Vikipediya

Filippindagi guruch ishlab chiqarish iqtisodiyoti

Filippinda guruch ishlab chiqarish mamlakatning oziq-ovqat ta‘minoti va iqtisodiyotining muhim jihatlaridan hisoblanadi. Filippin umumiy guruch ishlab chiqarish bo‘yicha 2.8% foizni egallab, dunyoda 8-o‘rinni egallaydi. [1] Filippin, shuningdek, 2010-yilda dunyodagi eng yirik guruch importchisi [2] edi. 2020-yil holatiga ko‘ra, Filippinda 2,4 million guruch yetishtiruvchi dehqonlar bor.

Bulakan, Santa-Mariyadagi guruch maydonlari.
2015 yil Filippin provinsiyalarining yillik guruch ishlab chiqarishi.

Guruch ishlab chiqarish

tahrir

Ishlab chiqarish geografiyasi

tahrir

Guruch mamlakatning ko‘p qismida asosiy oziq-ovqat, shu bilan birga eng muhim oziq-ovqat mahsuloti hisoblanadi. U Luzon, G'arbiy Visayas, Janubiy Mindanao va Markaziy Mindanaoda keng ishlab chiqariladi. [3]

Jami ishlab chiqarish

tahrir

2010-yilda qariyb 20,7 million tonna palay (oldindan tozalangan guruch) ishlab chiqarildi. [4] 2010-yilda qishloq xo‘jaligida yalpi qo‘shilgan qiymatning 21,86 foizini va YaIMning 2,37 foizini palay tashkil etdi. [5]

2017-yilda umumiy sholi yetishtirish iqtisodiyoti mamlakat yillik talabining 93 foizini to‘liq bajardi. Aholi 11,7 million tonna guruch iste‘mol qilgan. [6]

Fermerlar

tahrir
Qoʻshimcha maʼlumotlar: Land reform in the Philippines va Labor policy in the Philippines#Labor issues

2020-yil holatiga ko‘ra, Filippinda taxminan 2,4 million guruch yetishtiruvchi fermerlar bor. [7] Sholi yetishtiruvchilarning o‘rtacha yoshi 56 yosh; ularning 82 foizi erkaklar, 18 foizi esa ayollar. [8] Ko‘pgina filippinlik fermerlar iqtisodiy siyosat, atrof-muhit va yerga egalik masalalari sabab qashshoqlikda hayot kechiradilar. [9] [10]

Tarix

tahrir
 
Nagacadan guruch teraslari, Ifugao viloyati .

Tarixan olib qaraganda, Filippinda guruchning gektariga hosildorligi boshqa Osiyo mamlakatlariga nisbatan past bo‘lgan. [3]

Yashil inqilob

tahrir

Filippinda joylashgan sholichilik boʻyicha xalqaro tadqiqot institutida 1960-yillar o‘rtalarida ishlab chiqilgan yuqori mahsuldor sholi navlarini yetishtirish natijasida 1980-yillarning oʻrtalaridan boshlab hosildorlik sezilarli darajada oshdi. "Mo‘jizaviy" guruchning umumiy ishlab chiqarish iqtisodiyoti foizi 1965-66 yillarda noldan 1981-82 yillarda 81 foizga ko‘tarildi. [3] Oʻrtacha hosildorlik 1961-yildagi gektariga 1,23 m.t.dan 2009-yilda 3.59 m.t.ga oʻsdi. [1]

Ushbu yashil inqilob kimyoviy moddalardan keng foydalanish bilan birga keldi. Markaziy Luzonda fermerlar o‘rtasida so‘rovnom o‘rganildi. So‘rovnomaga ko‘ra, gektariga qo'llaniladigan insektitsid faol moddasi miqdori 1966-yildan 1979-yilgacha o‘n baravar ko‘payib, gektariga 0,1 kilogrammdan kam bo‘lganidan deyarli 1,0 kilogrammgacha oshdi. 1990-yillarning oʻrtalariga kelib bu koʻrsatkich ikki barobarga kamaydi. O‘shandan beri foydalanish yanada kamaydi va insektitsidlardan foydalanish darajasi hozirda Yashil inqilob boshlanishidan oldingi darajasiga qaraganda biroz pastroq.

Sug‘orishning o‘sishi

tahrir

Hukumat, shuningdek, mamlakat irrigatsiya tizimida katta kengaytirish ishlarini amalga oshirdi. Sug'oriladigan maydonlar 1960-yillarning o‘rtalarida 500 ming gektardan kam bo‘lsa,bu ko‘rsatgich 2009-yilda 1,5 million gektargacha o‘sdi va bu potentsial sug‘oriladigan yerlarning deyarli yarmini tashkil etadi. [4]

1980-yillarda guruch ishlab chiqarish iqtisodiyoti bir necha muammolarga duch keldi. 1980-1985 yillardagi o‘rtacha yillik o‘sish oldingi o‘n besh yildagi 4,6 foizdan farqli o‘laroq atigi 0,9 foizga kamaydi. 1980-yillarda ham Guruch sanoatida qo‘shilgan qiymatning o‘sishi pasaydi. Tropik bo‘ronlar va qurg‘oqchilik, 1980-yillardagi umumiy iqtisodiy tanazzul va 1983-1985-yillardagi iqtisodiy inqiroz bu pasayishga sabab bo‘ldi. [3]

Ekinchilik kreditlari tugadi, qishloq xo'jaligi mahsulotlari narxi oshdi va palay narxi pasaydi. O‘g‘itlar va o'simliklarning ozuqa moddalari iste‘moli 15 foizga kamaydi. Dehqonlar qarzlarning ko‘payishi va daromadlarning kamayishi tufayli siqib chiqarildi. 1970-yillarning ikkinchi yarmida guruch yetishtirishga ajratilgan gektar maydon 1980-yillarning birinchi yarmida yiliga oʻrtacha 2,4 foizga kamaydi. Natijada, Markos rejimining so‘nggi to'liq yili bo'lgan 1985 yilda mamlakatga 538 ming tonna guruch import qilindi. [3]

1980-yillarning oxirida vaziyat biroz yaxshilandi va guruch kamroq miqdorda import qilindi. 1990-yilda mamlakat kuchli qurg‘oqchilikni boshdan kechirdi. 400 ming tonnaga yaqin guruchni import qilishga to‘g‘ri kelishiga hisobiga [3] ishlab chiqarish 1,5 foizga kamaydi. [3]

2018-yil holatiga ko‘ra, Filippinda mahalliy fermerlarni himoya qilish uchun shaxsiy guruch importini cheklovchi JST tomonidan tasdiqlangan 35 foizlik import tarifi bilan 805,200 tonnagacha guruch sotib olish uchun yillik kvota mavjud. [6]

Genetika muhandisligi

tahrir

Hukumat genetik jihatdan o‘zgartirilgan guruchni, jumladan, oltin guruchni mamlakatda ishlab chiqarishni targ'ib qildi. [11] Filippin Oliy sudi 2023-yilda Qishloq xoʻjaligi departamentiga mamlakatda genetik jihatdan oʻzgartirilgan guruch va baqlajonlarni tijorat yoʻli bilan tarqatishni toʻxtatish toʻgʻrisida Kalikasan buyrugʻini chiqardi. [12]

Iqlim o'zgarishi

tahrir

Filippin sholi yetishtirish global iqlim o'zgarishiga va issiqxona gazlari emissiyasiga zarar yetkazadi. [13] Iqlim o‘zgarishiga yetkazilgan bu zarar mamlakatning oziq-ovqat xavfsizligiga tahdid soladi. [13] Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyot Dasturi tomonidan chop etilgan va Filippin Atrof-muhit va tabiiy resurslar departamenti tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan hisobot iqlim o‘zgarishi oqibatlari va sabablarini bartaraf etish uchun siyosat va dasturlarni qabul qilishni tavsiya qiladi. [14]

2008–2011-yillarda Xalqaro Mehnat Tashkiloti va Filippin davlat idoralari birgalikda Agusan del Norte sholi yetishtiruvchi fermerlar uchun moliyaviy himoya sxemalarini, shuningdek, tirikchilikni diversifikatsiya qilish orqali iqlim o‘zgarishidagi ijtimoiy-iqtisodiy barqarorlikni kuchaytirish bo‘yicha pilot loyihani ishlab chiqdi. [15]

Shuningdek qarang

tahrir
  • Filippindagi qishloq xo'jaligi

Ma‘lumotnomalar

tahrir

Bu maqola jamoat tarmog‘idagi ushbu manbadagi matnni ham o‘z ichiga oladi: Federal Research Division.

  1. ↑ 1,0 1,1 „2009 Crop Production Statistics“. FAO Stat. FAO Statistics. 2012-yil 7-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 30-mart."2009 Crop Production Statistics" (Wayback Machine saytida 2012-04-07 sanasida arxivlangan). FAO Stat. FAO Statistics. Retrieved 30 March 2011.
  2. ↑ „Factbox - Top 10 rice exporting, importing countries“. Reuters (2011-yil 28-yanvar). 2016-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 30-mart.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 „Philippines: A Country Study:Rice and the Green Revolution“. Library of Congress, Washington, D.C. (1991-yil iyun). Qaraldi: 2009-yil 21-mart."Philippines: A Country Study:Rice and the Green Revolution". Library of Congress, Washington, D.C. June 1991. Retrieved March 21, 2009.
  4. ↑ 4,0 4,1 „Palay: Volume of Production by Cereal Type, Geolocation, Period and Year“. CountrySTAT Database. Bureau of Agricultural Statistics. 2011-yil 20-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 30-mart.. CountrySTAT Database. Bureau of Agricultural Statistics. Archived from the original (Wayback Machine saytida 2011-03-20 sanasida arxivlangan) on 20 March 2011. Retrieved 30 March 2011.
  5. ↑ „Philippine economy posts 7.1 percent GDP growth“. National Accounts of the Philippines. National Statistical Coordination Board. 2011-yil 15-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 30-mart.
  6. ↑ 6,0 6,1 „Philippines to Import Rice Through 2020 Despite Rising Output - Minister“. Reuters (via Agriculture.com) (2018-yil 19-iyun). 2019-yil 3-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 4-iyul."Philippines to Import Rice Through 2020 Despite Rising Output - Minister" (Wayback Machine saytida 2019-09-03 sanasida arxivlangan). Reuters (via Agriculture.com). 19 June 2018. Retrieved 4 July 2018.
  7. ↑ „Profile of the Filipino Farmer“. Philippine Rice Research Institute. Qaraldi: 2023-yil 1-iyun.
  8. ↑ „Age, Sex and Civil Status“. Philippine Rice Research Institute. Qaraldi: 2023-yil 1-iyun.
  9. ↑ Habacon. „[OPINION Why Filipino farmers suffer“] (en-US). Rappler (2021-yil 13-mart). Qaraldi: 2023-yil 1-iyun.
  10. ↑ „People's Review of SDG 1 & 10: Regressive gov’t policies hinder poverty, inequality eradication“ (en). IBON Foundation (2021-yil 7-iyul). Qaraldi: 2023-yil 1-iyun.
  11. ↑ Freedman, Amy (2013). "Rice security in Southeast Asia: beggar thy neighbor or cooperation?". The Pacific Review (Taylor & Francis) 26 (5): 433–454. doi:10.1080/09512748.2013.842303. ISSN 0951-2748.  p. 443
  12. ↑ „SC orders stop to commercial release of genetically modified rice, eggplant products“ (en). CNN (2023-yil 19-aprel). 2023-yil 1-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 1-iyun.
  13. ↑ 13,0 13,1 „Adaptation and Mitigation Initiatives in Philippine Rice Cultivation“ (en). United Nations Development Programme. Qaraldi: 2023-yil 1-iyun.
  14. ↑ Adaptation and Mitigation Initiatives in Philippine Rice Cultivation. United Nations Development Programme, 2015. 
  15. ↑ „The Philippines: Climate change adaptation for vulnerable farming populations“ (en). International Labour Organization (2013-yil 7-avgust). Qaraldi: 2023-yil 1-iyun.

Andoza:Rice production

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Filippindagi_guruch_ishlab_chiqarish_iqtisodiyoti&oldid=5247895" dan olindi