Toshkentdagi talabalar qo‘zg‘oloni
1992-yil yanvar oyida Toshkentdagi talabalar qoʻzgʻaloni – 1992-yil yanvar oyida Toshkent Davlat universiteti (hozirgi OʻzMU) talabalar shaharchasida[1] oziq-ovqat mahsulotlari, birinchi navbatda, non narxining keskin koʻtarilishi natijasida yuzaga kelgan norozilik harakati. Mitingga ToshDU va Toshkent Politexnika instituti (hozirgi TDTU) yotoqxonalarida istiqomat qiluvchi bir necha ming talaba ishtirok etgan[2][3][4].
| Toshkentdagi talabalar qo‘zg‘oloni | |
|---|---|
| Joy | Toshkent |
| Sana | 1992-yil 16-yanvar |
| Sabab | Stipendiyaning kechikishi, non va oziq-ovqat maxsulotlarining narxini oshishi. |
| Oʻlim(lar) | 2 nafar talaba |
| Jarohat(lar) | 10 nafarga yaqin. |
| Natija | Islom Karimov buyrugʻi bilan bostirildi. |
Talabalar qoʻzgʻolonini Oʻzbekiston militsiyasi va ichki ishlar tomonidan qattiqqoʻllik bilan bostirilgan. Talabalar orasida ham[5], politsiya va ichki qoʻshinlar orasida ham qurbonlar boʻlgan. Ushbu voqealar Moskvada nashr etilgan „Express xronika“ va „Nezavisimaya gazeta“ gazetalarida, shuningdek, „France-Presse“ va „Reuters“ axborot agentliklarida tomonidan keng yoritilgan.
Voqealar xronologiyasi
tahrirVoqea 1992-yil 16–17-yanvarda boshlangan. Non narxi keskin oshganidan soʻng non sotib olish uchun kuponlar (kartalar) joriy etildi va koʻplab talabalar kupon olishga ulgurmay qolishdi. Natijada talabalar 16-yanvardan boshlab doʻkondan non sotib ololmadilar. Bu koʻp sonli talabalarning doʻkon yaqinida miting qilishiga sabab boʻldi. Voqea joyiga kelgan politsiya miting ishtirokchilarining tarqalishini talab qildi va ularning orasidagi eng faollarini esa politsiyaga olib ketishdi. Bunga javoban talabalar politsiyaga tosh otishni boshlagan, politsiya esa havoga ogohlantiruvchi oʻq uzgan. Shundan soʻng, politsiya olomonga qarata oʻq uzishni boshladi va ikki talaba oʻlar darajada yaralandi.
17-yanvar kuni ertalab norozilik mitingi boshlandi. Namoyishchilar bir kun avval hibsga olingan talabalarni ozod qilishni va sodir boʻlgan voqeani tekshirish uchun komissiya tuzishni talab qilishdi. Talabalar noroziligida „Birlik“ jamoat harakati faollari ishtirok etdi.
17-yanvar kuni ertalab bosh prokuror Boʻritosh Mustafoyev va Toshkent hokimi sobiq Adhambek Fozilbekovlar norozilik bildirayotgan talabalar oldiga kelishdi. Prokuror namoyishchilarga talabalarning oʻlimi va politsiya tomonidan oʻqotar qurol qoʻllangani yuzasidan tergov oʻtkazilishiga vaʼda berdi. Mitingda qatnashgan „Birlik“ partiyasi yetakchilaridan biri, Oʻzbekiston prezidentligiga nomzod sifatida ishtirok etgan Muhammad Solihning aytishicha, respublika parlamenti nima boʻlganini oʻrganish uchun komissiya tuzadi. Ammo oʻsha paytga qadar oʻta tajovuzkor boʻlgan namoyishchilar endi hech kimni tinglashni xohlamadilar. Kechqurun politsiya talabalar yigʻinini tarqatib yubordi va talabalarni kaltaklay boshladi.
18-yanvardan boshlab hukumat yotoqxonalarda yashovchi talabalarni oʻz uyiga majburan „taʼtilga“ joʻnata boshladi. Keyin ularning aksariyati Toshkent universitetida oʻqish oʻrniga Oʻzbekiston viloyat markazlarida oʻqishni davom ettirishga qaror qildi. Shu maqsadda viloyat pedagogika institutlari universitetlarga aylantirildi[6], viloyat markazlarida yangi universitetlar, Toshkent oliy oʻquv yurtlarining filiallari va oʻquv markazlari ochildi.
Manbalar
tahrir- ↑ V prostonarode imenuemoe „Vuzgorodkom“.
- ↑ https://www.bbc.com/uzbek/lotin/2016/01/160115_latin_bbc_archieve1_video
- ↑ „TheWikiHow“.
- ↑ „BBC arxivi: Toshkentdagi talabalar qo‘zg‘oloni“ (15-yanvar 2016-yil).
- ↑ „После Андижана: предательство, совершенное одной узбекской газетой“. www.1917.com. Qaraldi: 2023-yil 29-noyabr.
- ↑ Putyom pereimenovaniya.