Fargʻona qipchoq lahjasi

Farg'ona qipchoq lahjasi, (baʼzi manbalarda kuman, qoman yoki o'zbek qipchoq lahjasi ham deyiladi) , Fargʻona vodiysida soʻzlashiladigan lahja boʻlib, turkiy tillar oilasi tarkibiga kiradi.Vodiy Markaziy Osiyodagi Oʻzbekiston Respublikasida joylashgan. 8-asr oʻrtalariga kelib, Sharqiy Qipchoq tilidan ajralib chiqqan. (Janubiy Oltoy tili Qipchoq tilidan Fargʻona qipchoq lahjasiga nisbatan avvalroq ajralib chiqqan deb taxmin qilinadi).  Fargʻona qipchoq lahjasidan boshqa Sharqiy Qipchoq lahjalari taʼsirida hozirgi qirgʻiz tili vujudga kelgan. Farg‘ona viloyatining ayrim tumanlarida qipchoq lahjasining xususiyatlari, boshqa lahjalardan farqi, ayniqsa, talaffuzda ko‘rinadi.  Bular Bagʻdod, Buvayda, Uchkoʻprik tumanlari va qoʻshni tumanlarning eski lahjalar saqlanib qolgan ayrim hududlaridir. O‘zbekistonda so‘zlashuv tilida ishlatilib kelinayotgan va hozirda qirg‘iz tili tarkibiga kiruvchi ko‘plab soʻzlar aslida Farg‘ona qipchoq lahjasidagi soʻzlardir.Rus sharqshunos olimi Yevgeniy Polivanovning yozishicha, Fargʻona qipchoq lahjasi 1920-yillarning oxirlaridayoq alohida lahja sifatida mavjud boʻlgan.U bu maʼlumotlarni hali eʼlon qilinmagan, ammo saqlanib qolgan merosi orasidagi Oʻzbekistondagi dialektologik ekspeditsiya materiallarida keltirib oʻtgan."Oʻzbek dialektologiyasi boʻyicha materiallar" va „Oʻzbek tili grammatikasi boʻyicha materiallar“ asarida.) Turkiyshunos olim, akademik A.N.Samoilovichning soʻnggi tadqiqotlariga koʻra (Oʻzbek adabiy tilining qurilish yoʻllari haqida",1932), Fargʻona qipchoqlarining hozirgi baʼzi avlodlari oʻzlarini oʻzbeklar, qozoqlar yoki qirgʻizlarga hech qanday tarixiy aloqasi boʻlmagan alohida etnik guruh deb bilishadi.Ammo ular soʻzlashuv va adabiy til jihatidan bir-biri bilan chambarchas bogʻlangan .  Ayrim zamonaviy Fargʻona qipchoq lahjalari turkiy tillarning qipchoq-noʻgʻay guruhi bilan chambarchas bogʻliqligi maʼlum. 

Yana qarang

• qipchoq tili
• qipchoq tillari
• Kumanlar
• Kuman tili
• Fargʻona vodiysi

Havolalar

• Osobennosti vzaimno prityajeniya narodov (Wayback Machine saytida 2012-02-24 sanasida arxivlangan) Archivedda arxivlangan(rus tilida)
• Qirgʻiziston (Wayback Machine saytida 2015-09-24 sanasida arxivlangan) Archivedda arxivlangan (rus tilida)
• Kipchakskiy komponent v ettogeneze kirgenov (Wayback Machine saytida 2019-12-27 sanasida arxivlangan) (rus tilida)
• K voprosu o qirax i Fergane (Wayback Machine saytida 2012-02-24 sanasida arxivlangan) (rus tilida)
• Sayano-Oltay va Tyan-Shan (Wayback Machine saytida 2012-02-24 sanasida arxivlangan) (rus tilida)
• Kojom-Shukur (Wayback Machine saytida 2012-02-24 sanasida arxivlangan) (rus tilida)
• Istorograficheskiy obzor problemy proisxojdeniya kirgenov (Wayback Machine saytida 2015-09-24 sanasida arxivlangan) (rus tilida)