WikiLeaks
WikiLeaks (talaffuzi: [ˈwɪkiliːks]; inglizcha: WikiLeaks) xalqaro notijorat tashkilot boʻlib, anonim manbalardan olingan yoki bu maʼlumotlar sizib chiqqanda maxfiy maʼlumotlarni eʼlon qiladi[1][2].
| WikiLeaks | |
|---|---|
 | |
| Tijoratmi | Yoʻq |
| Sayt turi | Hujjatlarni saqlash |
| Qaysi tillarda | Ingliz tili; individual jo'natmalarning tarjimalari mavjud |
| Muassisi | The Sunshine Press[3] |
| Muallifi | Julian Assanj |
| Mamlakat | Avstraliya |
| URL | wikileaks.org |
2006-yilda Sunshine Press tomonidan ishga tushirilgan sayt yaratuvchilari saytning birinchi yilida toʻplangan 1,2 million hujjatdan iborat axborot bazasiga ega ekanligini daʼvo qilishgan[4]. WikiLeaks asoschisi, bosh muharriri va direktori avstraliyalik internet jurnalisti va teleboshlovchi Julian Assanjdir. Julian Assanjning yagona tan olingan hamkorlari Kristinn Xrafnsson, Jozef Farrell, Metyu Xarsford va Sara Xarrisondir. Hrafnsson, shuningdek, Assanj bilan birga Sunshine Press Productions aʼzosi hisoblanadi.
Loyihaning maqsadi „maʼlumotlarning sizib chiqishi tufayli mavjud boʻlgan hujjatlarni kuzatib boʻlmaydigan nashr qilish va tahlil qilish“ deb eʼlon qilingan. Navigatsiya uchun HTTPS protokoli yordamida xavfsiz kirish mumkin. Nomiga qaramay, Wikileaks wiki emas: ruxsatsiz oʻquvchilar uning mazmunini oʻzgartira olmaydi. Lekin kimda ilova bor bo‘lsa va uni „muharrir“ga yuborsa, anonim maʼlumot manbasiga aylanishi mumkin.
Tashkilot bir qator muhim hujjatlarni eʼlon qildi, shundan soʻng bu hujjatlardagi maʼlumotlar gazetalarning birinchi sahifalarida paydo boʻldi. Dastlabki nashrlarda Afgʻoniston urushi xarajatlari va Keniyadagi korrupsiya hisoboti kabi hujjatlar mavjud edi[5]. 2010-yil aprelida WikiLeaks 2007-yil 12-iyulda Bag‘dod havo hujumi tasvirlarini eʼlon qildi, unda Reuters jurnalistlari va boshqalar AH-64 Apache vertolyoti tomonidan halok bo‘ldi. Oʻsha yilning iyul oyida WikiLeaks „Afgʻon urushi kundaliklari“ni, Afgʻonistondagi urush haqidagi ilgari erishib boʻlmaydigan 76 900 dan ortiq hujjatlar toʻplamini chiqardi[6]. 2010-yil oktabr oyida tashkilot yirik nashrlar bilan hamkorlikda „Iroq dosyesi“ sarlavhasi ostida deyarli 400 000 hujjatni chop etdi[7][8]. 2011-yil aprel oyida WikiLeaks Guantanamodagi hibs lagerida saqlanayotgan mahbuslarga oid 779 ta maxfiy faylni chop etdi[9].
WikiLeaks saytidagi yirik nashrlardan oldin tahrirlangan parchalar va asosiy ommaviy axborot vositalarida reklamalar mavjud. Misol uchun, CFR aʼzosi Devid Sanger Sulzbergerning The New York Times gazetasida „sızıntılar“ ni nashr qilish uchun javobgardir.
FQB saytdagi ayrim materiallarni tekshirmoqda.
Rus tilida soʻzlashuvchi auditoriya uchun Wikileaks tahrir
Rusiyzabon auditoriya uchun Wikileaks yoʻnalishi ishlab chiqilmoqda. Rossiyada WikiLeaks hujjatlari WikiLeaks bilan tuzilgan shartnomaga muvofiq, Russian Reporter jurnali tomonidan chop etilgan va sharhlangan . Shuningdek, " Novaya gazeta [10] WikiLeaks bilan rasmiy hamkorlikni eʼlon qildi.
WikiLeaks uchun mobil ilovalar tahrir
2010-yil 18-dekabrda rossiyalik dasturchi Igor Barinovning Apple iOS ilovasi Apple App Store senzurasi tomonidan tasdiqlangan. Ammo 2010-yil 21-dekabrda Wikileaks ilovasi ilovalar katalogidan olib tashlandi.
2010-yil 22-dekabrda Rossiyaning iRafa studiyasi Android uchun WikiLeaks veb-saytini oʻqish uchun ilovani chiqardi. Ilovaning mohiyati WikiLeaks veb-sayti va Twitter tasmalarida #WikiLeaks xeshtegi yordamida maqolalarni oʻqish imkoniyatidir. Ijtimoiy tarmoqlarda maqolaga havolani almashish yoki uni elektron pochta orqali yuborish mumkin. Ilova OS 1.6 va undan yuqori versiyaga ega har qanday Android qurilmalarida ishlaydi.
Ilovani chiqarishdan maqsad WikiLeaks va Julian Assanj mudofaa fondiga xayriya yig‘ishdir.
Manbalar tahrir
- ↑ Editors, The (16 August 2012). „WikiLeaks — The New York Times“. Topics.nytimes.com. Archived from the original on 2012-09-16. Retrieved 24 August 2012. https://archive.today/20120916113148/http://topics.nytimes.com/top/reference/timestopics/organizations/w/wikileaks/
- ↑ „«About». WikiLeaks. Archived from the original on 11 October 2012. Retrieved 11 October 2012“. 2012-yil 11-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 18-dekabr.
- ↑ „Wikileaks:About“. WikiLeaks. 2008-yil 14-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 3-iyun.
- ↑ ["Wikileaks has 1.2 million documents?". WikiLeaks. Archived from the original on 16 February 2008. Retrieved 28 February 2008., https://web.archive.org/web/20080216000537/http://www.wikileaks.org/wiki/Wikileaks%3AAbout#Wikileaks_has_1.2_million_documents.3F, https://www.wikileaks.org/wiki/Wikileaks:About#Wikileaks_has_1.2_million_documents.3F]
- ↑ Channing, Joseph. „Wikileaks Releases Secret Report on Military Equipment“. The New York Sun (2007-yil 9-sentyabr). 2014-yil 21-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 28-fevral.
- ↑ „WikiLeaks to publish new documents“. MSNBC. Associated Press (2010-yil 7-avgust). 2010-yil 5-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 5-dekabr.
- ↑ Rogers, Simon. „Wikileaks Iraq: data journalism maps every death“. The Guardian (2010-yil 23-oktyabr). 2011-yil 7-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 26-iyul.
- ↑ Rogers, Simon. „Wikileaks Iraq: what's wrong with the data?“. The Guardian (2010-yil 25-oktyabr). 2013-yil 9-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 26-iyul.
- ↑ Leigh, David; Ball, James; Burke, Jason. „Guantánamo files lift lid on world's most controversial prison“. The Guardian (2011-yil 25-aprel). 2011-yil 26-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 25-aprel.
- ↑ Роман Анин. „Ассанж на оба ваших дома“. Политика. «Новая газета», № (2010-yil 22-dekabr). 2013-yil 7-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 18-iyun.