Buruciye madrasasi
Buruciye madrasasi (turkcha: Buruciye Medresesi) Turkiyaning Sivas shahridagi sobiq madrasa. U saljuqiylar sultoni Gʻiyosiddin Kayxusrov III davrida 1271-yilda qurilgan[1].
| Buruciye madrasasi | |
|---|---|
Buruciye Medresesi | |
 Sivasdagi Buruciye madrasasi | |
  Location of Buruciye Medrese in Turkey | |
| Umumiy maʼlumot | |
| Meʼmoriy uslubi | Seljuqiylar arxitekturasi |
| Joylashuvi | Eskikale mahallasi, Merkez tumani |
| Manzili | Kent Meydanı, Sivas |
| Shahar | Sivas, Turkiya |
| Koordinatalar | Koordinatalari: 39°44′56.7″N 37°00′55.3″E / 39.749083°N 37.015361°E G O |
| Egasi | Vaqflar Bosh direktorligi |
| Texnik holati | |
| Material | tosh va gʻisht |
| Buruciye madrasasi | |
Joylashuvi tahrir
Buruciye madrasasi Sivasning Merkez („Markaziy“) tumanidagi Eskikale mahallasidagi Kent Meydanida („Shahar maydoni“) joylashgan. Asosiy kirish gʻarbiy tomonda joylashgan[2]. Atrofda ikkita katta madrasa, Çifte Minareli va Shifaiye madrasalari borligi hisobga olinsa[3], Buruji madrasasining joylashgan joyi Sivasning madaniy markazi boʻlgan deb taxmin qilinadi[4].
Tarixi tahrir
Madrasa 1271 (hijriy 670) yili Saljuqiylar sultoni Gʻiyosiddin Kayxusrev III (1265-1284-yillar hukmronligi) davrida Muzaffer Burucerdiy tomonidan fizika, kimyo va astronomiya sohalarida taʼlim olish uchun qurilgan[2][3][4][5] . U asli gʻarbiy Erondagi Hamadon yaqinidagi Borujerdda tugʻilib, oʻsgan[1][3][4]. „Muzaffer ibn Ibodulloh al-Mufaddal al-Burucirdiy“ deb nom olgan vaqf egasining qabri madrasaning bir qismida joylashgan[2][3][4].
Arxitekturasi tahrir
Madrasa binosining meʼmori nomaʼlum[3][5]. Bino Markaziy Osiyodagi qadimgi turkiy madrasalar koʻrinishida qurilgan[2][3][4]. U deyarli kvadrat shaklda qurilgan. Arxitekturasi Onadoʻlidagi madrasalar orasida muntazam simmetriyasi eng kuchlilaridan biri hisoblanadi. U birinchi qavatda va oraliq qavatda qurilgan boʻlib, ochiq hovli atrofida toʻrtta ayvon bor[1][3][4]. Asosiy qism devori toshdan qurilgan. Yon devorlar qisman tosh va moloz toshdan[3][6], orqa devor esa molozdan qilingan[6]. Binoda yigʻilgan gʻishtlardan ham foydalanilgan[2]. Binoning devorlari joylashish oʻrniga qarab 115–150 cm (45–59 in) qalinlikka ega[6]. Muqarnas naqshlari bilan toʻrga oʻxshab ishlangan bosh ayvon oʻlchami 6.50 m × 7.80 m (21.3 ft × 25.6 ft) ni tashkil etadi[2][3][6]. Chiqib chiqadigan toj darvozasi yon tomonlarida ikkita muqarnas deraza va burchaklarida ikkita minora joylashgan[1][2]. Peshtoq ayvonining atrofi yozuvlar bilan qoplangan. Uning muqarnalari geometrik figuralar bilan bezatilgan[4]. Asosiy darvozaning oʻng tomonidagi deraza ortidagi gumbazli xonada mehrob joylashgan boʻlib[3][4], xona masjid sifatida ishlatilgan deb taxmin qilinadi. Fasaddagi chap oyna orqasidagi xona qabr uchun ajratilgan, bu xonada vaqf qiluvchi va uning bolalari sarkofagi joylashgan[2]. Qabrning butun devorlari dastlab koʻk va qora rangdagi boy olti burchakli koshinlar bilan qoplangan. Devorlardagi plitkalar qisman bugungi kungacha saqlanib qolingan[2][3][4]. Qabr xonasi devorlarining tepasida, koshin bilan qoplangan muqarnaslar qatori ostidagi yozuvda vaqf qiluvchining toʻliq ismi yozilgan[4].
Hovlining ikki tomonida taxminan 1.10 m (3 ft 7 in) ga teng ayvonlar mavjud[3][4][6]. Ayvonlarning qirrali ravoqlari 270 cm (110 in) uzunlikka ega boʻlib, diametri 45 cm (18 in) ga yaqin baland dumaloq ustunlarda joylashtirilgan[3][4][6]. Ustunlar qayta foydalanish uchun yigʻilgan deb taxmin qilinadi, chunki ustun boshlarining bir qismi Korinf tartibida qurilgan boʻlsa, baʼzilarida esa Vizantiya monogrammalari mavjud. Bosh darvozaning hovli tomonidagi ayvonda va asosiy darvoza qarshisidagi ayvonda kirish joylari yoʻq[4].
Hovliga qaragan sakkizta hujra bor. Hujralarning eshigi hobliga ochilgan, ammo derazalari yoʻq[4]. Tor ayvon orqasidagi hujralarning shifti tonoz shaklida ishlangan[3][4]. Peshtoq yonidagi hujralar tomga olib boradigan zinapoyaga ega. Asosiy darvoza ayvonining ikki tomonida joylashgan zinapoyalarning har biri derazali alohida mezzarin xonalariga olib boradi[4].
Buruciye madrasasi „Onadoʻlidagi Saljuqiylar meʼmorchiligining eng yaxshi namunalaridan biri, meʼmoriy unsurlari va bezaklari bilan eng uygʻun va toʻliq ishlagan madrasa“dir[2][3].
Jahon madaniy merosi obyekti tahrir
Buruciye madrasasi 2014-yil 15-aprelda Jahon merosi roʻyxatiga kiritilgan. U Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taʼlim, fan va madaniyat masalalari boʻyicha tashkiloti (UNESCO)ning taxminiy roʻyxatiga ham kiritilgan[3].
Manbalar tahrir
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „Buruciye Medresesi – Sivas“ (tr). Türkiye Kültür Portalı. Qaraldi: 2019-yil 4-iyun.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 „Buruciye Medresesi“ (tr). Sivas Kültür Envanteri. Qaraldi: 2020-yil 22-aprel.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 „Anatolian Seljuks Madrasahs“. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. Qaraldi: 2020-yil 22-aprel.
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 „Buruciye Medresesi“ (tr). İslam ANsiklopedisi. Qaraldi: 2020-yil 20-aprel.
- ↑ 5,0 5,1 „Anadolu'nun en önemli yapılarından Buruciye Medresesi“ (tr) (2020-yil 9-mart). Qaraldi: 2020-yil 22-aprel.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 İnan Ocak, Zeynep; Gülsün Tanyeli (January 2019). "Buruciye Medresesi^nin 1956-68 Restorasyonu Üzerinden T,rkiye Koruma Tarihinin Kısa Bir Okuması". Vakıf Restorasyon Yıllığı (Academia). https://www.academia.edu/41398306. Qaraldi: 21 April 2020.Buruciye madrasasi]]