Windsor qalʼasi

Windsor qal’asi (talaffuzi: Vindzor) (inglizcha: Windsor Castle) – Angliyaning Berkshire okrugi Windsor shahri yaqinida joylashgan Britaniya monarxlari qarorgohi. Temza daryosi vodiysidagi tepalikda joylashgan ushbu qalʼa 900 yildan beri monarxiyaning mustahkam ramzi boʻlib kelmoqda. 1917-yildan boshlab Angliyada hukmronlik qilayotgan Saxe-Coburg va Gotha qirollik sulolasi Windsorlar deb atala boshlandi. Qalʼa monarxning asosiy rasmiy qarorgohidir.

Windsor qalʼasi
Windsor Castle
Qalʼa 2006-yil noyabrda
Umumiy maʼlumot
Maqomi	qirollik qalʼasi
Turi	dumaloq qoʻrgʻonga ega uch qismli
Tasnifi	I darajali roʻyxatga olingan bino
Joylashuvi	Windsor
Manzili	Berkshire
Shahar	Windsor
Mamlakat	Buyuk Britaniya
Egasi	Charles III
Balandligi
Balandligi	15 m
Texnik holati
Material	tosh
Dizayn va konstruksiya
Meʼmor	Hugh May
Boshqa dizaynerlar	Anthony Salvin va Edward Blore
Windsor qalʼasi

Qal’aning qurilish rejasi

Ming yillik tarixi davomida Windsor qal’asi hukmronlik qilayotgan monarxlarning zamoni, didi, talablari va moliyaviy imkoniyatlariga mos ravishda oʻzgarib, kengayib borgan. Biroq, asosiy binolarning oʻrni oʻzgarishsiz qolgan. Hozirgi vaqtda qal’a sunʼiy tepalik atrofida joylashgan (rejadagi „A“ minorasi atrofida toʻq yashil rangda). Dastlab XI asrda William I Bosqinchi tomonidan birinchi yogʻoch qal’a qurdirilgan.

Qal’aning janubiy tomondan koʻrinishi

Windsor qalʼasi rejasi: A: Dumaloq minora B: Yuqori hovli C: Davlat kvartiralari D: Shaxsiy kvartiralar E: Janubiy qanot F: Quyi hovli G: Avliyo George cherkovi H: Horseshoe monastiri K: Qirol Henry VIII darvozasi L: Uzun yoʻlak M: Norman darvozasi N: Shimoliy terassa O: Edward III minorasi T: Qoʻriqchi minorasi

Windsor qal’asi 52 609 kvadrat metr maydonni egallaydi va qal’a, saroy, kichik shaharcha koʻrinishidagi xususiyatlarni oʻzida mujassam etgan. Qalʼa tarixi davomida bir necha bor qayta quriladi, 1992-yilda sodir boʻlgan yongʻindan keyin qayta taʼmirlash natijasida zamonaviy qiyofaga ega boʻlgan. Qal’aning eng katta xonasi, uzunligi 55 metr va kengligi 9 metr boʻlgan – Avliyo George zalidir.

Dumaloq minora

XIX asrda qurilgan Henry II ning dumaloq minorasi. Qirollik standarti boʻlmish bayroq ustunda hilpirab turibdi, bu esa qal’ada monarxning borligini bildiradi.

Windsor qal’asining markazida devor bilan chegaralangan Markaziy hovli joylashgan. Qalʼa ichkarisidagi sunʼiy tepalikda joylashgan XII asrda qurilgan bino Dumaloq minora („A“) deb ataladi. XIX asrda arxitektor Jeffry Wyatville tomonidan minoraga 9 metrga balandlashtirilgan. Ichki qismini oxirgi taʼmirlash 1991—1993-yillarda amalga oshirilgan (Qirollik arxivi uchun xona qoʻshilgan). Dumaloq minoraning shakli mukammal va silindrsimon emas (janubiy tomonda devorning kichik tekis qismi bor), bu esa tepalikning qiyshiq shakli bilan bogʻliq. Dumaloq minoraning shimoli-sharqiy tomonidagi tomida kichik kvadrat signal minorasi joylashgan. Unda flagshtok oʻrnatilgan boʻlib, monarx qal’ada boʻlganida uning shtandarti koʻtariladi, boshqa paytlarda esa Buyuk Britaniya bayrogʻi hilpirab turadi.

Markaziy hovlining Gʻarbiy kirish eshigi hozirda ochiq va Shimoliy terassaga olib boradi. Sharqiy tarafdagi kirish qismi XIV asrda qurilgan Norman darvozasi orqali qoʻriqlab turiladi va Yuqori hovliga olib boradi. Darvoza gumbazli va oʻymakorlik naqshlari bilan bezatilgan, xususan, qirollik buyukligining anʼanaviy ramzi boʻlgan oʻrta asrlarga oid sher timsollari saqlanib qolgan. XIX asrda darvozaxona turar-joy binolariga aylantirilgan.

Yuqori hovli

Dumaloq minoraning sharqida joylashgan Yuqori hovliga Norman darvozasi orqali kiriladi.

Dumaloq minoradan Norman darvozasining koʻrinishi

Yuqori hovli qal’a devori bilan oʻralgan va toʻrtburchak shakldagi bir nechta binolardan iborat. Shimol tomonida Davlat kvartiralari, sharqida monarxning shaxsiy kvartiralari („D“) joylashgan.

Yuqori hovlida Quvayt amirining qabuli

Janubiy qanot Eduard III minorasining janubi-gʻarbiy burchagida joylashgan.

Gʻarbda Yuqori hovlini Tepalik va Dumaloq minora oʻrab turadi; Dumaloq minora etagida 1679-yilda quyilgan Charles II ning otliq haykali joylashgan. Yuqori hovliga tutash Shimoliy va Sharqiy terrassalar XVII asrda Hugh May tomonidan ishlab chiqilgan.

Davlat kvartiralari nafaqat Yuqori hovlining, balki butun qal’aning asosiy qismidir. Ushbu binolar Edward III tomonidan qoʻyilgan poydevorga qurilgan nisbatan zamonaviy inshootlardir. Birinchi qavatda xizmat koʻrsatish binolari, ikkinchisida asosiy zallar joylashgan. Kvartiralarning gʻarbiy qismi Hugh May tomonidan, sharqiy qismi XIX asrning boshlarida ichki dizaynni ishlab chiqqan Jeffrey Wyatville tomonidan rejalashtirilgan. Rejaga koʻra, har bir zal tegishli mebel va sanʼat obyektlari bilan maʼlum bir meʼmoriy uslubni ifodalashi kerak, masalan, bu yerda klassik, gotik yoki rokoko uslubidagi zallar mavjud.

Hovlining sharqiy qismidagi koʻplab zallar 1992-yilda yongʻin natijasida vayron boʻlgan, ularni qayta tiklash paytida ular asl koʻrinishga oʻxshash, ammo zamonaviy materiallardan foydalangan holda koʻrinishni tiklashga harakat qilishgan.

Eng mashhur xonalar rokoko uslubida, ayniqsa, Asosiy ziyofat zali (uzunligi 30 metr va balandligi 12 metr) shular jumlasidandir. Shuningdek, 62 ta kubok bilan bezatilgan Oq, Yashil va Qizil xonalari ham diqqatga sazovor. Wyatvillening loyihasi XVII asrda meʼmor Hugh May, rassom Antonio Verrio va yogʻoch oʻymakori Grinling Gibbons ishtirokida qurilgan uchta xonani saqlab qolgan.

Birinchi qavatda Oʻrta asrlarning diqqatga sazovor xonalari saqlanib qolgan, xususan, uzunligi 59 metr, kengligi 9,4 metr va 13 oraliqga boʻlingan XIV asrga oid Buyuk yer osti omborini aytib oʻtish joiz.

Biroq, zamonaviy sayyohlar, ayniqsa, davlat kvartiralari qurilishida yoshlar uchun eng muhim va mashhur diqqatga sazovor joy 1925-yilda yaratilgan noyob muzey – Qirolicha Maryning qoʻgʻirchoq uyi.

Quyi hovli

Quyi hovlining janubi-gʻarbiy tomonida Henry VIII darvozasi – qal’aning asosiy kirish eshigi joylashgan.

Henry VIII darvozasi

Quyi hovlining katta qismi Oʻrta Victoria davrida meʼmorlar Anthony Salvin va Edward Blore tomonidan qayta qurilgan.

Ularning shimoliy qismida Garter ordeni jamoatining asosiy ibodatxonasi boʻlgan Avliyo George cherkovi (XV asr oxiri – XVI asr boshlari, („G“)) joylashgan.

Avliyo George ibodatxonasi

XV asr cherkovining xorlari XVIII asr oxirida qayta tiklandi va kengaytirildi; soʻnggi 6 asr davomida Garter ordeni ritsarlarining gerblari tasvirlangan mis plitalar bilan bezatilgan. Kapellaning gʻarbiy qismida Katta Victoria eshigi va tantanali marosimlarda ishlatiladigan zinapoyalar mavjud. Qurbongoh oldidagi qabr ostida koʻplab qirollar, malikalar, knyazlar va malikalarning qoldiqlari dafn etilgan, xususan Henry VIII, Jane Seymour va Charles I .

Avliyo George ibodatxonasining sharqida XIII asrda Henry III tomonidan qurilgan Xonimlar ibodatxonasi joylashgan; 1863 – 1973 yillarda u Albert yodgorlik cherkoviga aylantirildi (shahzoda konsorti Albert xotirasiga). Kapellaning sharqiy eshigi 1246-yilga toʻgʻri keladi.

Quyi hovlining gʻarbiy uchida ibodatxona yonida 1480-yilda qurilgan Taqa (Taqa) monastiri joylashgan. Monastir (qal’a devori boʻylab yopiq galereya) 1871-yilda keng qamrovli qayta qurilgan.

Uning orqasida Quyi hovlining eng qadimgi binolaridan biri boʻlgan Qoʻriqchi minorasi (XIII asr). Unda zindon joylashgan boʻlib, qamal paytida yashirin oʻtish joyi ham boʻlgan. Yuqori qismga 1478-yilda qoʻngʻiroqlar, 1689-yilda esa soatlar oʻrnatilgan.

Qoʻriq minorasi

Bogʻlar

Windsor qal’asi ancha tik yon bagʻirlari ega boʻlgan tepalikda joylashgan, shuning uchun bogʻlar uchun joy kam boʻlgan, XX asrda bogʻlar terassa boʻylab Yuqori hovlidan sharqqa choʻzilgan. Qal’a keng parklar bilan oʻralgan. XIX asrda qal’aning sharqida hovli bogʻi deb ataladigan joy qurilgan boʻlib, u ikkita ishlaydigan ferma va kottejlarni ham oʻz ichiga oladi. Qal’adan janubga eni 75 metr va uzunligi 4,26 km uzun soʻqmoq yoʻnalib, ikki tomoni daraxtlar bilan qoplangan (qayragʻochlar XVII asrda ekilgan, 1945-yildan keyin ularning oʻrniga kashtan va chinorlar oʻstirilgan).

Bogʻ 200 gektardan ortiq maydonni egallagan katta Windsor Katta bogʻining shimoliy chegarasiga tutashgan. Windsor qal’asining shimolida Avliyo George cherkovining xususiy maktabi va Temzaning narigi tomonida, qal’adan taxminan bir kilometr uzoqlikda Eton kolleji joylashgan.

Kiyiklar podasi Windsor Katta bogʻi orqali qal’aga olib boradigan Uzoq yoʻlni kesib oʻtmoqda

Tarixi

XI — XII asrlar

1066-yilda normandlar istilosidan keyingi birinchi oʻn yillikda William I Bosqinchi London atrofida har biri bir-biridan 30 km masofada joylashgan sunʼiy tepaliklarda qalʼa halqasini qurdi. Windsor qal’asi Temza daryosi va Windsor oʻrmoniga (qirollik ov maskanlari) yaqinligi tufayli ushbu istehkomlar ichida eng strategik ahamiyatga ega boʻlgani edi. Dastlab, bu qalʼa Temza daryosidan 30 metr balandlikda, sunʼiy ohaktosh tepaligining yuqori qismidagi tosh devor bilan oʻralgan yogʻoch qal’a edi. Qal’aning sharqida qoʻshimcha yogʻoch devor (keyinchalik bu Yuqori hovli boʻlgan), soʻng asr oxiriga kelib tepalikning gʻarbiy tomonida devor qurilgan. Qal’aning ushbu bosh rejasi bizning davrimizgacha saqlanib qolgan bosh reja hisoblanadi.

Windsor qal’asini oʻzi uchun qarorgoh sifatida ishlatgan birinchi qirol Henry I boʻlgan (1110 yildan boshlab), u bu yerda 1121-yilda Adela bilan turmush qurgan. Taxminan shu vaqtlarda tepalikning choʻkishi natijasida yogʻoch qal’aning bir qismi qulab tushgan. Tepalik yogʻoch qoziqlar bilan mustahkamlanib, toshdan qal’a qurilgan. 1154-yilda taxtga oʻtirgan Henry II Windsorni takomillashtirishni davom ettirdi: u Yuqori hovlining yogʻoch old bogʻini tosh devor bilan almashtirdi, yangi qal’a qurdi, tepalikni mustahkamladi.

XIII – XVI asrlar

1214 va 1216-yillarda ingliz baronlarining qoʻzgʻoloni paytida Windsor qal’asi qamal qilindi, ammo baronlarning qoʻshinlari va fransuzlar uni egallab ololmadilar. 1216-yildan 1221-yilgacha qal’a qayta tiklandi va mustahkamlandi. Keyinchalik Quyi hovlining devorlari qayta qurildi va darvozalar bilan toʻldirildi, uchta yangi minora: Qoʻriqchi, Garter va Salisburyning burchak minoralari qurildi. Markaziy hovli janubiy devor bilan mustahkamlangan, ikkala uchida Edward III va Henry III minoralari joylashgan.

Windsor qal’asi Henry III ning sevimli qarorgohi boʻlgan, qirol qal’ani obodonlashtirish uchun saxiylik bilan pul sarflagan, xususan, Yuqori hovlining shimoliy qismida (1240—1263) ajoyib saroy, shuningdek, Quyi hovlida bir nechta binolar qurgan. Ularning eng kattasi – „Xonimlar“ ibodatxonasidir.

Edward III Windsor qal’asida tugʻilgan va hukmronligining koʻp qismini shu yerda oʻtkazgan. 1344-yil yanvarda bu yerda yangi Davra suhbati ordeni tuzib, turnir va tantanali ziyofat uyushtirgan, unda yilnomachi Adam Murimuthning soʻzlariga koʻra, ritsarlik uchrashuvlari uchun alohida toshdan bino qurilishini eʼlon qilgan, lekin Fransiyaga safaridan soʻng u bu gʻoyadan voz kechgan va boshqa – Garter ordeniga asos solgan. Henry III saroyini ham tiklagan. Hammasi boʻlib, 1350-yildan 1377-yilgacha qal’ani yangilash uchun 51 000 funt sterling miqdorida katta mablagʻ sarflagan, qurilish ishlari inglizlarning Yuz yillik urushdagi yirik gʻalabalari (1340-yilgi Calais; 1346-yilgi Crécy; 1356-yilgi Poitiers janglari) tufayli amalga oshirildi. Uning ostida Dumaloq minoraga soat oʻrnatildi (1354), Yuqori hovli toʻrtburchak shaklga keltirilgan, koʻpgina binolarning tomlari va derazalari birlashtirilgan (gotika uslubida qayta ishlangan).

XV asr Angliyada oʻzaro urushlar, birinchi navbatda, Lankasterlar va Yorklar oʻrtasidagi qarama-qarshiliklar, buning natijasida kelib chiqqan Qizil va Oq atirgullar urushi (1455—1485) bilan ajralib turadi. Shu bilan birga, Windsor qal’asining mamlakat siyosiy hayotidagi roli oʻsishda davom etdi. 1417-yilda qal’aga Muqaddas Rim imperatorining tashrifi boʻlib oʻtdi. Henry VI Windsor qal’asida tugʻilgan va toʻqqiz oylik payti qirol etib tayinlangan. 1461-yilda Edward IV hokimiyatni qoʻlga kiritadi va Henryning rafiqasi Anjoulik Margaretni qasrga qamab qoʻyadi. 1475-yilda Edward zamonaviy Avliyo George ibodatxonasini qurishni boshlagan, buning uchun Quyi hovlining bir nechta eski binolari buzib tashlanishi kerak boʻlgan. Ushbu qurilish ishlari 1488-yilda Henry VII tomonidan yakunlangan.

Windsor qal’asi ingliz monarxlarining asosiy qarorgohlaridan biri boʻlib qolgan boʻlsa-da, XVI asrda ozgina oʻzgarishlar amalga oshirilgan. Temzaga qaragan Yuqori hovli devori boʻylab Shimoliy Quay nomli uzun terassa qurilgan. Hukmronligining ilk davrida Henry VIII Xonimlar ibodatxonasini kardinal Wolsey maqbarasiga aylantirmoqchi boʻladi, ammo keyinchalik kardinal eʼtibordan chetda qoladi va loyiha tugallanmaydi; 1547-yilda Henry VIII ning oʻzi ushbu cherkovda dafn etilgan.

XVII asr

1626-yilda Angliya qiroli Charles I sanʼat bilimdoni boʻlgan, shuning uchun oʻzidan oldingi qirollarga qaraganda Windsor qal’asining estetik jihatlariga koʻproq eʼtibor beradi. 1629-yilda qal’ani yaxshilash rejasini ishlab chiqish uchun Inigo Jones taklif qilinadi.

Janubi-sharqiy tomondan 1656 yildagi qal’aning panoramasi

1642 yilda qirolchilar va parlament tarafdorlari oʻrtasida Angliya fuqarolar urushi boshlanadi. Edgehill jangidan keyin parlament aʼzolari Windsor qal’asini egallab olishgan va John Wenn qal’a boshqaruvchisiga aylanadi. Qal’a, boshqa qirollik qarorgohlari kabi, talon-taroj qilingan. Qalʼada 1642–1643-yillarning qishida parlamentariylar generali Essex grafining shtab-kvartirasi joylashgan edi; Horseshoe monastiri qoʻlga olingan qirol tarafdorlari uchun qamoqxonaga, Xonimlar ibodatxonasi – arsenalga aylantirilgan. 1647-yilda Charles I qal’ada hibsda saqlangan, 1649-yil yanvar oyida qatl qilinganidan soʻng, Avliyo George cherkoviga dafn etilgan.

1660-yilda monarxiya tiklangach Windsor qal’asini qayta tiklash boshlandi.

Windsor 1658-yilgi gravyurada

1668 yilda Charles II oʻzining oz sonli omon qolgan qarindoshlaridan biri boʻlgan shahzoda Rupertni Windsor qal’asiga konstebl etib tayinlagan. Qal’ani taʼmirlash uchun arxitektor Hugh May yollangan. Uning rahbarligida qal’a barokko uslubidagi qiyofaga kirgan, qurilish 1683-yilda yakunlangan.

XVIII asr

XVIII asrda monarxlarning qasrga boʻlgan qiziqishi susaygan, qirol oilasining doʻstlari bu yerga joylashgan, sayyohlar uchun ekskursiyalar ham oʻtkazilgan. Asr oʻrtalarida Windsor uchun birinchi yoʻl koʻrsatkichlar paydo boʻlgan.

Paul Sandby rasmidagi qal’a (1790-yil)

Qal’a 1760-yilda taxtga oʻtirgan George III davrida rezidensiya maqomini oladi. Mehmonlarga kirish cheklangan, restavratsiya ishlari boshlangan, buning uchun arxitektor James Wyatt taklif qilingan. Taʼmirlash uchun jami 150 000 funt sterlingdan (2008-yilgi narxlarda 100 million funt sterlingdan) ortiq mablagʻ sarflangan.

XIX asr

George IV 1820-yilda Britaniya imperiyasining hukmdori sifatida boyligi va taʼsir kuchiga mos keladigan bir qator qirollik saroylari qurishni niyat qilgan. Parlamentni qayta tiklash ishlari uchun unga 300 ming funt (2008-yilgi narxlarda 245 million funt) sarflashga koʻndirgan. Meʼmor sifatida Jeffry Wyattville tanlangan va ish 1824-yilda boshlangan. Ayvonlar tashrif buyuruvchilar uchun yopilgan, Yuqori hovlining jabhasi toʻliq qayta ishlangan va zamonaviy qiyofa kasb etgan.

Temza daryosidan terrassalar bilan Windsor qal’asining panoramasi.

Dumaloq minora 9 metrga balandlatib qurilgan, Yuqori hovlidagi kvartiralarning koʻpchiligi taʼmirlangan, avvalgisidan ancha baland bir nechta yangi minoralar qurilgan. Charles II haykali Yuqori hovli markazidan tepalik etagiga koʻchirilgan. 1815-yilda Napoleon ustidan qozonilgan gʻalabaga bagʻishlangan Vaterloo zali ham qoʻshilgan. 1830-yilda George IV vafot etganida, ish hali tugallanmagan edi, lekin 1840-yilda Wyatvillening oʻlimi bilan qurilish yakunlanadi. Qal’aning umumiy qiymati bir million funtdan oshgan.

Qirolicha Victoria va shahzoda Albert Windsor qal’asini oʻzlarining asosiy qarorgohiga aylantirganlar, diplomatik va davlat tashriflarining koʻpchiligi shu u yerda qabul qilingan, temir yoʻl va paroxod aloqalari oʻrnatilgan. 1861-yilda shahzoda Albert qal’aning Moviy xonasida vafot etadi va Home Parkda joylashgan Frogmoredagi Qirollik maqbarasiga dafn qilinadi. Shundan soʻng, qal’a uzoq yillar motam tutadi va qirolicha Victoria „Windsor bevasi“ laqabini oladi.

Windsordagi Qirolicha Victoria haykali

XIX asrning ikkinchi yarmida qal’ani obodonlashtirish ishlari, asosan, meʼmorlar Anthony Salvin va Edward Blore boshchiligida davom ettirilgan. Asrning oxirida qal’aga elektr va oqava suv keltirilgan.

XX asr

XX asrning boshlarida qal’ani faol modernizatsiya qilish boshlangan: barcha zallarda elektr yoritish va markaziy isitish tizimlari oʻrnatiladi, telefon liniyasi yotqiziladi, avtomobillar uchun garajlar quriladi. Aksariyat zallarning ichki qismi ham qayta ishlanadi. Qayta tiklash ishlari butun asr davomida davriy ravishda amalga oshiriladi.

1992-yilgi yongʻin

1992-yil 20-noyabrda qal’ada katta yongʻin sodir boʻlgan. Olov 15 soatdan keyin oʻchirilgan va Yuqori hovli katta zarar koʻrgan. Taxminlarga koʻra, restavratsiya ishlari davomida projektorlardan birida parda yonib ketgan va yongʻin tezda tarqalib ketgan. Toʻqqizta zal butunlay yonib ketgan, 100 dan ortiq xonaga jiddiy zarar yetgan. Qal’aning shikastlanishiga nafaqat yongʻin, balki uni oʻchirishda suv ham sabab boʻlgan. Qal’ani qayta tiklash uchun kim pul toʻlaydi degan savol ham paydo boʻladi, chunki boshqa jamoat binolari kabi sugʻurta qilinmagan edi. Pul Bukinghem saroyi va Windsor qal’asi atrofidagi parkni tomosha qilgani kelganlardan toʻlov undirish orqali yigʻilishiga qaror qilinadi. Qayta tiklash dasturi 1997-yilda 37 million funt sterling mablagʻ evaziga yakunlanadi.

XXI asr

Hozirda Occupied Royal Palaces Estate tashkiloti (Qirollik saroylarining turar joylari) xalq nomidan saroyga egalik qiladi va Buyuk Britaniya qirollik xonadoni boʻlimi maishiy xizmatlar koʻrsatadi. Windsor qal’asi – dunyodagi eng katta turar-joy qal’asi (unda 500 ga yaqin odam yashaydi va ishlaydi).

Elizabeth II bahorda bir oy (mart-aprel) va iyun oyida bir hafta qal’ada Garter ordeni bilan bogʻliq anʼanaviy marosimlarda qatnashgan.

Qirolicha Elizabeth II Garter ordeni sohibasi sifatida kiyingan

Bu yerda amaldorlarning tashriflari ham tez-tez qabul qilinadi.

Har yili qasrga millionga yaqin sayyoh tashrif buyuradi.

Qirolicha Mary qoʻgʻirchoq uy-muzeyi

Uy oʻlchami 2,5x1,5x1,5 metr, 40 xonali va pastda garaji bor.

Qal’ada joylashgan dunyodagi eng mashhur qoʻgʻirchoq uyi Norman darvozasi yonidagi Davlat kvartiralari binosida alohida muzeydadir.

1924-yilda qirol George V ning rafiqasi – qirolicha Maryga sovgʻa sifatida yaratilgan.

Uni yasashda 4 yil davomida 1500 dan ortiq hunarmand va rassomlar ishlaganlar.

Uycha 1:12 miqyosda meʼmor ser Edwin Luthens rahbarligida yasalgan.

Podval garajida oltita avtomobil, jumladan, kichkina Rolls-Royce Silver Ghost (Silver Ghost) saqlanadi.

Uychada amalga oshirilgan reallik darajasi baʼzi tashrif buyuruvchilarni nomaʼlum kichik irqning mavjudligi haqidagi oʻyga undaydi…

Adabiyotlar

• Barber, Richard. The Round Table Feast of 1344, 2007. 
• Barnard, Toby. (2009) "The Viceregal Court in Later Seventeenth-Century Ireland, " in Cruickshanks (ed) 2009.
• Bickham, George. (1753) Deliciæ Britannicæ; or, the Curiosities of Kensington, Hampton Court, and Windsor Castle, Delineated. London: Owen. OCLC 181805261.
• Bogdanor, Vernon. (1997) The Monarchy and the Constitution. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-829334-7.
• Bold, John and Chaney, Edwards. (eds) (1993) English Architecture, Public and Private: essays for Kerry Downes. London: Hambledon Press. ISBN 978-1-85285-095-1.
• Brindle, Steven and Kerr, Brian. (1997) Windsor Revealed: New Light on the History of the Castle. London: English Heritage. ISBN 978-1-85074-688-1.
• Brown, Reginald Allen. (1984) The Architecture of Castles: A Visual Guide. London: Batsford. ISBN 978-0-7134-4089-8.
• Brown, Reginald Allen. (1989) Castles From the Air. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-32932-3.
• Cantor, Leonard Martin. (1987) The Changing English Countryside, 1400–1700. London: Routledge. ISBN 978-0-7102-0501-8.
• Clarke, John and Ridley, Jasper Godwin. (2000) The Houses of Hanover and Saxe-Coburg-Gotha. Berkeley, US: University of California Press. ISBN 978-0-520-22801-6.
• Colvin, Howard Montagu. (ed) (1973) The History of the Kingʻs Works, Volume VI, 1782–1851. London: Her Majesty’s Stationery Office. OCLC 77106638.
• Cruickshanks, Eveline. (ed) (2009) The Stuart Courts. Stroud, UK: The History Press. ISBN 978-0-7524-5206-7.
• Dixon, William Hepworth. (1880) Royal Windsor, Volume IV. London: Hurst and Blackett. OCLC 455329771.
• Emery, Anthony. (2006) Greater Medieval Houses of England and Wales, 1300–1500: Volume 3, Southern England. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-58132-5.
• Freeman, Kerin. (2015) The Civilian Bomb Disposing Earl: Jack Howard and Bomb Disposal in WW2. Barnsley: Pen and Sword. ISBN 978-1473825604.
• Ireland, Ken. (2006) Cythera Regained?: the Rococo Revival in European Literature and the Arts, 1830–1910. Cranbury, US: Fairleigh Dickinson Press. ISBN 978-0-8386-4078-4.
• Hibbert, Christopher. (2007) Edward VII: The Last Victorian King. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-8377-0.
• Hoak, Dale. (1995) "The Iconography of the Crown Imperial, " in Hoak (ed) 1995 Tudor Political Culture. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-52014-0.
• House of Commons Public Accounts Committee. (2009) Maintaining the Occupied Royal Palaces: Twenty-fourth Report of Session 2008–09, Report, Together with Formal Minutes, Oral and Written Evidence. London: The Stationery Office. ISBN 978-0-215-53049-3.
• Knox, Ronald and Leslie, Shane. (eds) (1923) The Miracles of King Henry VI. Cambridge: Cambridge University Press.
• MacGregor, Arthur. (2009) "The Household Out of Doors: the Stuart Court and the Animal Kingdom, " in Cruickshanks (ed) 2009.
• Mackworth-Young, Robin. (1992) The History and Treasures of Windsor Castle. Andover, UK: Pitkin. ISBN 978-0-85372-338-7.
• Munby, Julian; Barber, Richard and Brown, Richard. (eds) (2007) Edward III’s Round Table at Windsor. Woodbridge, UK: Boydell. ISBN 978-1-84383-391-8.
• Newman, John. (1993) "Hugh May, Clarendon and Cornbury, " in Bold and Chaney (eds) 1993.
• Nicolson, Adam. (1997) Restoration: The Rebuilding of Windsor Castle. London: Michael Joseph. ISBN 978-0-7181-4192-9.
• Pounds, Norman John Greville. (1990) The Medieval Castle in England and Wales: a social and political history. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-45828-3.
• Pote, Joseph. (1755) Les Delices de Windsore: or, a Description of Windsor Castle and the Country Adjacent. Eton: Joseph and Thomas Pote. OCLC 181833487.
• Ritchie, Leitch. (1840) Windsor Castle, and Its Environs. London: Longman. OCLC 38518607.
• Robinson, John Martin. (2010) Windsor Castle: the Official Illustrated History. London: Royal Collection Publications. ISBN 978-1-902163-21-5.
• Rowse, A. L. (1974) Windsor Castle in the History of the Nation. London: Book Club Associates. ISBN 978-1-902163-21-5.
• Rubin, Miri. (2006) The Hollow Crown: a History of Britain in the Late Middle Ages. London: Penguin Books. ISBN 978-0-14-014825-1.
• Senn, Alfred Erich. (1999) Power, Politics, and the Olympic Games. Champaign, US: Human Kinetics. ISBN 978-0-88011-958-0.
• Shawcross, William. (2009) Queen Elizabeth the Queen Mother : the Official Biography. London: Macmillan. ISBN 978-1-4050-4859-0.
• South, Raymond. (1977) The Book of Windsor. Chesham, UK: Barracuda Books. ISBN 978-0-86023-038-0.
• Spencer, Charles. (2007) Prince Rupert: The Last Cavalier. London: Phoenix. ISBN 978-0-297-84610-9
• Steane, John. (1999) The Archaeology of the Medieval English Monarchy. London: Routledge. ISBN 978-0-415-19788-5.
• Tatton-Brown, Tim. (2007) „Windsor Castle Before 1344,“ in Munby, Barber and Brown (eds) 2007.
• Thurley, Simon. (2009) "A Country Seat Fit For a King: Charles II, Greenwich and Winchester, " in Cruickshanks (ed) 2009.
• Tighe, Robert Richard and Davis, James Edward. (1858) Annals of Windsor, Being a History of the Castle and Town, with some Account of Eton and Places Adjacent, Volume II. London: Longman. OCLC 3813471.
• Tite, Catherine. (2010) Portraiture, Dynasty and Power: Art Patronage in Hanoverian Britain, 1714–1759. Amherst, US: Cambria Press. ISBN 978-1-60497-678-6.
• Watkin, David. (2005) A History of Western Architecture. London: Laurence King. ISBN 978-1-85669-459-9.
• Williams, Robert Folkestone. (1860) Domestic Memoirs of the Royal Family and of the Court of England, Chiefly at Shene and Richmond, Volume 2. London: Hurst and Blackett. OCLC 8987461.
• Williams, Neville. (1971) Royal Homes. Cambridge: Lutterworth Press. ISBN 978-0-7188-0803-7.
• Wolffe, Bertram. (2001) Henry VI. New Haven and London: Yale University Press. ISBN 978-0-300-08926-4.

Havolalar

• Windsor qalʼasi Qirollik oilasi rasmiy veb-sayti
• Windsor qalʼasi Qirollik galereyasi saytida
• Avliyo George kolleji, Avliyo George cherkovi saytida