Banu Maxzum

Banu Maxzum (arabcha: بنو مخزوم) — Qurayshning boy urugʻlaridan biri. Ular Islom kelishidan oldin Makkadagi eng kuchli va ta'sirli uchta urug'dan biri hisoblangan, qolgan ikkitasi Banu Hoshim (Islom payg'ambari Muhammadning qabilasi) va Banu Umayya qabilasidir^[1]^[2]^[3].

Tarix

Islomdan oldingi davr

Banu Maxzum Makkada hukmronlik qilgan yirik Quraysh qabilalari guruhining asosiy urug'i edi^[4]. Arab nasl-nasabi anʼanalarida Umar ibn Maxzum avlodidan boʻlgan yigirmaga yaqin novdalar mavjud boʻlsa-da, al-Mugʻiyra ibn Abdulloh ibn Umar ibn Maxzum avlodi Banu Maxzumning asosiy oilasi sifatida paydo boʻlgan^[4]. Tarixchi Martin Xindsning fikricha, “milodiy VI asrda Makkadagi Maxzumning kuchi va ta’sirini hech qanday aniqlik bilan aniqlash mumkin emas”^[4]^[5]^[4]. VI asrning oxirlariga kelib, maxzum nasli Hishom ibn al-Mugʻiyra Makkada shu qadar mashhur boʻldiki, Quraysh uning oʻlimidan boshlangan tanishuv tizimini oʻrnatdi^[4]. Uning oilasi, Banu Hishom, bundan buyon Maxzumning Mug'ira avlodining yetakchi xonadoniga aylandi^[4]. O'sha paytda Hishom, uning akalari Abu Umayya, Valid va Hoshim va ularning bir qancha o'g'illari Makkaning Yaman va Efiopiya bilan savdosida hukmronlik qilishgan^[6].

Ilk islom davri

Banu Maxzum 7-asr boshlarida Makkada islom paygʻambari Muhammadning eng asosiy raqiblaridan edi^[7]. Ularning boshliqlaridan biri Amr ibn Hishom Makkaning musulmonlarga qarshi muxolifatiga rahbarlik qilgan va Muhammad(s.a.v)ning qabilasi Banu Hoshimga boykot uyushtirgan tax. (616–618)^[7]. Musulmonlar Badr jangida ustunlikka erishib, Maxzumga katta talofatlar yetkazishdi, al-Mugʻiyra avlodidan yetti-sakkiz zodagon va urugʻning boshqa kursantlari qatoridan taxminan teng miqdorda halok boʻldi^[7]. Maxzumlar ko'rgan qurbonlar Makkadagi mavqeini sezilarli darajada zaiflashtirdi va ular Abu Sufyon boshchiligidagi Banu Abd Shams tomonidan mashhur bo'ldi. Maxzumning kamida uchta a'zosi, Muhammad(s.a.v) bilan birga Badrda jang qildilar va u 630-yil yanvarda Makkani zabt etishga kirishganida, yana bir qancha boshqalar, jumladan, ularning taniqli harbiy qo'mondonlaridan biri Xolid ibn al-Valid, al-Mugiraning nabirasi.ham unga o'tib ketishdi^[7]. Shunga qaramay, Muhammad bilan muzokaralarning eng ashaddiy muxoliflari orasida Amrning o'g'li va urug'ning asosiy rahbari Ikrima ham bor edi^[7]. Xolid shaharni zabt etishda qatnashdi va Ikrima keyinchalik Yamanga qochib ketdi.^[7] Qolgan rahbarlar, ya'ni al-Mug'iyra urug'idan al-Horis ibn Hishom va kadet bo'limidan Sa'id ibn Yarbu Muhammad bilan yarashdilar va Banu Maxzum yangi paydo boʻlgan musulmon tariqatining bir qismini tashkil etdilar^[7].

Muhammad 632-yilda vafot etdi, Ikrima esa afv etildi va Ridda urushlarida (632-633) Muhammadvafotidan keyin musulmon davlatidan chiqib ketgan arab qabilalarini bostirishda Xolid bilan birga faol rol o'ynadi^[7]. Keyinchalik Ikrima Vizantiya qo'shinlari bilan jangda, ehtimol Ajnadayn jangida vafot etdi, Maxzumning boshqa a'zolari al-Muhojir ibn Abu Umayya va Abdulloh ibn Abi Rabi'a ibn al-Mug'iyra esa Yamanning bir qismi yoki butun hokimi sifatida turli muddatlarda xizmat qilishgan. xalifalar davrida Abu Bakr (r. 632–634) va Umar (r. 634–644)^[7]. Bu davrda maxzum aʼzosining eng koʻzga koʻringan rolini Xolid oʻynadi, u Ridda urushlarida Yamamada Musaylimaga qarshi va musulmonlarning Suriyani bosib olishi (634–638) davrida Vizantiyaga qarshi muhim gʻalabalarga erishdi^[7]. Uning oʻgʻli Abdurrahmon Hims va Jaziraga hokim etib tayinlandi va Vizantiyaga qarshi obroʻli kurash olib bordi. Xolidning qirq nafarga yaqin erkak avlodi Umaviylar hukmronligining oxirlarida Suriyada vabodan vafot etdi^[8].

Yana qarang

Arabiston qabilalari

Manba

↑ Brill, E. J.. Umayyad and ʻAbbásids: Being the Fourth Part of Jurjí Zaydán's History of Islamic Civilization. Imprimerie Orientale, 1907.
↑ ul-Haq, Mazhar. A Short History of Islam: From the Rise of Islam to the Fall of Baghdad, 571 A.D. to 1258 A.D. Bookland, 1977.
↑ Brown, Jonathan A. C.. Muhammad: A Very Short Introduction. Oxford University Press, 2011. ISBN 978-0-19-151027-4.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Hinds, p. 137.
↑ Watt 1986.
↑ Hinds, pp. 137–138.
↑ ^7,00 ^7,01 ^7,02 ^7,03 ^7,04 ^7,05 ^7,06 ^7,07 ^7,08 ^7,09 Hinds, p. 138.
↑ Hinds, p. 139.

Adabiyotlar

Watt, W. Montgomery (1986). Encyclopedia of Islam. V: Khe–Mahi (New nashri). Leiden and New York: Brill. 434–435 b. ISBN 90-04-07819-3.

[Umayyad-1] Brill, E. J.. Umayyad and ʻAbbásids: Being the Fourth Part of Jurjí Zaydán's History of Islamic Civilization. Imprimerie Orientale, 1907.

[Hi-2] ul-Haq, Mazhar. A Short History of Islam: From the Rise of Islam to the Fall of Baghdad, 571 A.D. to 1258 A.D. Bookland, 1977.

[Short-3] Brown, Jonathan A. C.. Muhammad: A Very Short Introduction. Oxford University Press, 2011. ISBN 978-0-19-151027-4.

[Hinds137-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Hinds, p. 137.

[FOOTNOTEWatt1986-5] Watt 1986.

[6] Hinds, pp. 137–138.

[Hinds138-7] 7,00 ^7,01 ^7,02 ^7,03 ^7,04 ^7,05 ^7,06 ^7,07 ^7,08 ^7,09 Hinds, p. 138.

[Hinds139-8] Hinds, p. 139.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]