Botkin qabristoni

Botkin qabristoni
Turi	Qabriston
Xarita
Koordinatalari	41°18′25″N 69°18′54″E / 41.30694°N 69.31500°E

Botkin koʻchasidagi qabriston yoki Botkin qabristoni nomi bilan mashhur boʻlgan birinchi shahar qabristoni — Toshkentdagi shahar qabristoni boʻlib, u joylashgan koʻcha nomi bilan atalgan. 1872-yilda Toshkent Rossiya imperiyasi tomonidan bosib olingandan keyin shaharning Yevropa qismi qurilishi munosabati bilan yaratilgan.

Ayni paytda dafn qilish uchun yopiq — faqat mavjud qabrlarda qarindoshlarining tagiga koʻmish amalga oshiriladi.

Qabriston tarixi

Ushbu qabriston tarixiy-memorial xususiyatga ega boʻlgan oʻziga xos yodgorlik hisoblanadi, chunki u tarixning turli davrlaridagi turli xalqlarning tarixini aks ettiradi. Qabristonda nasroniy (rus, ukrain, belarus va boshqalar), yahudiy, musulmon (tatar va boshqalar) diniga mansub mazhablar, shuningdek, kommunistlar (ateistlar) dafn etilgan.

Maydoni 40 gektarga yaqin boʻlgan qabriston 1872-yilda Toshkent shahri chegarasidan tashqarida, oʻsha paytda Toshkentdagi taniqli savdogar, Toshkentdagi spirtli ichimliklar zavodlari xoʻjayini Nikolay Ivanovich Ivanovga tegishli — „Savdogar Ivanovning dala hovlisi“ deb nomlangan joyda paydo boʻlgan. Shuni taʼkidlash kerakki, savdo maslahatchisi N.I.Ivanov Turkiston yeparxiyasi ruhoniylari tomonidan alohida hurmatga sazovor boʻlgan, chunki u mintaqada yashagan 25 yil davomida (1906-yil 13-fevralda vafot etgan) bir necha bor rus pravoslav cherkoviga katta miqdordagi mablagʻlarini xayriya qilgan. Uning qabri Aleksandr Nevskiy ibodatxonasi yaqinida joylashgan. Shu bilan birga, qabriston hududidagi birinchi diniy xristian binosi XIX-asr 70-yillarning boshlarida, yaʼni bu hududda qabriston yaratilshi bilan qurilgan „Hamma qaygʻurganlarning Quvonchi“ ibodatxonasi hisoblanadi.

Bu qabriston Toshkent hududida, dastlab Toshkent harbiy gospitalida qabriston sifatida paydo boʻlgan Muqaddas Buyuk shahid va tabib Panteleymon cherkovi yonida 1866—1872-yillarda mavjud boʻlgan birinchi rus nekropoli (qabristoni) yopilgandan keyin paydo boʻlgan^[1]

Botkin koʻchasidagi qabriston 1906-yilda obodonlashtirilgan, rekonstruksiya qilingan va kengaytirilgan, daraxtlar ekilgan^[2].

Qabristonda yahudiy, katolik va protestantlar dafnlari uchun xaritalar mavjud boʻlgan, ular hozirgi vaqtgacha deyarli saqlanmagan.

Taʼkidlab oʻtish joizki, bu qabristondagi dafn etilganlarning zichligi juda yuqori. Qabr toʻsiqlari bir-biriga zich joylashgan. Qabristonning markaziy qismida, baʼzi joylarda koʻp qavatli qabrlar mavjud. Qabriston arxivi 1918-yilda yonib ketgan. 1918-yildan 2009-yil yanvarigacha dafn etilganlar soni taxminan 340 ming kishini tashkil etadi. Qabristonning umumiy maydoni 40 gektarni tashkil qiladi.

Avliyo Aleksandr Nevskiy ibodatxonasi

Qabristonda Moskva Patriarxiyasining Rus pravoslav cherkovining hozirgi cherkovi, Avliyo Aleksandr Nevskiy cherkovi joylashgan. U sovet davrida Toshkentda faoliyat yuritgan uchta ibodatxonadan biridir. Ushbu cherkovni loyihalashtirish tantanali ravishda 1902-yil 23-noyabrda amalga oshirilgan va cherkovning poydevoriga qoʻyilgan birinchi tosh 1902-yil 6-dekabrda muqaddas qilingan; ibodatxonaning oʻzi 1903-1904-yillarda Turkiston oʻlkasi harbiy boshqarmasi mablagʻlari hisobidan qurilgan.

Tarixiy dafnlar

Botkin qabristonida Toshkentdagi juda mashhur kishilarning qabri bor:

Toshkent — Oʻrta Osiyo va Oʻzbekiston yeparxiyasining taniqli xizmarchilari — mitropolitlar Nikandr va Arseniy, arxiyepiskop Gavrila, arximandrit Boris (Xolchev) va avliyo sifatida kanonizatsiya qilingan arxiyepiskop Luka (Voyno-Yasenetskiy) avlodlari,
A.F.Kerenskiyning onasi va singlisi, shuningdek, uning turmush oʻrtogʻi, taniqli toshkentlik meʼmorlar G.M.Svarichevskiy va L.G.Karash
General A.P.Vostrosablin^[3],^[4], Rossiya armiyasi general-mayori V.K.Rjepetskiy
Toshkentning boshqa taniqli fan va madaniyat namoyandalari — shifokor va antropolog L.V.Oshanin, taniqli sharqshunos N.P.Ostroumov, shahar hokimi, tarix fanlari doktori N.G.Malitskiy, OʻzSSRda xizmat koʻrsatgan fan arboblari, tibbiyot fanlari doktorlari, professorlar A.D.Grekov va A.A.Akovbyan , SAGU professori matematik N.N.Nazarov, taniqli rus filologi, tilshunos, rus tilining izohli lugʻati muallifi D.N.Ushakov, mashhur turkolog, filologiya fanlari doktori, ruscha-oʻzbekcha lugʻatlar muallifi V.V.Reshetov, taniqli sovet geologi, akademik A.S.Uklonskiy, atoqli selektsioner, akademik R.R.Shreder, mashhur sovet fizigi, akademik S.V.Starodubtsev, professor K.G.Titov, Oʻzbekiston SSRda xizmat koʻrsatgan fan arbobi, professor N.A.Romanov, yozuvchi A.V.Almatina, SSSR (1969) va Oʻzbekiston SSR (1944) sanʼat arbobi G.N.Zagurskaya^[5], Sovet Ittifoqi Qahramoni D.F.Dremin^[6], professor, taniqli psixiatr F.F.Detengof, meʼmor va restavrator B.N.Zasypkin, taniqli sovet arxeologi va sharqshunosi V.A.Shishkin, taniqli bibliograf N.V.Dmitrovskiy^[7], professor, taniqli konchi M.Protodyakonov, nazariy fizik, universitet professori V.A.Pazdzerskiy, shoir Sergey Yeseninning qizi — Tatyana^[8], rassomlar V.E.Kaydalov va B.V.Pestinskiy,
aviahalokatda halok boʻlgan „Paxtakor“ futbol jamoasi^[9] aʼzolari — sportchilar V.S.Krestyannikov („kommunistlar qabristonda“), E.V.Kondratiev va E.S.Avanesov.

Qabristondagi koʻplab qabrlarda mashhur haykaltaroshlar tomonidan yasalgan badiiy qabr toshlari joylashgan. Shuningdek, „Paxtakor“ jamoasi futbolchilari qabri ustiga haykaltarosh V.Klivantsov tomonidan yodgorlik qurilgan; 2014-yilda yodgorlik qayta taʼmirlangan.

Kommunistlar qabristoni

Yoʻlning narigi tomonida „kommunistlar qabristoni“^[10] deb ataladigan hudud joylashgan boʻlib, u yerda Sovet davrida fan, sanʼat, sport, harbiy, partiyaning taniqli namoyandalarini va hukumat amaldorlarini milliy yoki konfessiyaviy mansublikni hisobga olmasdan dafn etilgan.

Bu yerda turli etnik guruhlar vakillari, jumladan, oʻzbeklar, masalan, taniqli oʻzbek yozuvchisi, oʻqituvchi va pedagogi Abdulla Avloniy, shu jumladan, koʻp hollarda kelib chiqishi yevropalik boʻlganlar dafn etilgan. Ruslardan tashqari, armanlar, yunonlar, yahudiylar va boshqa dafn etilgan millat vakillari guruhlari mavjud. Ammo bu qabristonda nafaqat ateistlar (odatda kommunistik eʼtiqodga ega boʻlgan odamlar uchun moʻljallangan), balki turli sabablarga koʻra diniy mansubligi aniqlanmagam odamlar ham dafn etilgan. Bu yerda, masalan, amerikalik Oliver Golden va Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan boks murabbiyi^[11] Sidney Jeksonning xoklari ^[12] dafn etilgan.

1919-yil yanvarida Toshkentdagi kontrrevolyutsioner qoʻzgʻolon paytida otib tashlangan 14 nafar Turkiston komissarlari, taniqli partiya va davlat arboblarining xoklari dastlab dafn etilgan joydan — Kafanov maydonidan kommunistlar qabristoni hududiga koʻchirilgan.

Botkin yahudiylar qabristoni

Toshkent shahar qabristonining 1-sonli maydoni (Botkin qabristoni) 18, 21, 28 va 29-sonli maydonlari chegaralaridan tashkil topgan hududda joylashgan. Qabristonning ushbu qismida 3 mingdan 5 minggacha boʻlgan Toshkentda istiqomat qilgan yahudiylar, shuningdek, Ulugʻ Vatan urushi yillarida SSSRning sharqiy viloyatlaridan Toshkentga evakuatsiya qilingan yahudiylar hamda yarador boʻlgan va sovet armiyasining Toshkent kasalxonalarida olgan jarohatlaridan vafot etgan yahudiy millatiga mansub askar va ofitserlari dafn etilganlar.

Ayni paytda qabristonning bu qismi uzoq vaqtdan beri dafn etish uchun yopilgan va juda qarovsiz holatda, chunki qabristonning ushbu qismida dafn etilganlarning qarindoshlari hozirda asosan Oʻzbekiston hududidan tashqarida yashashlari sababli qabrlar deyarli ziyorat qilinmaydi.

Foto

Manbalar

↑ По этой причине это место Ташкента до сих пор в просторечье именуется «госпиталка».
↑ Ташкентъ въ прошломъ и настоящемъ. Историческій очеркъ. А. И. Добросмысловъ. — Ташкентъ. Тип. Порцева. Николаевская ул., 1912.
↑ „Фотография могилы А. П. Востросаблина“. 2013-yil 12-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-avgust.
↑ Могила Востросаблина — поиск продолжается : Где Могила А. П. Востросаблина находится на карте № 18.
↑ Botkin qabristoni — maʼlumot Katta sovet ensiklopediyasidan olindi..
↑ На сайте «Герои страны» написано, что Дмитрий Феоктистович Дрёмин (15.03.1896, село Кретовка, Курмаевского района Оренбургской области — 12.12.1953, Ташкент) похоронен в Ташкенте на кладбище «Шортепа», которое расположено в Мирзо Улугбекском районе Ташкента восточнее массива Карасу.
↑ Ю. Флыгин «Самый вредный человек для своих соотечественников»^{[sayt ishlamaydi]}: Николай Васильевич Дмитровский (6.12.1841 г., Нижний Новгород — 1910 г., Ташкент) Первый заведующий публичной библиотекой в Ташкенте.
↑ „Татьяна Сергеевна Есенина в Ташкенте“. 2015-yil 24-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 7-mart.
↑ Футбольная команда «Пахтакор» отправлявшаяся на игру чемпионата СССР по футболу в Минск, почти в полном составе погибла в авиакатастрофе 11 августа 1979, которая произошла в районе города Днепродзержинска, когда произошло столкновение в воздухе двух самолётов Ту-134А.
↑ Кладбище было спланировано и реконструировано в начале 1930-х годов по проекту архитектора Я. К. Гаазенкопфа.
↑ „Этнические кладбища в Узбекистане. Христианские захоронения“. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 1-noyabr.
↑ „Джаксон (Джексон), Сидней Львович (1886—1968) — Заслуженный тренер СССР (1957), Ташкент, спортивное общество «Спартак»“. 2008-yil 12-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 3-iyun.

Havolalar

[1] По этой причине это место Ташкента до сих пор в просторечье именуется «госпиталка».

[2] Ташкентъ въ прошломъ и настоящемъ. Историческій очеркъ. А. И. Добросмысловъ. — Ташкентъ. Тип. Порцева. Николаевская ул., 1912.

[3] „Фотография могилы А. П. Востросаблина“. 2013-yil 12-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-avgust.

[4] Могила Востросаблина — поиск продолжается : Где Могила А. П. Востросаблина находится на карте № 18.

[5] Botkin qabristoni — maʼlumot Katta sovet ensiklopediyasidan olindi..

[6] На сайте «Герои страны» написано, что Дмитрий Феоктистович Дрёмин (15.03.1896, село Кретовка, Курмаевского района Оренбургской области — 12.12.1953, Ташкент) похоронен в Ташкенте на кладбище «Шортепа», которое расположено в Мирзо Улугбекском районе Ташкента восточнее массива Карасу.

[7] Ю. Флыгин «Самый вредный человек для своих соотечественников»^{[sayt ishlamaydi]}: Николай Васильевич Дмитровский (6.12.1841 г., Нижний Новгород — 1910 г., Ташкент) Первый заведующий публичной библиотекой в Ташкенте.

[8] „Татьяна Сергеевна Есенина в Ташкенте“. 2015-yil 24-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 7-mart.

[9] Футбольная команда «Пахтакор» отправлявшаяся на игру чемпионата СССР по футболу в Минск, почти в полном составе погибла в авиакатастрофе 11 августа 1979, которая произошла в районе города Днепродзержинска, когда произошло столкновение в воздухе двух самолётов Ту-134А.

[10] Кладбище было спланировано и реконструировано в начале 1930-х годов по проекту архитектора Я. К. Гаазенкопфа.

[11] „Этнические кладбища в Узбекистане. Христианские захоронения“. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 1-noyabr.

[12] „Джаксон (Джексон), Сидней Львович (1886—1968) — Заслуженный тренер СССР (1957), Ташкент, спортивное общество «Спартак»“. 2008-yil 12-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 3-iyun.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]