Avstraliya — Polsha munosabatlari

Avstraliya va Polsha oʻrtasida diplomatik aloqalar mavjud. 170 000 dan ortiq Avstraliya fuqarolari asli polshalikdir^[1]. Ikkala davlat ham Avstraliya guruhi va Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti aʼzolaridir.

Mamlakatni taqqoslash tahrir

Rasmiy nomi	Avstraliya	Polsha
Bayroq
Gerb
Aholisi	25,992,800	38,036,118
Hududi	7,692,024 km²	312,696 km²
Aholi zichligi	3.4/km²	122/km²
Poytaxti	Kanberra	Varshava
Hukumat	Federativ Parlamentar konstitutsion monarxiya	Unitar parlamentar respublika
Rasmiy tili	Ingliz tili	Polyak tili
Diniy e'tiqodi	43,9 % xristianlik, 38,9 % dinsiz, 3,2 % islom, 2,7 % hinduizm, 2,4 % buddizm, 1,7 % boshqalar, 7,2 % aniqlanmagan	88,7% xristianlik: 87,6% katolik 1,1% boshqa xristianlar; 2,4% dinsiz, 0,2% boshqa dinlar, 8,7% aniqlanmagan
YaIM (nominal)	1.748 trillion AQSh dollari (67,464 $ aholi jon boshiga)	716.3 milliard AQSh dollari (19,023 $ aholi jon boshiga)
Inson taraqqiyoti indeksi	0,939	0.876
Xalqaro qoʻngʻiroq kodi	+61	+48
Pul birligi	Avstraliya dollari	Zlotiy

Tarixi tahrir

Polshada erkinlik uchun kurashuvchi Tadeush Koshtyushko nomidan Avstraliyaning eng baland choʻqqisi boʻlgan Kosciushko togʻi nomini xotirlovchi lavha.

Avstraliyaga birinchi Polsha fuqarolari 1696-yilning dekabrida kelgan^[2]. 10 nafar Polsha fuqarosi Gollandiyalik tadqiqotchi Villem de Vlaming bilan Gʻarbiy Avstraliyani oʻrganish chogʻida suzib kelgan. Avstraliyaga joylashgan birinchi polyak Jozef Potaski boʻlib, u 1803-yilda oilasi bilan birga mahkum sifatida Tasmaniyaning Xobart shahriga kelgan. Keyingi 40 yil davomida oʻnlab polshalik muhojirlar Avstraliyaga kelib joylashdilar^[3].

1900-yillarning boshlarida Avstraliya Britaniya imperiyasining bir qismi boʻlgan paytda Avstraliya va Polsha oʻrtasidagi diplomatik munosabatlar London orqali amalga oshirilgan. Birinchi jahon urushidan keyin Polsha 1918-yilda mustaqillikka erishdi va keyin 1919-yilda Sidneyda konsullik va 1931-yilda Melburnda konsullik ochdi. Biroq ikkala konsullik ham 1939-yil sentabrida Germaniyaning Polshaga bostirib kirishidan soʻng darhol yopilgan^[2]. Urush paytida Avstraliya va Polsha qoʻshinlari Italiya kampaniyasida, ayniqsa Monte Kasino jangi paytida birga jang qilishgan. Avstraliyalik harbiy asirlar, bosib olingan Polshada joylashgan nemis asirlari lagerlarida saqlanayotgan ittifoqchi harbiy asirlar orasida boʻlgan. Stalag XX-A lageridan qochib, Polsha partizan harakatlariga qoʻshilgan va Varshava qoʻzgʻolonida jang qilgan avstraliyalik askar Valter Edvard Smit Varshava qoʻzgʻoloni xochi bilan taqdirlangan birinchi xorijlikdir^[4]. Urushdan keyin Polsha yana tuzildi, lekin davlat urushgacha boʻlganidan farqli chegaralarga ega va Sovet tomonidan oʻrnatilgan kommunistik rejim bilan boshqarilgan.

1947-yildan 1966-yilgacha 61 000 dan ortiq polshalik muhojir Avstraliyaga koʻchib kelgan. Polshalik muhojirlarning aksariyati faxriylar, koʻchirilganlar, mehnat va kontsenratsion lagerlar, harbiy asirlar lagerlari yoki immigratsiya lagerlarida omon qolganlar boʻlgan^[2]. 1972-yil fevral oyida Avstraliya va Polsha rasmiy ravishda diplomatik munosabatlar oʻrnatdilar. Oʻsha yili Polsha Kanberrada elchixonasini ochdi. 1973-yil sentabrida Varshavada Avstraliya elchixonasini ochdi^[2].

1980-yillar davomida Polsha birdamlik („Solidarność“) harakatini boshdan kechirdi va natijada mamlakatda kommunizm quladi. Oʻsha vaqt oraligʻida 25 000 dan ortiq „Birdamlik“ muhojirlari Avstraliyaga koʻchib kelgan^[2].

2021-yil avgust oyida Polsha notijorat asosda Avstraliyaga bir million COVID-19 vaksinasini sotdi^[5].

Yuqori darajadagi tashriflar tahrir

1988-yildan beri Polshaga Avstraliya tovarlari eksportining oylik qiymati (million dollar)

1988 yildan beri Avstraliyaga Polsha tovarlari eksportining oylik qiymati (million Avstraliya dollari miqdorida).

Eng yuqori tashrif 2000-yil sentyabr oyida Polsha prezidenti Aleksandr Kvashnevskiy Avstraliyaga tashrif buyurishi va 2000-yilda Sidneyda boʻlib oʻtgan yozgi Olimpiya oʻyinlarining ochilish marosimida ishtirok etganida sodir boʻlgan^[6]. 2013-yil may oyida Polsha tashqi ishlar vaziri Radoslav Sikorski Avstraliyaga rasmiy tashrif bilan keldi. Koʻp oʻtmay tashrif Avstraliya tashqi ishlar vaziri Juli Bishop tomonidan 2014-yil mart oyida oʻzaro javob boʻldi, oʻshanda har ikki mamlakat Ishchi taʼtil vizasi shartnomasini imzoladilar^[1]. 2013-yilda ikki davlat diplomatik munosabatlar oʻrnatilganining 40 yilligini nishonladi^[2].

Ikki tomonlama munosabatlar tahrir

1972-yilda diplomatik aloqalar oʻrnatilganidan buyon har ikki davlat oʻrtasida koʻplab shartnomalar imzolangan, jumladan, Investitsiyalar va ragʻbatlantirish va himoya qilish toʻgʻrisidagi bitim (1991); Ikki tomonlama soliqqa tortish toʻgʻrisidagi bitim (1991); Ekstraditsiya shartnomasi (1999); Havo xizmatlari toʻgʻrisidagi bitim (2005); Atrof-muhit texnologiyalari, tovarlar va xizmatlar sohasida hamkorlik toʻgʻrisidagi qoʻshma bitim (2006); va Ijtimoiy sugʻurta shartnomasi (2010)^[1].

2012-yilda Avstraliya Polshadagi Osvensim-Birkenau oʻlim lagerlarini saqlab qolish uchun Osvensim-Birkenau jamgʻarmasiga 500 ming Avstraliya dollari xayriya qildi^[7]. 2021-yil avgust oyida Avstraliya Polshadan bir milliondan ortiq Pfizer/BioNTech COVID-19 vaksinalarini oshkor qilinmagan narxda sotib oldi. Avstraliya Bosh vaziri Skott Morrison shaxsan oʻzining polshalik hamkasbi Mateush Moravetskiga kelishuv uchun minnatdorchilik bildirdi va Moravetskiga Sidneyda davom etayotgan epidemiya savdoga sabab boʻlganini aytdi^[8].

Savdo aloqalari tahrir

2018-yilda Avstraliya va Polsha oʻrtasidagi savdo hajmi 1,1 milliard dollarni tashkil etdi^[9]. Avstraliyaning Polshaga asosiy eksporti koʻmir, mis rudalari va kontsenratlar, rux rudalari va konsentratlar va dori-darmonlarni oʻz ichiga oladi. Polshaning Avstraliyaga asosiy eksporti kumush va platina, mexanik ishlov berish uskunalari va ehtiyot qismlari, yuk tashish va yoʻlovchi avtotransport vositalaridan iborat^[1].

Doimiy diplomatik vakolatxonalar tahrir

Varshavada Avstraliyaning elchixonasi bor^[10].
Polshaning Kanberrada elchixonasi va Sidneyda bosh konsulligi bor^[11].

Varshavadagi Avstraliya elchixonasi
Polshaning Kanberradagi elchixonasi
Polshaning Sidneydagi Bosh konsulligi

Manbalar tahrir

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Poland country brief
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 The history of Polish-Australian relations
↑ History of Polish immigration to Australia
↑ Paweł Bukowski. „Walczył w Powstaniu Warszawskim ramię w ramię z Polakami“ (polyakcha). Nowości Dziennik Toruński (1-avgust 2015-yil). Qaraldi: 23-dekabr 2021-yil.
↑ „Poland supports Australia with 1 million doses of Pfizer vaccine“. Gov.pl website. Qaraldi: 23-dekabr 2021-yil.
↑ Meetings of the President of Poland during his visit to Sydney
↑ „Australia to Contribute to the Auschwitz-Birkenau Foundation“. 2017-yil 16-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-aprel 2017-yil.
↑ Herszenhorn, David M.. „Poland sells 1 million coronavirus vaccine doses to Australia“. POLITICO Europe (15-avgust 2021-yil). Qaraldi: 15-avgust 2021-yil.
↑ OEC: Poland
↑ Embassy of Australia in Poland
↑ Embassy of Poland in Australia

Andoza:Foreign relations of Australia

[Relations-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Poland country brief

[History-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 The history of Polish-Australian relations

[3] History of Polish immigration to Australia

[4] Paweł Bukowski. „Walczył w Powstaniu Warszawskim ramię w ramię z Polakami“ (polyakcha). Nowości Dziennik Toruński (1-avgust 2015-yil). Qaraldi: 23-dekabr 2021-yil.

[5] „Poland supports Australia with 1 million doses of Pfizer vaccine“. Gov.pl website. Qaraldi: 23-dekabr 2021-yil.

[6] Meetings of the President of Poland during his visit to Sydney

[7] „Australia to Contribute to the Auschwitz-Birkenau Foundation“. 2017-yil 16-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-aprel 2017-yil.

[8] Herszenhorn, David M.. „Poland sells 1 million coronavirus vaccine doses to Australia“. POLITICO Europe (15-avgust 2021-yil). Qaraldi: 15-avgust 2021-yil.

[9] OEC: Poland

[10] Embassy of Australia in Poland

[11] Embassy of Poland in Australia

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]