Vikipediya

Uch opa-singil

Uch opa-singil (ruscha: Три сестры; Tri sestri) – rus yozuvchisi A. P. Chexovning 1900-yilda yozilgan, 4 qismdan iborat pyesasi. Ilk marotaba 1901-yil Russkaya misl jurnalining 2-sonida nashr etilgan[1]. Soʻngra oʻsha yili A. F. Marks nashriyoti tomonidan alohida nashr sifatida chop etildi.

Uch opa-singil
ruscha: Три сестры

Pyesaning birinchi alohida nashrining (1901) muqovasi. Badiiy teatrning ijrochilari: M. G. Savitskaya (Olga), O. L. Knipper (Masha) va M. F. Andreeva (Irina) portretlari bilan.
Asosiy maʼlumotlar
Janr Drama
Muallif A. P. Chexov
Orginal tili ruscha
Yozilgan sana 1900-yil
Uch opa-singil Vikiomborda

Moskva badiiy teatrining buyurtmasi asosida yozilgan asar ilk bor 1901-yil 31-yanvarda keng ommaga eʼtiboriga taqdim etiladi. Ushbu asar nafaqat Rossiya, balki xorijda ham yuz yildan oshiq davr mobaynida teatr sahnalarida namoyish etib kelindi[2].

20-asr Vl. Nemirovich-Danchenko, Georgiy Tovstonogov, Oleg Efremov, Yuriy Lyubimov, Lorens Olivye, Ervin Akser kabi taniqli rejissyorlar ushbu spektaklni sahnalashtirdi hamda ularning har biri Chexov ijodiga zamonaviy davrga mos keladigan oʻziga xos yangi gʻoya va talqinlarni qoʻshdilar.

Yozilish tarixi tahrir

Badiiy teatr sahnasida „Chayka“ va „Vanya amaki“[3] spektakllari muvaffaqiyatli namoyish etilgandan soʻng, teatri rahbariyati Chexovdan yangi asar yozib berishni iltimos qiladi. Moskva badiiy teatr iltimosiga koʻra Chexov 1900-yilda „Uch opa-singil“ asari ustida ishlay boshlaydi. 1899-yil oktyabr oyida Nemirovich-Danchenko Chexovga shunday yozgan edi:

“ Biz hali ham uchta kit ustida turibmiz: Tolstoy, Chexov, Gauptman. Bittasini olib qoʻyilsa, bizga qiyin boʻladi[4] ”

Adabiyot tadqiqotchilarining fikricha, spektakl gʻoyasi ancha oldin, 1898-yil oxiri, 1899-yil boshlarida paydo boʻlgan, chunki Chexov „Uch opa-singil“ asarini yozishda oʻz daftaridagi qaydlardan foydalangan[1].

Nashr tahrir

Keyinchalik, spektakldagi baʼzi epizodlar, personajlar va vaziyatlar real voqealar va prototiplar bilan uygʻunlashtirildi . Masalan, Chexovning ukasi asardagi harbiy muhitni tasvirlash asosan Chexovning oʻzi 1884 yilda oʻsha paytda artilleriya brigadasi joylashgan Voskresenskda oʻtkazgan kuzatishlariga asoslanganligini taʼkidlagan. Brigada komandiri polkovnik B. I. Mayevskiyning uyida mahalliy ziyolilar yigʻilgani sababli Chexov uning oilasini bilar edi. Mayevskiy uyi Chexovga singlisi Mariya Pavlovnaning uyini eslatardi. Bu uyga brigada leytenanti E. P. Egorov tez-tez tashrif buyurgan, bundan ilhomlanib „Uch opa-singil“ filmidagi Baron Tuzenbax personajini yaratgan[1]. Qolaversa, asardagi Tuzenbax va Soleni oʻrtasidagi janjal va duel 1880-yillar oxirida Taganrogda boʻlib oʻtgan haqiqiy duelga qiyoslash mumkin, unda ishtirokchilardan biri baron G. Fersen, ikkinchisi esa artilleriya brigadasi ofitseri S. N. Japaridze boʻlgan.

Chexovning oʻzi 1900 yil 16 oktyabrda Gorkiyga yoʻllagan maktubida spektakl Perm shahriga oʻxshash shaharda boʻlib oʻtganligini, u oʻzi 1890 yilda u yerga borganligini taʼkidlagan[5].Permlik tarixlarning fikricha, asardagi shahar tasviri juda taniqli va „Uch opa-singil“da taʼkidlangan viloyat ziyolilari muhiti 19-asr oxiri – 20-asr boshlarida butun Rossiya uchun xos hisoblanadi[5].Afsonalarga koʻra, yozuvchi opa-singil Prozorovalar obrazini Permda dastlabki xususiy maktabni tashkil etgan opa-singil Zimmermanlar – Ottiliya, Margarita va Evelinadan ilhom olib yaratgan[5].

Badiiy teatrda tahrir

16 oktyabr kuni Chexov Gorkiy bilan yozishmalarida „Uch opa-singil“ asarini yozish chogʻida duch kelgan qiyinchiliklarni tan olib, har biri general qizi xarakterini oʻzida mujassamlashtirgan uchta alohida qahramonni yaratish murakkabligini taʼkidlagan[6]. Bundan oldinroq, sentyabr oyida u singlisiga shunday deb yozgan edi: „Yozadigan hech narsa yoʻqga oʻxshaydi va kechagi yozganlarim menga yoqmayapti“[7]. 1900-yil 23-oktabrda Chexov Yaltadan Moskvaga oʻzi toʻliq emas deb hisoblagan spektakl bilan qaytdi [1] va 29-da „Uch opa-singil“ asari Badiiy teatrda oʻqildi. Biroq, spektaklning birinchi oʻqilishi Moskva badiiy teatri truppasini sarosimaga solib qoʻydi: „Bu spektakl emas, bu shunchaki sxema…“[1].

Ushbu qiyin boshlanishiga qaramay, Stanislavskiy keyinchalik „Uch opa-singil“ ni Chexovning eng muvaffaqiyatli pyesasi deb tan oldi. Keyingi uch hafta ichida Chexov spektaklga soʻnggi tuzatishlar kiritdi va nihoyat, 20-noyabrda repetitsiyalar boshlandi.

Asarni qayta koʻrib chiqish jarayoni Chexov dekabr oyida Nitssada boʻlganida davom etdi[1]. Xususan, U „Uch opa-singil“ spektakliga oʻzgartirishlar kiritib, Andrey Prozorov rolini qisqartirib, yangi satrlar qoʻshdi. Misol uchun,Solyoniyga premyeradan oldin qoʻshimcha satrlar berildi.

Ilgari boʻlganidek, teatr va dramaturg spektaklning janr xususiyatlari boʻyicha kelisha olmaganida yana bir vaziyat yuzaga keldi. Stanislavskiyning xotiralariga koʻra, Chexov quvnoq komediya yozganiga ishongan, ammo aktyorlar ham, rejissyorlar ham uni drama sifatida qabul qilingan; 1900 yil oktyabr oyida koʻpchilik uni tinglab yigʻlab yubordi va kutilmaganda muallif Chexovning oʻzi uchun bu hayratga sabab boʻldi, chunki Stanislavskiyning soʻzlariga koʻra, spektakl „tushunib boʻlmaydigan va muvaffaqiyatsiz“ boʻlib chiqdi. Buni Moskva badiiy teatrining ikkinchi direktori tasdiqladi: birinchi oʻqishdan keyin Chexov "xijolat bilan kurashdi va bir necha bor u komedik pyesa yozganini taʼkidlagan. Nemirovich-Danchenkoning soʻzlariga koʻra, oxir-oqibat, agar „Uch opa-singil“ asl nusxasida drama nomi boʻlsa ham, nima uchun u oʻz spektaklini komedik pyesa deb ataganini tushunishmadi.

Taxmin qilingan oʻxshashliklar tahrir

 
„Uch opa-singil“ pyesasi Chexovning oʻn yillik hamkorlikdan soʻng Russkaya misl jurnalidagi soʻnggi asari boʻldi.

Oʻsha davrda turli nashrlar Chexovning soʻnggi pyesasini nashr etish imkoniyati uchun kurash olib borishdi: Jizn jurnali tahririyati janrini – bu hikoyami yoki dramami – aniq bilmasada, baribir uni birinchi boʻlib nashr etish uchun harakat qilishdi. Oʻsha paytdagi Yejegodnika imperatorskix teatrov muharriri Sergey Diagilev oʻz nashrida „Uch opa-singil“ asarini „koʻproq adabiy qadriyat va yangilik“ bilan toʻldirish istagini bildirdi[1].Ammo Chexov uzoq yillik hamkorlik qilgan V. M. Lavrovning Russkaya misl jurnalini maʼqul koʻrdi.

Yana qarang tahrir

Adabiyotlar tahrir

  • Твердохлебов И. Ю. Три сестры // Чехов А. П. Полное собрание сочинений и писем: В 30 т. Сочинения: В 18 т. / АН СССР. Институт мировой лит. им. А. М. Горького. — М., 1978. — T. 13. Пьесы. 1895—1904. — B. 421—464.
  • Чехов А. П. Три сестры // Полное собрание сочинений и писем: В 30 т. Сочинения: В 18 т. / АН СССР. Институт мировой лит. им. А. М. Горького. — М., 1978. — T. 13. Пьесы. 1895—1904. — B. 3—116.


Manbalar tahrir

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Твердохлебов 1978.
  2. ↑ „«Три сестры» на московской сцене“. Телеканал «Культура» (официальный сайт) (2010-yil 25-noyabr). 2011-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 17-iyul.
  3. ↑ Берковский 1969.
  4. ↑ Tsit. po: Твердохлебов И. Ю. Три сестры // Чехов А. П. Полное собрание сочинений и писем: В 30 т. Сочинения: В 18 т. / АН СССР. Институт мировой лит. им. А. М. Горького. — T. 13. Пьесы. 1895—1904. — B. 426.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Гладышев В. „Чехов и Пермь. Легенда о трех сестрах“. Культурное наследие Прикамья (2008-yil 3-iyun). 2014-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 29-iyul.
  6. ↑ Tsit. po: Твердохлебов И. Ю. Три сестры // Чехов А. П. Полное собрание сочинений и писем: В 30 т. Сочинения: В 18 т. / АН СССР. Институт мировой лит. им. А. М. Горького. — M.: Наука, 1978. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. Архивировано 18 yanvar 2022 года.
  7. ↑ Полоцкая Э. А. Вступительная статья // Чехов А. П. Полное собрание сочинений и писем: В 30 т. Сочинения: В 18 т. / АН СССР. Институт мировой лит. им. А. М. Горького. — M.: Наука, 1978. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. Архивировано 18 yanvar 2022 года. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Uch_opa-singil&oldid=4189563" dan olindi