Zamira Usmonova

Zamira Ismoilovna Usmonova – oʻzbek arxeologi va Oʻzbekiston Milliy universitetining arxeologiya fakultetini tugatgan birinchi ayol.^[1] Markaziy Osiyodagi kamyob ayol arxeologlardan biri hamda uning tadqiqotlari va izlanishlari Marv shahrining Erk-Qal'a shahrini aniqlashga imkon bergan.^[1] Uning Markaziy Osiyo arxeologiyasi va sanʼati tarixiga oid 150 ga yaqin ilmiy nashrlari bosmadan chiqaan.^[2]

Yoshligi

Usmonova Samarqand shahrida tug'ilgan. Ammo u oilasi bilan Turkmanistonda yashagan, lekin 1948-yilda Ashxoboddagi zilziladan keyin oila Toshkentga koʻchib oʻtadi.^[1]^[2]

Ta'lim va martaba

Usmonova 1950-yilda Toshkent davlat universitetining tarix va arxeologiya fakultetiga Mixail Evgeniyevich Masson rahbarligida tahsil olgan. Oʻqish paytida u “Ilmiy toʻgarak”ning faol aʼzosi boʻlib, ilmiy rahbari Masson topshirigʻi bilan Svetlana Lunina bilan Toshkent viloyatidagi bir qancha yodgorliklarni koʻzdan kechiradi, tadqiqotlar eʼlon qilingan. Shuningdek, u Masson boshchiligidagi Janubiy Turkmaniston koʻp tarmoqli arxeologik ekspeditsiyasi (YuTAKE) tomonidan tashkil etilgan arxeologik qazishmalarda ham ishtirok etgan.^[1]^[3]

Aspiranturada muvaffaqiyat qozonganidan keyin, u o'qituvchi sifatida ishga qabul qilinadi va u yerda tarix, arxeologiya va sharqshunoslik kurslaridan dars bera boshladi.^[1] Usmonova oʻqituvchi sifatida Afrika va Yaqin Sharqdan kelgan xalqaro talabalarni Oʻzbekiston, Markaziy Osiyo va Kavkaz arxeologiyasi boʻyicha bilimlarni oshirishlari va tadqiq qilishlari uchun tayyorlagan.^[1]

Usmonova Kesh viloyati Shahrisabz shahridagi uylari va arxeologik yodgorliklarida tarixiy asarlar boʻyicha ilmiy-tadqiqot ishlari bilan shugʻullangan. YuTAKE bilan birgalikda u 1969-yilda dissertatsiya mavzusiga aylangan Marv, Erk-Qal'aning qadimiy manzilgohi arxeologiyasini o'rganadi.^[1]

1981-1992-yillarda Toshkent Davlat universiteti Oʻrta Osiyo arxeologiyasi kafedrasi mudiri sifatida faoliay yuritadi.^[1]^[2] Usmonova arxeologiya kafedrasiga rahbarlik qilgan paytida Erkqal’a oʻrnida qazish ishlari olib bordi, Marvning qadimiy (shaharlashuv) urbanizatsiyasini ochib, uning qadimiy yoshini aniqladi.^[1]^[3] Ushbu muvaffaqiyati uchun YuNESKO Usmonovani o'zbek arxeologi Galina Pugachenkova bilan bir qatorda tan oladi.^[1]

1990-yillarda Usmonova Amir Temur tugʻilganShahrisabzning yoshini aniqlash uchun bir qancha qazishma ishlari olib bordi.^[1] 1997-yilda Kesh hududida oxirgi bronza va ilk temir davrining o'rganish obyektiga aylanadi. Topilgan arxeologik materiallar, shuningdek, uning tarixiy Kesh shahri ekanligini aniqlash natijasida shaharning qadimiy yoshi aniqlanadi va 2002-yilda esa uning 2700 yilligi nishonlandi.^[1]

Usmonova 1996-yilda nafaqaga chiqquniga qadar Toshkent davlat universitetining tarix fakultetida ishlaydi. U nafaqada boʻlishiga qaramasdan, ilmiy anjumanlarda qatnashib kelmoqda.^[1]

Tanlangan nashrlar

Z.I.Usmonova va S.B.Lunina. Toshkent yaqinidagi Kugait tepasida olib borilgan arxeologik kuzatishlardan. SAGU operatsiyalari. jild. LXXXI. Toshkent, 1956-yil.
Z.I.Usmonova va S.B.Lunina. Chinoz va Zangi-Ota shaharlarida ba'zi arxeologik kuzatishlar. SAGU IV operatsiyalari (CXI soni). Toshkent, 1957-yil.
Z.I.Usmonova. Erk-qal'a posyolkasi o'rnida turar-joy paydo bo'lgan vaqt haqida. TSSR Fanlar akademiyasining axborotnomasi. Jamiyatlar seriyasi. Ashxobod, 1960-yil.
Z.I.Usmonova. Marvdan keramika yadrolari. Toshkent davlat universitetining bitimlari. jild. 172. Markaziy Osiyo arxeologiyasi V. Toshkent, 1960 y.
Z.I.Usmonova va S.B.Lunina. Toshkent yaqinidagi Noʻgʻay-Qoʻrgʻon qishlogʻidan sopol buyumlar. Toshkent davlat universitetining bitimlari. jild. 172. Markaziy Osiyo arxeologiyasi V. Toshkent, 1960 y.
Z.I.Usmonova. Eski Marvdagi Erk-qal'adan qadimiy to'qimalarning bo'laklarining yangi topilmalari. Izvestiya AN TSSR. Jamiyatlar seriyasi. Ashxobod, 1961-yil.
Z.I.Usmonova va I.A.Ahrarov. Quvadan boncuklar. Toshkent davlat universitetining bitimlari. jild. 200. Markaziy Osiyo arxeologiyasi. VI. Toshkent, 1963-yil.
Z.I.Usmonova va G.A.Koshelenko. Marvdan Korinflangan poytaxt. Izvestiya AN TSSR. Jamiyatlar seriyasi. Ashxobod, 1963-yil.
Z.I Usmonova. Erk-qal'a (UTAKE 1955-1969 materiallari asosida). UTAKE operatsiyalari. T. XII. Ashxobod, 1963-yil.
Z.I.Usmonova. Gyaurkala shahri o'rnida Parfiya davridagi hunarmand ustaxonasining qazish ishlari. UTAKE operatsiyalari. T. XII. Ashxobod, 1963-yil.
Z.I.Usmonova va G.A.Koshelenko. Qadimgi Marv shahar istehkomlari tarixi haqida. TSSR Fanlar akademiyasining axborotnomasi. Jamiyatlar seriyasi. fanlar. Ashxobod, 1964-yil.
Z.I.Usmonova. Shahrisabz shahrining tarixiy topografiyasiga oid yangi ma’lumotlar. SSSRda 1964-yilgi arxeologik va etnografik tadqiqotlar natijalariga bag'ishlangan sessiya materiallari. Hisobotlarning tezislari. Boku, 1965-yil.
Z.I.Usmonova. Erk-Qal'a - Qadimgi Marvning qadimiy va erta o'rta asrlardan (O'rta Osiyoning qadimiy shaharlarining rivojlanish tarixigacha) manzilgohi. AKD. Toshkent, 1969-yil.
Z.I.Usmonova. Shahrisabz tarixiga oid yangi maʼlumotlar I Oʻzbekiston tarixi va arxeologiyasiga oid materiallar. Toshkent davlat universitetining ilmiy ishlari. jild. 441. Toshkent, 1973-yil.
Z.I.Usmonova va G.Ya. Dresvyanskaya. Qashqadaryo o`rta oqimi yodgorliklarini o`rganish bo`yicha yangi ma`lumotlar. Toshkent davlat universitetining ilmiy ishlari. jild. 473. Markaziy Osiyo tarixi va arxeologiyasiga oid materiallar. Toshkent, 1974-yil.
Z.I.Usmonova va G.Ya. Dresvyanskaya. Qamashin tumanidagi o'rta asr istehkomlarining yuqori madaniy qatlamlarining stratigrafiyasi to'g'risida. Tarix, tarixshunoslik va arxeologiya bo'yicha materiallar. Toshkent davlat universitetining ilmiy ishlari. jild. 482. Toshkent, 1975-yil.
Z.I.Usmonova. Marvdagi buddizm yodgorligi va devorlarni o'rganish. Toshkent davlat universiteti ilmiy ishlar toʻplami. 517-son. Toshkent, 1976-yil.
Z.I.Usmonova. Shahrisabzning tarixiy topografiyasi yangi ma’lumotlar asosida. Toshkent Davlat universitetining ilmiy asarlari, 533-son, Toshkent, 1977-yil.
Z.I.Usmonova va I.Ahrarov. Buxoro tarixiga oid yangi ma'lumotlar. Markaziy Osiyo tarixi va arxeologiyasi. Ashxobod, 1978-yil.
Z.I.Usmonova va A.S.Sagdullaev. Yakkabog' mintaqasi yodgorliklarini o'rganish yo'nalishida. Tarix, tarixshunoslik va arxeologiya bo'yicha materiallar. Toshkent davlat universitetining ilmiy ishlari. Yo'q 583. Toshkent, 1981-yil.
Z.I.Usmonova. Toshkent davlat universiteti arxeologiya kafedrasi tomonidan Axsiket shahrini arxeologik oʻrganish boʻyicha olib borilayotgan ishlar. Markaziy Osiyo arxeologiyasiga oid materiallar. Ilmiy ishlar. Yo'q 707. Toshkent, 1983-yil.
Z.I.Usmonova va G.A.Koshelenko va M.I.Filanovich. Margiana. SSSR arxeologiyasi. Kavkaz va Markaziy Osiyoning eng qadimgi davlatlari. Fan, 1985-yil.

Manbalar

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Shirinov, Temur Shirinovich. O'Zbekiston Arxeologiyasi (ru). Samarkand: Academy of science of the Republic od Uzbekistan. Institute of archaeology named after Ya. Gulyamov, 2012 — 97–107-bet.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Ismailzade, Goodrat (2002). „Our interview“. Azerbaijan Archaeology. 4 Num:1-2-jild. 53–54-bet.
↑ ^3,0 ^3,1 Usmanova, Z. I. (1992). „New Material on Ancient Merv“. Iran. 30-jild. 55–63-bet. doi:10.2307/4299869. ISSN 0578-6967. JSTOR 4299869.

[:0-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Shirinov, Temur Shirinovich. O'Zbekiston Arxeologiyasi (ru). Samarkand: Academy of science of the Republic od Uzbekistan. Institute of archaeology named after Ya. Gulyamov, 2012 — 97–107-bet.

[:1-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Ismailzade, Goodrat (2002). „Our interview“. Azerbaijan Archaeology. 4 Num:1-2-jild. 53–54-bet.

[:2-3] 3,0 ^3,1 Usmanova, Z. I. (1992). „New Material on Ancient Merv“. Iran. 30-jild. 55–63-bet. doi:10.2307/4299869. ISSN 0578-6967. JSTOR 4299869.

[1]

[2]

[3]