtisodiy markaz va mashhur sayyohlik yoʻnalishi boʻlib, Tecate kirish porti va Tecate pivosining vatani sifatida tanilgan.

Tecate, Quyi Kaliforiya
Shahar
Tepada: Parque Migel Hidalgo (chapda) va Prezident Lazaro Kardenas ko'chasi (o'ngda); pastki: yuqoridan ko'rinishi
32°34′22″N 116°37′36″W / 32.57278°N 116.62667°W / 32.57278; -116.62667 G OKoordinatalari: 32°34′22″N 116°37′36″W / 32.57278°N 116.62667°W / 32.57278; -116.62667 G O
Mamlakat Meksika
Mintaqa Shimoliy Amerika
Hukumat
Edgar Dario Benites Ruis (2021—2024)
Asos solingan 1892-yil 12-oktyabr[1]
Qachondan beri shahar 1954-yil
Markazi balandligi 540 m
Aholisi
 (2019)
108,860[2]
Vaqt mintaqasi UTCPST
Telefon kodi 665
Pochta indeks(lar)i 21400-21499
Avtomobil kodi 2
Tecate, Quyi Kaliforiya xaritada
Tecate, Quyi Kaliforiya
Tecate, Quyi Kaliforiya

Tarixi tahrir

 
Tecatedagi katolik korteji.
 
Migel Hidalgo bog‘i.
 
Lazaro Kardenas yodgorligi.

Tecate bir nechta tepaliklar va togʻlar bilan oʻralgan vodiyda joylashgan boʻlib, ularning eng mashhuri Kuuchamaa (shuningdek, Kuchamaa va Kuchama) togʻidir. Kuuchamaa togʻi, Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi Tecate choʻqqisi nomi bilan ham tanilgan, Kumeyaay xalqi (Meksikada Kumiai nomi bilan tanilgan) xalqi uchun muqaddas togʻdir[3]. Kumeyaay tilida Xuntas de Nejidagi Tecate yaqinidagi togʻlarda yashovchilar hali ham gapiradi[4]. Kuuchamaa koʻkatlarga, yovvoyi gul va qushlarga boy. Tekatenslar va sayyohlar koʻpincha uning koʻplab yoʻllari boʻylab sayohatlar va velosipedda sayohat qilishdan zavqlanishadi.

1829-yilda Meksikaning Alta-Kaliforniya gubernatori Xose Mariya de Echeandiya Xuan Bandiniga Tekate vodiysini 1, 796 gektari Rancho Tekate sifatida berdi. 1836-yilda Kumeyaay togʻli aholisi sobiq neofitlarning yordami bilan ranchoga bostirib kirdi va talon-toroj qildi. Ular rancho uyini qamal qilishdi, ammo ichkaridagi odamlar San-Diegodan kelgan kuchlar tomonidan ozod qilinmaguncha chidashga muvaffaq boʻlishdi. San-Diego yaqinidagi boshqa rancholarning egalari singari, otlari oʻgʻirlangan va uyi yoqib yuborilgan holda Bandini izolyatsiya qilingan ranchoni tark etishga majbur boʻlgan[5][6]. Kumeyaay bilan davom etayotgan jangovar harakatlar tufayli Bandini 1838-yilda Rancho Jurupa bilan tovon olgan holda qaytib kelmadi[7].

XIX asrning oxirida dehqonlar va fermerlar Bandinining u yerga joylashishga urinishi muvaffaqiyatsizlikka uchraganidan keyin birinchi marta Tecatega kelishdi. Ular uning boy tabiiy resurslarini topdilar va yashashga qaror qilishdi. Shaharning moʻl-koʻl suvi va unumdor tuprogʻi uni samarali qishloq xoʻjaligi bozori uchun ideal maydonga aylantirgan. Zaytun, uzum va don Tecatening asosiy ekinlari hisoblanadi. Sanoat sektori qahvani qayta ishlash zavodlari va pivo zavodlarini yaratish bilan bir vaqtda rivojlandi.

Shahar 1888-yil 2-aprelda tashkil etilgan va 1892-yil 12-oktyabrda rasmiy ravishda shahar sifatida kiritilgan. 1919-yilda gubernator Esteban Kantu shaharning birinchi shahar rejasini ishlab chiqishni buyurdi va uni loyihalash va amalga oshirish uchun muhandis Luis Pavonga yuklandi.

1953-yilda Tecate munitsipaliteti Tixuana munitsipalitetidan ajralib chiqdi va Tecate munitsipal shahar sifatida belgilandi.

Anʼanaviy infratuzilmasi va tashqi koʻrinishi bilan mashhur boʻlgan Tecate oʻzining kelib chiqishiga sodiq boʻlib, shahar markazidagi asosiy maydonda shahar hokimiyati va piyoda masofada joylashgan tarixiy cherkov qad rostlagan[8].

Geografiyasi tahrir

 
Cerro La Panocha koʻrinishi.

Tecate taxminan dengiz sathidan 540 m balandlikda joylashgan va uning okeanga yaqinligi moʻtadil iqlimga yordam beradi. Hududda yetarlicha yomgʻir yogʻadi (deyarli 14 in (360 mm) yiliga butalar va tarqoq daraxtlarning qalin zamin qoplami oʻsishi uchun yetarli miqdor.

Sohil iqlimidan choʻl iqlimiga bosqichma-bosqich oʻtish yarim orol togʻlarining sharqiy tomonida bir necha mil sharqda sodir boʻladi. Koʻpincha toshlar bilan qoplangan boʻlsa-da, shaharning sharqidagi yerlarning katta qismi ejidos yoki kooperativ fermalarga ega.

Tecate, shuningdek, shahar boʻylab oqadigan kichik daryo va chegaraning Alta-Kaliforniya sohilidagi (AQSh tomoni) „Tecatito“ nomi bilan tanilgan qishloqqa ega (aholisi 100 ga yaqin; pochta indeksi 91980).

Iqlim tahrir

Tecate yozda issiq va quruq, qishda esa salqin va baʼzan yomgʻirli. U issiq yozgi Oʻrta yer dengizi iqlimi sifatida tasniflanadi.

iqlimi
Koʻrsatkich Yan Fev Mart Apr May Iyun Iyul Avg Sen Okt Noy Dek Yil
Mutlaq maksimal, °C 32,0 32,0 36,0 39,0 42,0 44,0 44,0 47,0 46,0 41,1 39,0 32,0 47,0
Oʻrtacha maksimal, °C 18,9 19,6 20,2 23,0 25,5 29,5 33,3 33,7 32,2 28,0 23,0 19,7 25,6
Oʻrtacha harorat, °C 11,2 11,7 12,6 14,5 16,8 20,1 23,6 24,0 22,3 18,5 14,4 11,8 16,8

Demografiyasi tahrir

 
Tixuana katolik arxeparxiyasining bir qismi boʻlgan Gvadalupe cherkovi.

2019-yilda Tecate aholisi 108,860 kishidan iborat edi, 2015-yilgi aholini ro‘yxatidan 72,860 kishidan ko‘p edi.

Tecate metro hududida 132 406 aholi istiqomat qiladi.

Iqtisodiyoti tahrir

Tecate — Tecate Beer kompaniyasining birinchi pivo zavodi joyi. Chegaraning narigi tomonidagi sanoat kompaniyalari u yerda oʻzlarining ishlab chiqarish filiallariga ega (masalan, Rockwell Automation, Ingersoll-Rand, Milwaukee Electronics, Automation Controls Group va Oberg Industries).

 
Cuauhtémoc Moctezuma pivo zavodi Tecate (pivo) ishlab chiqaradi.

Shaharga bir nechta kasalxonalar va bir nechta klinikalar[9], shuningdek, bir necha oʻnlab shifokorlar[10] va stomatologlar xizmat koʻrsatadi[10].

Turizm tahrir

Yozda/kuzning boshida har yili Tecate-to-Ensenada velosiped poygasi boʻlib oʻtadi, unda chegaraning har ikki tomonidan minglab velosipedchilar qatnashadi. Iyul — Los Encinos bogʻida raqs guruhlari, hunarmandchilik, oziq-ovqat imtiyozlari va koʻrgazmalarni oʻz ichiga olgan ikki haftalik bayram uyushtiriladi.

Pamplonada yoki buqalarning yugurishi odatda 1980-yillarning avgustida va 1990-yillarning boshlarida asosiy koʻchalardan birida oʻtkazilgan, biroq u bir qator baxtsiz hodisalar va zoʻravonliklar tufayli bekor qilingan.

Tecateda Manuel Seceña nomli stadion mavjud boʻlib, u yerda mahalliy beysbol jamoasi Cerveceros („Brewers“) joylashgan.

Taʼlim tahrir

 
CETIS oʻrta maktabining guruhi.

Past Kaliforniya avtonom universiteti Tecateda joylashgan. Maktabda muhandislik maktabi bor. Tecate har yili 5-sinf o‘quvchilari uchun tanlov o‘tkazib, ular o‘z jamiyatlarini ijobiy tomonga o‘zgartirish uchun o‘z g‘oyalari bilan o‘rtoqlashadilar. Eng yaxshi oʻrin egalari shtatning har bir shahridagi eng yaxshilariga qarshi kurashadi. Gʻolib boshqa shtatlarga qarshi kurashadi va yakunda Meksika prezidenti bilan uchrashadi.

Transport tahrir

 
Tecate shahar markazi.

Tecate Meksikaning 2-Federal avtomagistrali boʻyida joylashgan boʻlib, u Tixuanani Mexicali bilan markaziy Sierra togʻlari orqali bogʻlaydi.

Kampodan (Kaliforniya) Tecate chiptasi deb nomlangan poyezd har oy Tecate shahriga boradi (hozirda marshrut bo‘ylab tunnel yong‘in tufayli to‘xtatilgan). Poyezd Tinch okeani janubi-gʻarbiy temir yoʻl muzeyi tomonidan boshqariladi.

Shaharning Maklovio Errera hududida Tecate aeroporti joylashgan joyi boʻlib, foydalanuvchilari kam boʻlgach ishlamayapti. Buning oʻrniga, Tecate aholisiga yaqin atrofdagi Tixuana xalqaro aeroporti (TIJ) xizmat koʻrsatadi va Meksikaning koʻpgina yirik shaharlariga parvoz uyushtiradi. TIJ Mexicali xalqaro aeroportiga qaraganda Tecatega yaqinroq va shuning uchun Tecate aholisi tomonidan tez-tez foydalaniladi[11].

Siyosat tahrir

Merlar tahrir

Sarlavha Mer Siyosiy partiya Vakolat boshlanishi Vakolat tugashi Izohlar
1-mer Eufrasio Santana   1954-yil 2-mart 1956-yil 30-noyabr
2-mer Armando Aguilar Avilés 1956-yil 1-noyabr 1959-yil 31-oktyabr
3-mer Oscar Baylón Chacón 1959-yil 1-noyabr 1962-yil 31 oktyabr
4-mer José Gutiérrez Durán 1962-yil 1-noyabr 1965 yil 31-oktyabr
5-mer Arcadio Amaya Campa 1965-yil 1-noyabr 1968-yil 31-oktyabr
6-mer Alfonso Romero Bareño 1968-yil 1-noyabr 1971-yil 1-oktyabr
7-mer Arturo Guerra Flores 1971-yil 1-noyabr 1974-yil 31-oktyabr
8-mer César A. Baylón Chacón 1974-yil 1-noyabr 1977-yil 31-oktyabr
9-mer Perfecto Lara Rodríguez 1977-yil 1-noyabr 1980-yil 31-oktyabr
10-mer José Manuel Jasso Peña 1980-yil 1-noyabr 1983-yil 31-oktyabr
11-mer César Moreno Martínez de Escobar 1983-yil 1-noyabr 1986-yil 31-oktyabr
12-mer Jesús Méndez Zayas 1986-yil 1-noyabr 1989-yil 31-oktyabr
13-mer Jesús Rubén Adame Lostanau 1989-yil 1-noyabr 1992-yil 31-oktyabr
14-mer Pablo Contreras Rodríguez   1992-yil 1-noyabr 1995-yil 31-oktyabr Tecateni boshqargan birinchi muxolifat meri
15-mer Alfredo Ferreiro Velasco   1995-yil 1-noyabr 1998-yil 31-oktyabr
16-mer Constantino León Gutiérrez 1998-yil 1-noyabr 2001-yil 31-oktyabr
17-mer Juan Vargas Rodríguez 2001-yil 1-noyabr 2004-yil 31-oktyabr
18-mer Joaquín Sandoval Millán 2004-yil 1-noyabr 2007-yil 19-fevral
19-mer Donaldo Peñaloza Ávila   2007-yil 20-fevral 2010-yil 31-oktyabr
20-mer Javier Urbalejo Cinco   2010-yil 1-noyabr 2013-yil 31-oktyabr
21-mer César Moreno González 2013-yil 1-noyabr 2016-yil 31-oktyabr
22-mer Nereida Fuentes González 2016-yil 1-noyabr 2019-yil 31-sentyabr
23-mer Zulema Adams Pereyra   2019-yil 1-oktyabr 2021-yil 6-aprel
2021-yil 19-aprel 2021-yil 31-avgust
24-mer Dora Nidia Ruiz Chávez 2021-yil 15-aprel 2021 yil 19-aprel Shahar hokimi vazifasini bajaruvchi
2021-yil 31-avgust 2021-yil 30-sentyabr
25-mer Edgar Darío Benítez 2021-yil 1-oktyabr 2024-yil 30-sentyabr

Manbalar tahrir

  1. „Tecate on Baja-Web“. 2022-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 14-oktyabr.
  2. „División municipal. Baja California“. www.cuentame.inegi.org.mx. Qaraldi: 2018-yil 13-aprel.
  3. SHIPEK, FLORENCE C. (13 April 1985). "KUUCHAMAA: The Kumeyaay Sacred Mountain". Journal of California and Great Basin Anthropology 7 (1): 67–74. 
  4. Hinton. „Kumeyaay 1-10. Hablamos Tipay en el dialecto de Nejí (Xa'a Wa) BCN“. Language Acquisition Resource Center, San Diego State. 2014-yil 23-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 14-oktyabr.
  5. Hubert Howe Bancroft, History of the Pacific States of North America (Volume 15),CALIFORNIA, VOL.
  6. William H. Ellison. „The Life And Adventures In California Of Don Agustin Janssens 1834 1856“. The Huntington Library (2018-yil 13-aprel). Qaraldi: 2018-yil 13-aprel.
  7. Jurupa grant (Riverside and San Bernardino counties, Calif.
  8. „Tecate Baja California Mexico a charming village“. www.baja-web.com. 2022-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 14-oktyabr.
  9. „Hospitales Sanatorios Y Clinicas en Baja California, Tecate.“. Seccion Amarilla. Qaraldi: 2018-yil 13-aprel.
  10. 10,0 10,1 „Medicos en Baja California, Tecate.“. Seccion Amarilla. Qaraldi: 2018-yil 13-aprel.
  11. „70 Must Do's Discover Baja California“. Baja California Secretaria de Turismo. 2018-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 14-oktyabr.

Havolalar tahrir