Timsoh Gena (ruscha: Крокодил Гена) — Eduard Uspenskiyning „Timsoh Gena va uning doʻstlari“ (1966) kitobi qahramoni. Ushbu personaj birinchi marta 1969-yilda Roman Kachanov tomonidan suratga olingan „Timsoh Gena“ animatsion filmida ekranda paydo boʻldi. Keyinchalik Roman Kachanovning timsoh Gena va uning doʻstlari bilan yana uchta karikaturasi chiqdi.
Timsoh Gena — antropomorfik timsoh. U qizil palto, oq koʻylak, qora kamon galstuk, boshida shlyapa, trubka chekadi, garmonika chalishni yaxshi koʻradi va hayvonot bogʻida timsoh (yaʼni eksponat) boʻlib ishlaydi. Uning ish joyidagi yozuv: "Afrikalik timsoh Gena. Yoshi ellikda. Oziqlantirish va ovlashga ruxsat beriladi.
Timsoh Gena tabiatan mehribon va hamdard. U adolatsizlikka qarshi kurashadi. Shu bilan birga, u hayotning baʼzi masalalarida bilimga ega emas — masalan, „Cheburashka“ multfilmida u elektr toki urishi natijasida transformator qutisidagi transformatorni sindirib tashladi va daryo kemasidan langarni metallolom deb uzib tashladi.
Imloni yaxshi bilmaydigan Gena — „Timsoh Gena“ multfilmida eʼlon yozib, „timsoh“ soʻzini A harfi bilan yozgan — „timsah“ qilib. Kitobda uning eʼlonida yana bir nechta xatolar boʻladi (birinchi uchrashuvda Galya bu haqda unga izoh beradi). Shunga qaramasdan Gena, jiddiy kitoblarni oʻqishni yaxshi koʻradi. Genaning uyida ensiklopediya bor. Shuningdek, u shaxmat va lotto oʻynashni ham yaxshi koʻradi.
Gena birinchi smenada hayvonot bogʻida ishlaydi (ikkinchi smenada uning hamkasbi Valera timsoh ishlaydi). Bosh zirhli Prostokvashinskiy hayvonot bogʻi boʻlimi mudiri, kichik ilmiy xodim.
Ushbu multfilmlarda timsoh Gena Vasiliy Livanov tomonidan, qoʻshiqlar Vladimir Ferapontov tomonidan ijro etilgan.
1990-yilda Garri Bardin turli xil ertaklar — ham rus, ham xorijiy, ham zamonaviy ertaklar asosida "Kulrang boʻri va Qizil qalpoqcha" nomli multfilmini yaratdi. Ushbu multfilmda timsoh Genani rejissyorning oʻzi ijro etgan.
Xalqaro animatorlar jamoasi tomonidan Roman Kachanov multfilmlariga yapon rejissyori Makoto Nakamuraning "Cheburashka" (2013) toʻliq metrajli qoʻgʻirchoq animatsion filmi diqqatga sazovor boʻldi. Afsonaviy sovet multfilmining ruhini saqlab qolish uchun barcha qoʻgʻirchoqlar va dekoratsiyalar qayta tiklandi: plastika, yuz ifodalari va qahramonlarning ovozlari maksimal darajada haqiqiylik bilan takrorlandi. Filmning ruscha versiyasida timsoh Gena oʻz navbatida Vladimir Ferapontov va Garri Bardin tomonidan aytilgan.
Eduard Uspenskiyning soʻzlariga koʻra, timsoh Genaning prototipi (koʻrinishidan, xarakteri va uslubi) maʼlum darajada bastakor Yan Frenkel edi. Yozuvchi 1983-yilda „Bolalar adabiyoti“ nashriyotining 50 yilligi tantanasida sahnaga chiqib, shunday degan edi: „Aziz do‘stlar, endi men sizlarga dahshatli bir sirni yaʼni timsoh Gena kimdan yozilganini aytib beraman . U sizning oldingizda oʻtiribdi.“ Yigʻilganlar taxmin qilishga urinib, prezidium aʼzolariga tikila boshladilar. Va Uspenskiy zaldagi qahqaha toʻxtaguncha kutib turdi hamda: „Yan Abramovich, oʻrningdan tur“, dedi. Frenkel o‘rnidan turib, tinglovchilarga taʼzim qildi[1].
1970-yillarda Shvetsiyada „Drutten“ va „timsoh Gena“ („Drutten och Gena“) nomli qahramonlar bilan teleseriallar, radioshoular, fonograflar va komik jurnallar ishlab chiqarildi. Ushbu belgilar SSSRga sayohatdan olib kelingan Cheburashka va Gena qoʻgʻirchoqlari qiyofasida yaratilgan va tashqi tomondan ular bilan mos kelgan. Biroq, oʻxshashliklar shu yerda tugaydi: Shvetsiyada Drutten va Gena turli xil qoʻshiqlar kuylashdi va turli xil voqealarni aytib berishdi va ular „bir katta shaharda“ emas, balki kitob javonida yashashdi. Shuning uchun, koʻplab shvedlar Cheburashka va Genani vizual ravishda tanisalar ham, odatda ularni sovet multfilmlari va kitoblari bilan bogʻlamaydilar.
Ishimboy shahrida "Timsoh Gena va Cheburashka haykaltaroshlik kompozitsiyasi oʻrnatildi.
Xarkov shahrida, Juravlevkada, Stroitelnaya koʻchasida Gena timsohga haykal oʻrnatilgan boʻlib, u multfilmdagi yashil rangda, koʻylagi va akkordeon chalayotgani kabi tasvirlangan.
Ramenskoye shahrida, Guryev va Mixalevich koʻchalari chorrahasida haykaltaroshlik kompozitsiyasi oʻrnatildi. Jumladan timsoh Gena, Cheburashka, Shapoklyak va uning kalamush Lariskaning bronza haykallari mavjud. Haykallar muallifi: Oleg Ershov[2].
2020-yil 24-noyabrda Rossiya Banki nominal qiymati 3 rubl bo‘lgan kumush va 25 rubllik oddiy metall va rangli qoplamadan yasalgan „Rossiya (Sovet) animatsiyasi“ turkumidagi „Timsoh Gena“ esdalik tangalarini muomalaga chiqardi[3].
.jpg)
.jpg)
.jpg)