Utsullar

Utsullar (xit. masalan. pinyin , pinyin Huíhuī Zu; asl nomi — utsat; shuningdek, utset, xueylar, xaynancha tyamlar; Xaynan xitoylari tomonidan Xuan-nan yoki Hui-tok deb ataladi) — Xaynan provinsiyasida, orolning janubiy qirgʻogʻi yaqinidagi Sanya shahrining Yanglan tumani chekkasidagi Xueysin va Xueyxuey qishloqlarida yashaydilar. Utsullar XXR hukumati tomonidan milliy ozchilik deb hisoblanmaydi va diniy sabablarga koʻra Xueyszu tarkibiga kiradi. Xitoyliklar tomonidan assimilyatsiya qilinadi.

Tili

Utsullar cham tillar guruhi tarkibiga kiruvchi tsat (xaynan xuey) tilida muloqot qilishadi ,1999-yil holatiga koʻra ushbu tilda 3800 nafar odam yoki utsullarning 76 % soʻzlashadi. Janubiy Min yoki Kanton tili ikkinchi til sifatida ishlatilsa, maktablarda putunxua tilidan ham foydalanishadi.

Kelib chiqishi va tarixi

Utsullar Vyetnam bosqinidan qochgan, hozirgi Janubiy Vyetnam hududidagi Champa davlatida yashagan tyamlarning avlodlaridir. Utsullar Xaynanga taxminan 6-9 asr oldin koʻchib kelishgan deb taxmin qilinadi.

Bir qator tadqiqotchilar^[1]^[2] 1980-yillarning boshida Utsul jamiyatida maʼlum oʻzgarishlar roʻy bergani, buning natijasida ayollarning ijtimoiy erkinligi va iqtisodiy mustaqilligi sezilarli darajada oshganini qayd etadilar.

1990-yillar oxirida utsullar va xitoyliklar oʻrtasidagi yuzaga kelgan etnik mojaro qurolli toʻqnashuvga aylanib ketgan. Natijada 500 nafar utsul^[3] hibsga olindi.

Anʼanaviy turmush tarzi

Utsullarning asosiy mashgʻulotlari — baliqchilik va qishloq xoʻjaligi hisoblanadi.

Dini

Islom dinining sunniy mazhabiga eʼtiqod qilishadi, shu bilan birgashialarga xos baʼzi xususiyatlar ham koʻzga tashlanadi. Utsullarning oʻzlari har doim musulmon boʻlganlariga ishonishadi, ammo tadqiqotlar utsullarning ajdodlari Champa davlatining tarkibida Islom dinini qabul qilganlarini koʻrsatadi (Brink 1997: p.).

Manbalar

↑ The dynamics of gender, ethnicity and state among the Austronesian-speaking Muslims (Hui/Utsat) of Hainan Island, Peopleʼs Republic of China.^{[sayt ishlamaydi]}
↑ Judy Brink, Joan P. Mencher, 1997
↑ Nationalitätenfrage und Demokratisierung in China

Adabiyotlar

Judy Brink, Joan P. Mencher „Islamic "fundamentalism" and female empowerment among the Muslims of Hainan island, People’s Republic of China“, . [1]. Routledge, 1997 — 41-56-bet. ISBN 0415911869.

Havolalar

Tsatskiy yazik v Ethnologue. Languages of the World.

[1] The dynamics of gender, ethnicity and state among the Austronesian-speaking Muslims (Hui/Utsat) of Hainan Island, Peopleʼs Republic of China.^{[sayt ishlamaydi]}

[2] Judy Brink, Joan P. Mencher, 1997

[3] Nationalitätenfrage und Demokratisierung in China

[1]

[2]

[3]