Ariya (ital. aria) -opera, oratoriya-yoki kantatapat tugallangan lavha. Odatda orkestr joʻrligida xonanda tomonidan ijro etiladi. Opera dramaturgiyasida dramadagi monologga teng keladi. Qoʻshiq va romansga nisbatan birmuncha murak-kab, koʻp qismdan tuzilgan. Badiiy vazi-fasi — opera qahramonining ruhiy kechinmalari va intilishini ochib berish. Shu bois keng ohangdorligi bilan ajralib turadi. Koʻpincha, orkestr muqaddimasi bilan boshlanadi, baʼzan undan oldin rechitativ keladi. Ariyetta, ariozo, kavati-na, kabaletta va boshqa A. turiga mansub. Baʼzan tabiatan kuychan cholgʻu asarlar ham A. deb ataladi (I. S. Bax A.lari).Oʻzbekiston kompozitorlari turli A.larni, asosan opera, musiqali dra-ma va komediya hamda oratoriya janrlarida (ayrim oʻrinlarda cholgʻu A.larni) qoʻllashadi. Ilk oʻzbek musiqali dramalari („Layli va Majnun“, „Farhod va Shirin“) va ular zaminida yaratilgan shu nomdagi operalarga maqom (baʼzan ashu-la va katta ashula)larga asoslangan A.lar kiritilgan. Ad.: Gafurbekov T., Makomi v oʻzbek-skoy muzikalnoy drame i opere. — Pro-fessionalnaya muzika ustnoy traditsii narodov Blijnego, Srednego Vostoka i sovremennost, T., 1981; Pekker Ya, Uz-bekskaya opera, M, 1984.Toʻxtasin Gafurbekov. 2367941

Adabiyotlar tahrir

  • OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil