Toshkent Suvorov harbiy maktabi
SSSR IIV Toshkent Suvorov harbiy maktabi (ruscha: Ташкентское суворовское военное училище МВД, ТшСВУ) – 1943—1960-yillarda Toshkent shahrida faoliyat yuritgan harbiy taʼlim muassasa[1][2].
| Turi | Harbiy akademiya |
|---|---|
| Asos solingan sanasi | 1943-yil |
| Rektori | polkovnik Sovetov N. I. (1957—1960-yillar, 1960-yilda maktab yopilgan) |
Tarixi
tahrir1943-yil avgust oyida NKVD rahbariyati SSSR Xalq Komissarlari kengashiga NKVD qoʻshinlari uchun Suvorov harbiy maktablarini ochish taklifi bilan murojaat qildi. 1943-yil 4-sentyabrda SSSR Xalq Komissarlari kengashi Kutaisi va Toshkent shaharlarida NKVD qoʻshinlarining Suvorov harbiy maktablarini tashkil etish toʻgʻrisida 946-sonli qaror qabul qildi. 1943-yil 27-sentyabrda akademiya rasman tashkil etildi[2].
NKVD TshSVU qoʻshinlarini vaqtincha joylashtirish uchun Toshkent shahar Stalin koʻchasidagi 33-uy ajratilgan. Bu NKVD qoʻshinlarining boʻlinmalaridan birining binosi edi. Bosh bino va uning hovlisi uchun yer Oʻzbekiston poytaxtining eng soʻlim goʻshalaridan birida, Shevchenko koʻchasi, 20-uydagi Kafanov bogʻi yaqinida (hozirgi binoda Oʻzbekiston Respublikasi Davlat xavfsizlik xizmati instituti joylashgan) ajratilgan. Maktabning rasmiy ochilishi 19-dekabr, xavfsizlik xizmati xodimlarining kasb bayrami arafasiga toʻgʻri keldi.
Maktab oʻsmirlarni 10 yoshdan boshlab qabul qilgan va oʻqish muddati yetti yil etib belgilangan. Qizil armiya Suvorov askarlarining qizil pogonlari va lampaslaridan farqli oʻlaroq, maktabda pogon, lampas va qalpoqchalar joʻxori gulli koʻk rangda boʻlgan.
Faoliyati
tahrirToshkent Suvorov harbiy maktabi, asosan, NKVD va NKGB qoʻshinlari va organlarining ofitserlari, generallari va fuqarolik xodimlarining farzandlarini harbiy maktablarga qabul qilish va ushbu boʻlimlarda ofitser darajasida xizmat qilish uchun oʻqitishi kerak edi. SSSR Ichki ishlar xalq komissarining 1943-yil 27-sentyabrdagi 605 va 606-sonli farmoyishlari koʻp yillar davomida NKVD Suvorov harbiy maktabi qoʻshinlari tarkibiga jalb qilish, tayyorlash va tarbiyalash tartibini belgilab berdi. 1943-yilda SSSR Ichki ishlar xalq komissari, general-polkovnik V. N. Merkulov, uning oʻrinbosarlari, general-leytenant A. N. Apollonov, general-leytenant G. G. Sokolov, shuningdek, harbiy taʼlim muassasalari boʻlimi xodimlari Suvorov harbiy maktablari qoʻshinlari faoliyati bilan bevosiya shugʻullandi.
NKVD TshSVU qoʻshinlarining birinchi bitiruvchilari 1945-yil 7-iyulda maktabni tamomladi, oʻsha paytda maktabni 49 nafar suvorovchi oʻquvchilar tugatgan, ulardan 8 nafari oltin medalga sazovor boʻlgan. Oʻzining butun tarixi davomida Ichki ishlar vazirligining TshSVU 15 marta bitiruvchilar chiqardi (1960-yilda – 2 marta). IIV TshSVU bitiruvchilarining 83 foizi NKVD (MVD), NKGB (SSSR Ministrlar Soveti qoshidagi DXQ) va Sovet armiyasining harbiy akademiyalariga, oliy va oʻrta harbiy va dengiz maktablariga yuborildi.
Davlat xavfsizlik kuchlarini navbatdagi qayta qurish kontekstida IIV Suvorov harbiy maktablarini tarqatib yuborish boshlandi. 1960-yil boshida mamlakatning oliy hokimiyat organlari qurolli kuchlarni 1 million 200 ming kishiga qisqartirish toʻgʻrisida qaror qabul qildi. Bu SSSR Ministrlar Soveti qoshidagi Ichki ishlar vazirligi va KGB organlariga taʼsir koʻrsatdi. 1960-yil 13-yanvarda SSSR Oliy Kengashi Prezidiumining farmoni bilan SSSR Ichki ishlar vazirligi tugatilib, uning vazifalari ittifoq respublikalari Ichki ishlar vazirligiga oʻtkazildi. IIV TshSVU taqdirini OʻzSSR Ichki ishlar vazirligi rahbariyati hal qildi. Qabul qilingan qarorlarga muvofiq, maktablar yopilgandan soʻng, ofitserlar va oʻqituvchilar ishdan boʻshatilishi yoki IIV va SSSR VK qoshidagi KGB qoʻshinlarining boshqa boʻlinmalari va organlaridagi yangi xizmat joyiga oʻtkazilishi kerak edi. 1960-yil 19-sentyabrda Ichki ishlar vazirligining Toshkent Suvorov harbiy maktabi oʻz faoliyatini toʻxtatdi[3][4].
Maktab rahbarlari
tahrir1943-yildan buyon quyidagi harbiylar maktabga rahbarlik qilgan[5]:
- 1943—1945 – General-mayor Fyodor Sergeyevich Mayorov[6].
- 1945—1950 – polkovnik Andreyev V. N.
- 1950—1951 – polkovnik Yuxnovets P. A.
- 1951—1957 – polkovnik Gnedenkov N. A.
- 1957—1960 – polkovnik Sovetov N. I.
Maktab bitiruvchilari
tahrir- Avetisov Grigoriy Mixaylovich – radiobiologiya, radiatsiya tibbiyoti va radiatsiya xavfsizligi sohasidagi olim, fan doktori, professor.
- Batskix Gennadiy Ivanovich – Moskva radiotexnika instituti direktori.
- Gromov Konstantin Mixaylovich – sportchi, yarim ogʻir vaznda Oʻzbekiston SSR chempioni (1958), Toshkentda boks boʻyicha murabbiy.
- Jonibekov Vladimir Aleksandrovich – SSSR uchuvchi-kosmonavti, aviatsiya general-mayori, ikki karra Sovet Ittifoqi Qahramoni.
- Kalandin Arnold Petrovich – Hukumat aloqalari bosh boshqarmasi boshligʻi, general-leytenant.
- Plexanov Aleksandr Mixaylovich – polkovnik, professor, tarix fanlari doktori, Xalqaro axborotlashtirish akademiyasining haqiqiy aʼzosi.
- Popenchenko Valeriy Vladimirovich (1937—1975) – bokschi[7], 1964-yil Tokiodagi Olimpiada oʻyinlari chempioni.
- Popov Aleksandr Alekseevich – polkovnik, Moskva chegara harbiy bilim yurtini va M. V. Frunze nomidagi Harbiy akademiyani tamomlagan, SSSR KGB Chegara qoʻshinlari Bosh boshqarmasi qoʻshinlarining safarbarlik apparati boshligʻi boʻlib ishlagan.
- Sigarev Evgeniy Ignatievich (1928—2010) – 1946-yilgi bitiruvchi, shoir, Rossiya Yozuvchilar uyushmasi kotibi.
- Yanovich Yuriy Yakovlevich – polkovnik, 1945-yilgi bitiruvchi, 1947-yilda Moskva chegara bilim yurtini tamomlagan, Gruziya, Ozarbayjon, Turkmaniston va boshqa Oʻrta Osiyo respublikalarida chegara qoʻshinlarida xizmat qilgan.
- Timoxin Gennadiy Andreevich – polkovnik, Qozon oliy qoʻmondonlik muhandislik maktabini va M. I. Kalinin nomidagi Harbiy artilleriya akademiyasini tamomlagan, Ukraina, Chexoslovakiya, Qozogʻistonda xizmat qilgan, Rigadagi SZGB Raketa kuchlari va artilleriya 6-boʻlimi boshligʻi lavozimida xizmat qilgan. Hozir u Kaliningraddagi Rosbank OAJda ishlaydi.
- Agishev Odelsha – sovet, rus va oʻzbek kinossenariychisi, 1956-yilgi bitiruvchi.
Manbalar
tahrir- ↑ „Наше училище было создано в городе Кутаиси в 1943 году“. www.ruscadet.ru. Qaraldi: 2017-yil 22-aprel.
- ↑ 2,0 2,1 „Сайт МВД :: Новости :: 27 сентября - День образования Суворовских военных училищ войск НКВД“ (2006-yil 3-oktyabr). 2006-yil 3-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 22-aprel.
- ↑ „Ташкентское суворовское военное училище НКВД“ (ru). cadethistory.ru. Qaraldi: 2017-yil 23-noyabr.
- ↑ „Новости“. 2006-yil 3-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ www.sema.ru, Sema.Ru Labs (c) 2002 | „Гордость училища - Суворовское военное училище“. www.svu.ru. Qaraldi: 2017-yil 22-aprel.
- ↑ „Первый начальник Ташкентского суворовского военного училища“. 2007-yil 23-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 1-iyun.
- ↑ „Sputnik“ (1970).