Avash (daryo)

Awash (eski nomi Gavash^[1] ; amx. አዋሽ) — Efiopiyadagi daryo boʻlib, u Sharqiy Afrika Rift vodiysining shimoliy qismida joylashgan. Daryo vodiysining unumdor tuproqlaridan paxta va shakarqamish yetishtiriladi. Daryoning yaqinida quyidagi yirik shaharlar joylashgan: Galemso, Gouane, Tendaxo va Asayita.

Daryoning yuqori qismida antilopa va jayronlar yashaydigan Avash milliy bogʻi joylashgan.

Gidrografiya tahrir

Avash — Oromiya va Afar viloyatlarida joylashgan Turgʻun tumanidagi asosiy daryo hisoblanadi. Daryoning manbai Addis-Abeba shahrining gʻarbiy qismida joylashib, Kasem, Kabenna (Kabenna River) va Ledi uning asosiy irmoqlari hisoblanadi. Suv koʻpayish vaqtida daryo balandligi 15 metrgacha koʻtarilishi mumkin.

Kore va Kerens daryolarining qoʻshilishi joyidan Ginchi qishlogʻi boshlanadi.

Daryo Aden koʻrfazining gʻarbiy chekkasidan — Tadjura koʻrfazidan taxminan 100 km uzoqlikda joylashgan Jibuti davlati chegarasi yaqinidagi Abbe koʻliga borib quyiladi. Qurgʻoqchilik yillar paytida Abbe daryosigacha^[2] yetib bormaydigan Danakil jarligida shoʻr koʻllar zanjiriga boʻlinib ketadi.

Avash gidroenergetik salohiyatiga ega boʻlib, uning eng katta toʻgʻoni 1960-yilda Addis-Abebadan taxminan 75 km uzoqlikda qurilgan, natijada daryoda Koka suv ombori paydo boʻlgan.

Tarix tahrir

Insonning Homo turi paydo boʻlgan davrdan buyon Avash daryosi vodiysida yashagan. Shuningdek, bu yerda odamzodgacha boʻlgan gominidlarning koʻplab qoldiqlari (avstralopitek) ham topilgan. Paleontologik topilmalarning yoshi taxminan 3-4 million yil boʻlib, bu inson evolyutsiyasining dalili boʻlib xizmat qiladi. 1974-yilda mashhur Lyusi skeletining 52 ta boʻlagi topilgan. 2,55-2,58 m.a.million yillik shagʻal asboblari (chopperlar) Avash daryosining chap irmogʻidan Kada Gona^[3]ning (Gona, Ethiopia) yerida topilgan. Ular Olduvay madaniyatining klassik qurollaridan koʻra koʻproq arxaik boʻlishiga qaramay, Ledi-Gerarada Bokol Dora 1 qatlamiga qarashli boʻlgan vositalaridan koʻra koʻproq progressiv^[4] hisoblanadi.

1980-yilda quyi daryo vodiysi YUNESKOning Jahon merosi roʻyxatiga kiritilgan.

1933-1934-yillarda Avash shahridan, Aussa saltanati (Sultanate of Aussa) qirgʻogʻi boʻylab yurgan ilk yevropalik inson, bu Uilfrid Tesayjer edi. U Abbe koʻliga tashrif buyurib, ekspeditsiyani sharqqacha, Tadjoura koʻrfazigacha olib borgan.

Manbalar tahrir

↑ Gavash / Maliy ensiklopedicheskiy slovar Brokgauza i Yefrona
↑ Virdjiniya Morell. „Africa’s Danakil Desert“ (en) (deadlink). ngm.nationalgeographic.com. 2010-yil 16-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 28-aprel. na sayte nationalgeographic.com, oktabr 2005
↑ Ivanova I. K. Sostoyanie voprosa geologicheskoy istorii iskopaemix lyudey i ix predkov // Kratkie soobщeniya Instituta arxeologii. M., 1985. Vip. 181
↑ Drobishevskiy S. V. Drevneyshie orudiya truda iz Ledi-Geraru, 2019

Havolalar tahrir

„ЮНЕСКО: Долина нижнего течения реки Аваш“ (ru) (deadlink). heritage.unesco.ru. 2008-yil 11-aprelda asl nusxadan arxivlangan.

„Awash River — Britannica Online Encyclopedia“. www.britannica.com. Qaraldi: 2019-yil 6-yanvar.

[1] Gavash / Maliy ensiklopedicheskiy slovar Brokgauza i Yefrona

[2] Virdjiniya Morell. „Africa’s Danakil Desert“ (en) (deadlink). ngm.nationalgeographic.com. 2010-yil 16-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 28-aprel. na sayte nationalgeographic.com, oktabr 2005

[3] Ivanova I. K. Sostoyanie voprosa geologicheskoy istorii iskopaemix lyudey i ix predkov // Kratkie soobщeniya Instituta arxeologii. M., 1985. Vip. 181

[4] Drobishevskiy S. V. Drevneyshie orudiya truda iz Ledi-Geraru, 2019

[1]

[2]

[3]

[4]