Ahmad ar-Rifoiy

Ahmad ar-Rifoiy (arabcha:أَحْمَد ابْن عَلِي ٱلرِّفَاعِي) – sunniy musulmon voizi, zohid, tasavvuf olimi, huquqshunos va ilohiyot olimi, islomning „Rifoʼi tariqa“ (soʻfiylik tariqati) asoschisi sifatida tanilgan. Dushanba va payshanba kunlaridan tashqari har kuni hadis, fiqh va tafsir fanlaridan dars bergan. U va payshanba kunlari tushdan keyin minbarida oʻtirib, diniy va ijtimoiy muammolarning yachimlari haqida maruza qilgan. Rifoiylar Qodiriyyalar tomonidan bosib olinmaguncha eng koʻp tarafdorlarga ega xonadonlardan edi. Rifoiylar koʻpincha Arab Yaqin Sharqida, balki Turkiya, Bolqon va Janubiy Osiyoda ham istiqomat qilishgan. Uning maqbarasi Bag'dodning shimoliy Iroqning janubidagi Al-Rifoiy shahri yaqinida boʻlib, qabr uning nomi bilan atalgan masjidda joylashgan.

Ahmad ar-Rifoiy
Tavalludi	Hijriy 512-yil Umm Obaydriy Iroq
Vafoti	Hijriy 578-yil Umm Obayd, Iroq
Fuqaroligi	Abbosiylar
Taʼlimi	Islom Sunniy Shofeyi
Kasbi	Imom
Otasi	Ali Abul-Hasan
Onasi	Fotima al-Ansor

Ahmad ar- ʽ masjidi va qabri, 52 km (32 mi) Iroqdagi Al-Rifoi shahridan sharqda joylashgan

Biografiyasi

Shayx Ahmad ar-Rifoyi Iroqning Vosit viloyatining Hasen qishlogʻida rajab oyining birinchi yarmida dunyoga keldi. Yetti yoshida otasi Sayyid Sulton Ali al-Batahiy Bag‘dodda vafot etdi. Shundan soʻng amakisi Shayx Mansur ar-Rabboniy al-Batahiy uni oʻz qaramogʻiga olib, taʼlim bergan. Shayx Ahmad ar-Rifoiy husayniy sayyid boʻlib, uning nasl-nasabi quyidagicha qayd etilgan: U Ahmad ibn Ali, ibn Yahyo, bin Sobit, bin Ali, bin Ahmad al-Murtado, bin Hasan al-Asg'ar, bin Mahdiy, bin Muhammad, bin Hasan al-Qosim, bin Husayn, bin Ahmad al-Solih al-Akbar, bin Muso al-Soniy, bin Ibrohim al-Murtado, bin Muso al-Kazim, bin Ja’far as-Sodiq, bin Muhammad al-Boqir, bin Ali Zayn al-Obidin, bin Husayn, bin Ali bin Abu Tolib va Muhammad paygʻambarning qizi Fotima az-Zahro.

U Qur’onni oʻzining tugʻilgan joyi Hasen shahrida Shayx Abdulsomiy al-Hurbuniydan oʻrgangan. U yetti yoshida Qur'onni yod olgan. Oʻsha yili otasi vafotidan soʻng amakisi Mansur al-Batahiy uni oilasi bilan Dikla viloyatiga koʻchirgan. U yerda amakisi uni Islom fiqhi mutaxassisi, Qur’on tafsiri olimi va voizi boʻlgan Abu al-Fadl Ali al-Vositiy huzuriga yubordi. Shu bilan birga, u amakisi Shayx Mansur ar-Rabboniyning zikr majlislarida qatnashayotgan bir vaqtda, oʻsha paytdagi yirik ilmiy arbob boʻlgan boshqa amakisi Shayx Abu Bakrning darslrida ham qatnashgan. Imom Shofeiyning Shayxulislom Imom Abu Ishoq Ibrohim ibn Ali Sheroziyning fiqhiga oid “Tanbeh” kitobini yod olgan. Yigirma yoshga toʻlganda, Vosit viloyati shayxi va ustozi Abu al-Fadl Ali uni “Sehadetnoma” (bu dalil yozuvlari, shu jumladan, kanonik qonun va darveshlik ilmlari tartibini ifodalovchi) bilan taqdirladi. Zohiriy va botiniy ilmlarni oʻrganib, unga xos ilmlarni ham oʻrgatgan. U Nahr-i Diklada qisqa vaqt turdi va shundan soʻng u otasining Hasendagi sayohatchilar uchun umumiy mehmonxonasiga qaytib keldi va shu vaqt ichida u juda mashhur boʻlib ketdi.

Yigirma sakkiz yoshida amakisi Shayx Mansur vafotidan keyin darveshxonani boshqarishni unga vasiyat qildi. Shuningdek, unga ona tomondan bobosi boʻlgan Shayx Yahyo an-Najjoriyning darvesh uyida yashashini ham soʻragan. Aynan shu davrda u bu darveshxonada vaʼz qila boshladi. Oʻttiz besh yoshga toʻlganida muridlarining soni yetti yuz mingdan oshdi. U Muhammad paygʻambarning sunnatini va Qur’on tafsilotlarini ommaga oʻrgatishni ham eʼtibordan chetda qoldirmagan. Chunki uning etiqodida savdogarga faqatgina Alloh toʻgʻri yoʻl koʻrsatishi mumkin. Imom Abu al-qosim Abdulkarim ar-Rofi’i al-Qavziniyning „Savad al-Aynayn“ nomli kitobida yozuvchi shunday deydi:

"Islom qonunlari bo‘yicha buyuk mutaxassis bo‘lgan Shayx Solih Yusuf Abu Zakariya al-Asqaloniy menga shunday degan edi: “Men Ummu Ubayd huzuriga Shayx Ahmad Rifoyini ziyorat qilgani bordim. Mehmonxona atrofida yuz mingdan ortiq odam gavjum edi, ba'zilari rahbarlar, olimlar, shayxlar va boshqa jamoat vakillari edi. U ularning barchasiga kechki ovqat berdi va hamma bilan juda samimiy munosabatda edi. U payshanba kuni tushdan keyin va'z qila boshladi. Vosit viloyatining voizlari, Iroq musulmonlari ilohiyoti tabiblaridan tashkil topgan diniy jamoat va viloyatning nufuzli odamlari va’z yig‘ilishida ishtirok etishdi. Ularning bir guruhi Qurʼon tafsiri fanini, ikkinchi guruh Muhammad paygʻambarning soʻzlari bilan qiziqqan mavzularni, ikkinchi guruh musulmonlarning kanonik fiqhini, yana bir guruhi turli diniy qarashlar oʻrtasidagi kelishmovchilikni soʻradi va boshqa guruhlar fanning turli bo'limlari haqida juda ko'p savollar berishdi. U ikki yuzdan ortiq savollarga javob berdi va savollarga javob berishda u hech qanday g'azablanmadi. Odamlarning savol-javoblarini befarqligidan xijolat bo‘lib qoldim va o‘rnimdan turib shunday dedim: "Bu sizga yetarli emasmi? Yozma ilmlar haqidagi barcha savollarga hech qanday qiyinchilikka duch kelmasdan, Allohning izni bilan javob beradi. Mening so'zlarim tufayli u tabassum qildi va menga dedi: “Ey Abu Zakariyo, meni yo‘qotishdan oldin so‘rashlariga ruxsat bering. Albatta, dunyo yo'q bo'ladigan uydir. Alloh taolo har safar vaziyatni o'zgartiradi." Uning javobidan xalq yig‘lab yubordi. Uchrashuv sarosimaga tushdi, tashvishli tovushlar eshitildi. Uning nutqining ma’naviy ta’siri bilan qirq minglab kishilar shogirdlari bo‘ldilar"