Abu-l-Hasan Ali I

Abu-l-Hasan Ali I ibn Usmon al-Mariniy yoki Abu-l-Hasan Ali I (taxminan 1297- 1351) - Marokashning o'n birinchi marinid sultoni.1333-yilda u Gibraltarni kastiliyaliklar qo'lidan qaytarib oldi, ammo keyinchalik 1339-yilda Tarifani olishga urinish muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Shimoliy Afrikada u o'z hukmronligini Tlemsen va Ifriqiyaga kengaytirdi, bu hozir Jazoir va Tunis hududlariga to'g'ri keladi.Uning qo'l ostida Marinidlar kuchi o'z davridagi Almahadlar kuchidan kam bo'lmagan hududlarni qisqa vaqt ichida qamrab oldi. Biroq Sulton arab qabilalarining qoʻzgʻoloni tufayli davlatning kengayishini toʻxtatishga majbur boʻldi, kema halokatga uchradi va koʻplab tarafdorlaridan ayrildi. Bu davrda uning oʻgʻli Abu Inon Foris Fezda hokimiyatni qoʻlga kiritdi. Abu-l-Hasan Ali Oliy Atlas tog'larida surgunda vafot etdi.

Biografiya

Abu-l-Hasan Marinid sultoni Abu Said Usmon II ning o'g'li va Habashistonlik edi. U qoramtir rangga ega boʻlib, “Marokashning qora sultoni” nomi bilan mashhur edi. 1331-yilda Abu-l-Hasan otasining o'rniga taxtga o'tirdi. Abu-l-Hasan Hafsid hukmdori Abu Bakrning qizi Fotimaga uylandi, bu nikoh Marinidlar va Hafsidlar o'rtasidagi Tlemsenning Zayaniylar sulolasiga qarshi ittifoqining bir qismi edi.

Kampaniyalar

Gibraltar bo'g'ozi, Seuta va Algeciras.

1309-yilda Ferdinand IV qo'mondonligi ostida Kastiliya qo'shinlari Granada musulmon amirligidan o'sha paytda Medinat al-Fat («G'alaba shahri») nomi bilan mashhur bo'lgan Gibraltarni egallab oldilar . 1333-yilda Nasrid hukmdori Muhammad IV ibn Ismoilning chaqirig'iga javoban Abu l-Hasan o'z o'g'li Abdulmalik Abd al-Vohhid qo'mondonligi ostida Marokash qo'shinini Algexirasga yubordi. 1333-yil fevral oyida 7000 askardan iborat kuch Gibraltar bo'g'ozi orqali Muhammad IV kuchlariga Algexirasda yordam berish uchun olib o'tildi.

Gibraltardagi vaziyat iyun oyi oʻrtalarida keskinlashdi. Oziq-ovqat tugab qoldi, shahar aholisi va garnizon qalqonlari, kamarlari va oyoq kiyimlarini teridan eyishga majbur bo'ldi . 1333-yil 17-iyunda Vasko Peres Abd al-Malik bilan kelishuvga erishgandan so'ng Gibraltarni taslim qildi. Himoyachilarga shaharni himoya qilishdagi jasoratlari uchun hurmat belgisi sifatida shaharni sharaf bilan tark etishga ruxsat berildi .Gibraltarning qulashi Marokashda ko'tarinkilik bilan kutib olindi, Mavriy yilnomachisi Ibn Marzuk Tlemsenda o'qib yurganida uning ustozi o'z shogirdlariga shunday deb e'lon qildi: "Xursand bo'ling, imonlilar jamoasi, chunki Xudo Gibraltarni bizga qaytarish uchun mehr ko'rsatdi." Ibn Marzukning soʻzlariga koʻra, shod-xurram shogirdlar shukrona yigʻlab, xursandchilikdan yigʻlab yuborgan .

Gibraltar kompaniyasining muvaffaqiyati Granada sudida marinidlar juda kuchli bo'lib qoladi degan qo'rquvni kuchaytirdi va Muhammad IV tez orada fitnada o'ldirildi. Biroq, aslida, Abu-l-Hassan Pireney yarim oroliga bostirib kirishga tayyor emas edi, chunki u Tlemsen bilan urush bilan band edi. Muhammad IVning ukasi va vorisi Yusuf I Marinidlar hukmdori bilan ittifoq tuzishni qoʻllab-quvvatladi. 1334 -yil 26-fevralda Fesda Kastiliya, Granada va Marokash oʻrtasida toʻrt yilga tinchlik shartnomasi imzolandi .

Tlemsen

Marinidlar davlati o'z kuchining eng yuqori cho'qqisida, c. 1348.

Tlemsen hukmdori Abu Tashufin I Ifriqiyaga qarshi harbiy harakatlar boshlab, Bejayani qamal qilib, Tunisga qoʻshin yubordi, bu qoʻshin Konstantinga qochgan Hafsid hukmdori Abu Bakr II ni magʻlub etdi va Abdalvadiylar Tunisni bosib oldi .

Abu-l-Hasan hofsid malikasiga uylangan va 1334-yilda hofsidlar unga yordam soʻrab murojaat qilib, qoʻshnisining yerlariga bostirib kirish uchun bahona boʻlishgan .

1335-yil boshida sulton boshchiligidagi marinid qoʻshinlari gʻarbdan Tlemsenga bostirib kirdi va sharqdagi Hafsidlarga yordam berish uchun dengiz kuchlarini yubordi. Abdalvadiylar poytaxt Tlemsenga qaytib kelishdi va Sulton shaharni uch yillik qamal qilishni boshladi.

1336- yoki 1337-yillarda Ab-l-Hassan Marokashning janubidagi yurishi tufayli Tlemsenni qamal qilishni to'xtatib qo'ydi, chunki uning akasi, Sijilmasa hukmdori Abu Ali Marinidlar domenlarini ikkiga bo'lish bilan tahdid qildi.

1337-yil may oyida ikki yillik qamaldan so'ng Tlemsen nihoyat quladi va Marinidlar tarixda birinchi marta shaharga kirishdi .Abu Toshufin qamal paytida vafot etdi .Uning akalari asirga olindi va o'ldirildi va Jazoirning zamonaviy g'arbiy yarmini qamrab olgan Tlemsen amirligi Marinidlar tomonidan qo'shib olindi. Abu-l-Hassan Misr, Granada, Tunis va Mali delegatlarini qabul qildi,ular uni g'alabasi bilan tabrikladilar,bu esa unga shakar savdosini to'liq nazorat qilish imkonini berdi .

Tarif

1339-yilda Abu-l-Hasan Nasridlar hukmdori Yusuf I dan Kastiliya bilan urushda yordam berish uchun chaqiruv oladi.Marokashda katta marinid bosqinchi kuchlarining to'planishi Kastiliya qiroli Alfonso XI ni Portugaliya IV Afonso bilan janjalni tugatishga undadi.

1340-yil aprel oyida Admiral Alonso Iofre Tenorio boshchiligidagi 32 galereyadan iborat Kastiliya floti Seutada joylashgan Marinid bosqin flotiga qarshi chiqdi. Muhammad ibn Ali al-Azafiy qo'mondonligi ostidagi Marinid floti 1340-yil 5-aprelda Gibraltardagi dengiz jangida Kastiliya flotini mag'lub etdi. Jang paytida Kastiliya admirali Tenorio halok bo'ldi va faqat beshta Kastiliya galleylari uyga qaytishga muvaffaq bo'ldi.

Dengiz bosqinchilik uchun xavfsiz bo'lganidan so'ng, Abu-l-Hasan yozning qolgan qismini tinchgina o'z qo'shinlari va yuklarini bo'g'ozlar orqali Algexirasga olib o'tdi. 1340 yil avgustda Abu-l-Hassan Marinid qo'shinlarining katta qismini Ispaniyaga ko'chirdi. Sentabr oyida Marinid bosqinchilari Yusuf I boshchiligidagi Granada qo'shinlariga qo'shildi va birgalikda Tarifani qamal qila boshladilar.

Alfonso XI umidsizlikka tushib, yordam soʻrab qaynotasi, Portugaliya qiroli Afonso IV ga murojaat qiladi. 1340-yil oktabr oyida Manuel Pessana qo'mondonligi ostida yollanma Genuya floti bilan to'ldirilgan Portugaliya floti Tarifaga yaqinlashdi va Marokashdan qamal lagerining ta'minot liniyalarini kesib tashladi. Ayni paytda, Afonso IV Sevilya yaqinida Alfonso XIga qo'shilish uchun quruqlikdagi qo'shinni boshqargan va ular birgalikda Tarifa qamalchilariga qarshi yurishgan. Marinid va Nasrid qo'shinlari 1340 yil oktabr oyida Salado jangida mag'lubiyatga uchradi va Abu l-Hasan Algexirasga chekinishga majbur bo'ldi.

Ifriqiya

1346-yilda Hafsidlar hukmdori Abu Bakr II vafot etdi va merosxoʻrlik toʻgʻrisida nizo kelib chiqdi. Ifriqiya taxtiga da'vogarlar yordam so'rab Marinid hukmdoriga murojaat qilishdi. 1347-yil boshida Marokash qo'shini Abu-l-Hasan Ifriqiyani bosib o'tdi va 1347-yil sentabrda Tunisga kirdi. Marokash, Tlemsen va Ifriqiyani birlashtirgan Abu-l-Hassan Almohad imperiyasi kabi keng hududlarni zabt etdi.

Qo'zg'olon va o'lim

Dirham Abu-l-Hasan Ali

Biroq, Abu-l-Hasan haddan oshib, Shimoliy Afrikadagi arab qabilalarini butunlay o'ziga bo'ysundirmoqchi bo'ldi. Ular qo'zg'olon ko'tardilar va 1348 yil aprel oyida Kayruan yaqinida o'z qo'shinlarini tuzdilar. Bu vaqtda sultonning Tlemsen hokimi boʻlib ishlagan oʻgʻli Abu Inon Foris Fezga qaytib, oʻzini sulton deb eʼlon qildi. .

Abu-l-Hasanning floti Bejaydan ketayotib, bo'ron tufayli tarqab ketdi va bir vaqtlar qudratli sulton dushman hududining markaziga tushib qoldi. U qo'lga tushishdan qochib, Jazoirdagi tarafdorlariga qo'shilishga muvaffaq bo'ldi.Bu erda Abu-l-Hasan Tlemsenni qo'lga olish uchun yurishga harakat qilish uchun etarli kuch to'plashga muvaffaq bo'ldi,

Ko'pgina sobiq tarafdorlari singari, Abu-l-Hasan ham Marokashning janubidagi Sijilmasa shahriga borishga majbur bo'ldi va u o'zining taxtga qaytishi uchun asos sifatida foydalanishga umid qildi. Ammo Abu Inon qoʻshinlari bu yerga yetib kelib,Abu l-Hasanni Marrakich tomon qochishga majbur qilishdi.Dushmanlar tomonidan ta'qib qilingan Abu-l-Hasan Oliy Atlasga qochib ketdi va u yerda Xintata qabilasi tomonidan panoh topdi.Singan va kasal, bir paytlar qudratli Abu-l-Hasan 1350-yil oxiri yoki 1351 yil boshida Abu Inon foydasiga taxtdan voz kechishga rozi bo'ldi.Abu-l-Hasan 1351-yilning may oyida Atlas togʻlaridagi panohida vafot etdi.

1352-yilda Abu Inon Foris Tlemsenni qo'lga oladi. U, shuningdek, markaziy Mag'ribni qaytarib oldi, 1353-yilda Bejayani va 1357-yilda Tunisni egallab, Ifriqiya hukmdori bo'ldi. 1358-yilda u saroy qarshiliklari tufayli Fesga qaytishga majbur bo'ldi va u yerda o'z vaziri tomonidan bo'g'ilib o'ldirildi.

Manba

• Fa, Darren; Finlayson, Clive. The Fortifications of Gibraltar. Oxford: Osprey Publishing, 2006. ISBN 1-84603016-1. 
• Fage, John Donnelly; Oliver, Roland Anthony. The Cambridge History of Africa. Cambridge University Press, 1975. ISBN 978-0-521-20981-6. 
• Hills, George. Rock of Contention: A History of Gibraltar. London: Robert Hale & Company, 1974. ISBN 0-7091-4352-4. 
• Julien, Andre. Histoire de l'Afrique du Nord, 1961. 
• Niane, Djibril Tamsir. Africa from the Twelfth to the Sixteenth Century: 4. University of California Press, 1984 — 93 bet. ISBN 978-0-435-94810-8. 
• O'Callaghan, Joseph F.. The Gibraltar Crusade: Castile and the Battle for the Strait. University of Pennsylvania Press, 2011 — 163 bet. ISBN 978-0-8122-0463-6. 
• Tarabulsi, Hasna „The Zayyanids of Tlemcen and the Hafsids of Tunis“,. Ibn Khaldun: Studies. Fundación El legado andalusí, 2006. ISBN 978-84-96556-34-8.