Vikipediya

Yuqori texnologiya

Yuqori texnologiya (hay tek yoki hay-tek), shuningdek, ilgʻor texnologiya (advanced tech) yoki ekzotexnologiya[1] sifatida ham tanilgan, eng ilgʻor texnologiya turi: mavjud boʻlgan eng yuqori turdagi texnologiya[2]. Uni bozordagi eng murakkab yoki eng yangi texnologiya sifatida aniqlash mumkin[3]. Yuqori texnologiyaga qarama-qarshi boʻlgan past texnologiya, odatda oddiy, anʼanaviy yoki mexanik texnologiyalarga ishora qiladi; masalan, slayd qoidasi past texnologiyali hisoblash qurilmasidir[4][5][6] . Yuqori texnologiya eskirganida, u past texnologiyaga aylanadi, masalan, vakuum trubkali elektronika. Bundan tashqari, yuqori texnologiya oʻrtacha texnologiya (mid-tech) tushunchasi bilan ham bogʻliq boʻlib, past va yuqori texnologiyaning qarama-qarshi sifatlarini muvozanatlashtiruvchi tushunchadir. Oʻrtacha texnologiya raqamli/avtomatlashtirilgan texnologiyaning samaradorligi va koʻp qirraliligi bilan past texnologiyaning avtonomlik va chidamlilik imkoniyatlarini birlashtiruvchi oʻrtacha daraja sifatida tushunilishi mumkin[7].

BMW avtomobil zavodi, sanoat robot texnologiyasidan foydalanib, Leypsig, Germaniya

Yuqori texnologiyalar ustida ishlayotgan startaplar (yoki yangi yuqori texnologiyalarni ishlab chiqayotganlar) baʼzida uni chuqur texnologiya deb ataladi; bu atama ilmiy kashfiyotlarga asoslangan buzgʻunchi innovatsiyalarni ham anglatishi mumkin[8].

Yuqori texnologiya, inson bilan oʻzaro aloqani talab qilmaydigan oʻz-oʻziga xizmat koʻrsatish imkoniyatiga aytilishi mumkin[9].

Tarix

tahrir
 
Silicon Wadi, Haifa Matam yurqori texnologiya parki

Bu ibora 1958-yilda The New York Times gazetasida Yevropa uchun „atom energiyasi“ haqidagi maqolada ishlatilgan: „… Gʻarbiy Yevropa, oʻzining zich aholisi va yuqori texnologiyalari bilan ….“[10]Robert Metz bu atamani 1969-yilda moliyaviy maqolada qoʻllagan, unda Arthur H. Collins of Collins Radio „turli sohalarda yuqori texnologiya patentlarini nazorat qiladi“[11] deb yozgan va 1971-yildagi maqolada qisqartirilgan shaklini „high tech“ ni ishlatgan[12].

Yuqori texnologik ishlab chiqarish sanoatining keng qoʻllaniladigan tasnifi 2006-yilda OECD tomonidan taqdim etilgan[13]. Yuqori texnologiya OECD davlatlarida ushbu sanoatlarda foydalaniladigan tadqiqot va rivojlantirish faoliyatining intensivligiga asoslanib, toʻrtta alohida toifaga boʻlingan[14].

Bugungi kunda, yuqori texnologiya bir qancha iqtisodiyotlarning muhim qismini tashkil etadi. Statista va CTech maʼlumotlariga koʻra yuqori texnologiyaning Isroil iqtisodiyotidagi ulushi dunyodagi eng yuqorisi boʻlib, iqtisodiyotda 20% ulushga ega, yuqori texnologiya Amerika iqtisodiyotining 9.3% ini tashkil qiladi[15][16].

Startap ekotizimlarining reytingi

tahrir

Bir nechta shaharlar va markazlar global startap ekotizimlari sifatida tavsiflangan. GSER har yili global startap ekotizimlarining reytingini eʼlon qiladi[17][18]. Tadqiqot har yili eng yaxshi 40 global startap markazlarini reytingini oʻrganadi[18].

Oʻrin Reyting 2023 yildan oʻzgarish Markaz
1 ▬   Kremniy Vodiysi
2 ▬   New York City
2 ▬   London
4   (1)   Tel Aviv
4 ▬   Los Angeles
6 ▬   Boston
7   (1)   Singapore
8   (1)   Beijing
9   (3)   Seoul
10   (5)   Tokyo

Yuqori texnologiya eksporti boʻyicha davlatlar roʻyxati

tahrir

Quyida roʻyxat Birlashgan Millatlar Tashkiloti maʼlumotiga koʻra berilgan, yuqori texnologiyali mahsulotlarni qiymatiga koʻra eng yirik eksport qiluvchi 15 ta davlat roʻyxati keltirilgan (AQSh dollari, million)[19].

# Mamlakat Qiymati Yil
1   Xitoy 769,699.28 2022
2   Germaniya 223,370.84 2022
3   Gonkong 194,079.88 2022
4   AQSh 166,435.57 2022
5   Vietnam 122,993.36 2022
6   Janubiy Koreya 98,537.98 2022
7   Fransiya 95,753.98 2022
8   Singapur 94,102.98 2022
9   Niderlandiya 92,149.42 2022
10   Meksika 85,898.58 2022
11   Yaponiya 83,102.74 2022
12   Irlandiya 80,006.33 2022
13   Shveysariya 77,973.73 2022
14   Buyuk Britaniya 72,663.09 2022
15   Malayziya 66,214.45 2022

Manbalar

tahrir
  1. ↑ Advanced technology definition
  2. ↑ Cortright, Joseph; Mayer, Heike. High Tech Specialization: A Comparison of High Technology Centers. Brookings Institution, Center on Urban & Metropolitan Policy, January 2001. 
  3. ↑ Steenhuis, H.; Bruijn, E. J. De „High technology revisited: Definition and position“, . 2006 IEEE International Conference on Management of Innovation and Technology, July 2006 — 1080–1084-bet. DOI:10.1109/ICMIT.2006.262389. ISBN 1-4244-0147-X.  (Wayback Machine saytida 2023-10-28 sanasida arxivlangan)
  4. ↑ „Know How To Use a Slide Rule? - Slashdot“ (en). science.slashdot.org (2007-yil 28-sentyabr). Qaraldi: 2019-yil 4-noyabr.
  5. ↑ „Slide Rules Were the Original Personal Computers“ (2015-yil 5-noyabr).
  6. ↑ Slide Rules & Calculators https://www.tnmoc.org/slide-rules-calculators
  7. ↑ Kostakis, Vasilis; Pazaitis, Alex; Liarokapis, Minas (2023-06-20). "Beyond high-tech versus low-tech: A tentative framework for sustainable urban data governance" (en). BigData&Society 10 (1). doi:10.1177/20539517231180583. ISSN 2053-9517. 
  8. ↑ „What is Deep Tech and which startups are marking the road (not Uber)“ (it). Startup Business (2018-yil 20-aprel). Qaraldi: 2020-yil 13-oktyabr.
  9. ↑ Williams, Howard „Do Customers Want High Tech or High Touch?“. Home Business Magazine (2019-yil 6-iyun). Qaraldi: 2020-yil 22-mart.
  10. ↑ "Atomic Power for Europe", The New York Times, February 4, 1958, p. 17.
  11. ↑ Metz, Robert (1969). „Market Place: Collins Versus The Middle Man“, The New York Times, April 24, 1969, p. 64.
  12. ↑ Metz, Robert (1971). „Market Place: So What Made E. D. S. Plunge?“, The New York Times, November 11, 1971, p. 72.
  13. ↑ Hatzichronoglou, Thomas: „Revision of the High-Technology Sector and Product Classification“, OECD Science, Technology and Industry Working Papers, No. 1997/02, OECD Publishing, Paris.
  14. ↑ High Tech Trademarks by John Mendenhall, Art Direction Book Co; First Edition (January 1, 1985) ISBN 0881080241
  15. ↑ „Tech GDP as a percent of total U.S. GDP 2022“ (en). Statista. Qaraldi: 2024-yil 25-iyun.
  16. ↑ „For Israeli economy, no substitute for high-tech dominance“ (en). ctech (2024-yil 4-iyun). Qaraldi: 2024-yil 25-iyun.
  17. ↑ Genome, Startup „Startup Genome“ (en). Startup Genome. Qaraldi: 2024-yil 13-iyun.
  18. ↑ 18,0 18,1 Wrobel, Sharon. „Tel Aviv moves up to 4th place in annual ranking of global tech ecosystems“ (2024-yil 10-iyun).
  19. ↑ High-technology exports (current US$) „United Nations, Comtrade database through the WITS platform.“. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Yuqori_texnologiya&oldid=4848022" dan olindi