Eng buyuk 16 ta turkiy davlatlar
Buyuk 16 ta Turkiy Davlatlar — Turkiy xalqlar tomonidan asos solingan tarixning 16 ta eng buyuk imperiyalari boʻlib. Dastlab1969-yilda Turk xaritashunosi Akib Oʻzbek tomonidan tuzib chiqilgan[1] va keyinchalik 1980-yillarda Kenan Evren rahbarligida kengroq koʻrib chiqilgan. Ushbu 16 lik Turkiy tillarda soʻzlashuvchi, shimoliy va markaziy Yevroosiyoda yashovchi turkiy xalqlarning tarixidagi buyuk xonlar, amirlar, beklar tomonidan harbiy yurushlar orqali katta xududni birlashtirilishidan paydo boʻlgan va asos solingan tarixiy davlatlarni oʻz ichiga oladi.
Roʻyxat
tahrir16 ta buyuk turkiy imperiyalar:
Bayroq | Davlat | Asoschisi | Hukmronlik yillari | Jami hukmronlik yillari |
---|---|---|---|---|
Buyuk Hun imperiyasi | Teoman | Miloddan avvalgi 220 — 216-yillar | 436 | |
Gʻarbiy Hun imperiyasi | Panu | Milodiy 48—216-yillar | 168 | |
Yevropa Hun imperiyasi | Balamir | 375—469-yillar | 94 | |
Oq Hun imperiyasi | Oqsuvar | 420—552-yillar | 132 | |
Goʻkturk xoqonligi | Buminxon | 552—745-yillar | 193 | |
Avar xoqonligi | I. Bayon | 565—835-yillar | 270 | |
Xazar xoqonligi | Boʻri Shod | 651—983-yillar | 332 | |
Uygʻur xoqonligi | Qutluq Bilge Kul Xoqon | 745—1368-yillar | 623 | |
Qoraxoniylar davlati | Bilga Kul Qodir xoqon | 840—1212-yillar | 372 | |
Gʻazna davlati | Alp Tegin | 962—1183-yillar | 221 | |
Buyuk Saljuqiylar imperiyasi | Toʻgʻrulbek | 1040—1157-yillar | 117 | |
Xorazmshohlar davlati | Qutbiddin Muhammad | 1097—1231-yillar | 134 | |
Oltin Oʻrda davlati | Batuxon | 1236—1502-yillar | 266 | |
Temuriylar imperiyasi | Amir Temur | 1368—1501-yillar | 133 | |
Boburiylar imperiyasi | Z. M. Bobur | 1526—1858-yillar | 332 | |
Usmonli imperiyasi | Usmon Gazi | 1299—1922-yillar | 623 |
Panturkiy hisoblangan yozuvchi, tarixchis va mutafakkir Nihal Atsiz bu 16 ta davlatdan baʼzilari turkiyligi aniq emasligi, Oq qoʻyunli kabi baʼzi turkiy davlatlari esa roʻyxatdan chetda qolgani va buning uchun tuzilgan roʻyxat ishonchli emasligini taʼkidlab oʻtgan.
12-sentyabr toʻntarishi olib kelgan Turk-Islom sintezi ilgari mashhur boʻlgan turkiy unsurlarga islomiy unsurlarni qoʻshadi. Ushbu buyumlarni ommaga maqbul qilish uchun Turkiya parlamenti 1984-yilda maxsus shtamp chiqaradi. Ushbu markalarda davlatlar bayroqlari va ularning rahbarlarining portretlari bor edi. 1985-yilda Akib Oʻzbek tomonidan birinchi marta tilga olingan 16 ta davlat 1936-yilda ishlab chiqilgan Turklar tarixidagi 16 ta davlatlar roʻyxatining mantiqiy davomi edi[2].
Koʻplab jamoat binolari va bogʻlarda Turkiya Respublikasi asoschisi Mustafo Kamol Otaturk yoniga 16 Buyuk Turk Davlati rahbarlarining belgilari yoki haykallari qoʻshilgan.
2000-yilda Turk Telekom ushbu mavzu boʻyicha smart-karta seriyasini ishga tushiradi.
2015-yilda Prezident Rajap Tayyip Erdogʻan Falastin yetakchisi Mahmud Abbosni Kulliyada mehmon qilganida, ushbu16 davlatning xarbiy kiyimidagi askarlar eʼtiborni tortadi. Kostyumlarning oʻz davrlariga mos kelishi ham tanqidga uchragan. Kostyumlar orasida eng koʻp eʼtirof etilgani esa, ijtimoiy tarmoqda „Dushakabinoğullari“ deb nomlangan bornozga oʻxshash libos boʻladi[3].
Manbalar
tahrir- ↑ H. Feridun Demokan, Contemporary Turkey: Geography, History, Economy, Art, Tourism, Demokan, 1978, p. 4. Necdet Evliyagil, Sami Güner, Basın-Yayın Genel Müdürlüğü, Ajans-Türk, Türkiye: Cumhuriyetin 50. Yıl Kitabı, Ajans-Türk Matbaacılık Sanayii, 1973.
- ↑ Central Eurasian Studies Review, Vol. 3, Central Eurasian Studies Society, 2004, p. 23
- ↑ „Duşakabinoğulları 3 ay sürmüş!“. 25 haziran 2015da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6 kasım 2021.