Fotima bint Asad
Fotima bint Asad (arabcha: فَاطِمَة بِنْت أَسَد Fāṭimah ibnat ʾAsad, 555-626), Ali ibn Abu Tolibning onasi, Abu Tolibga turmushga chiqqan va Islom paygʻambari Muhammadning xolasi edi.
| Fotima bint Asad | |
|---|---|
.png) Fotima bint Asad nomi bilan arabcha matn | |
| Tavalludi |
Fotima bint Asad 555 |
| Vafoti | 626 |
| Turmush oʻrtogʻi | Abu Tolib ibn Abd ul-Muttalib |
| Otasi | Asad ibn Hoshim |
| Onasi | Fotima bint Qays |
Fotima bint Asad va uning turmush oʻrtogʻi Abu Tolib oʻn besh yil davomida paygʻambarni asrab olgan ota-onasi boʻlganlar, chunki Muhammad onasi olti yoshga toʻlganida (otasi u tugʻilmasdan vafot etgan) vafot etgan edi. Yillar oʻtib Muhammad Fotima bint Asaddan olgan muhabbatini qaytarish imkoniyatiga ega boʻlib, Fotimaning kenja farzandi Alini oʻz oʻgʻli qilib oldi.
Hazrati Alining tugʻilishi, Fotima bint Asad hayotida shia va sunniylar tomonidan moʻjizaviy hodisa sifatida qayd etilgan. Aytishlaricha, Fotima uyga kirib, oʻgʻli Alini dunyoga keltirishi uchun Kaʼba devori ochilib ketgan. Muhammadning xotini Xadicha binti Xuvayliddan keyin Fotima bint Asad Islom dinini qabul qilgan ikkinchi ayol edi. Ali ibn Abu Tolibga onasi Fotima bint Asad tomonidan Haydar, yaʼni sher ismi qoʻyilgan
Kelib chiqishi tahrir
Fotima binti Asad Muhammadning amakisi Abu Tolibning xotini edi. U Asad ibn Hoshim va Fotima bint Qaysning qizi boʻlgan, shuningdek u Qurayshning Hoshim urugʻidan edi.[1]
Muhammadning xotini Xadicha binti Xuvaylidning ona tomondan bobosi Zaʼida ibn al-Asamm ibn Ravoha Fotimaning onasining amakivachchasi edi.
Biografiya tahrir
Muhammadni tarbiyalash tahrir
Muhammadning otasi Abdulloh u tugʻilmasdan oldin vafot etgan. Keyin olti yoshida onasidan ham yetim qoladi. Shundan soʻng, bobosi Abdulmuttalib bir necha yil davomida uni oʻz qaramogʻiga olgan, lekin u ham Muhammad sakkiz yoshdaligida vafot etadi. Keyin 578-yilda Muhammadni Fotima bint Asad va Abu Tolib oʻgʻil qilib asrab oladi. Aytishlaricha, Fotima Muhammadni oʻz farzandlaridan ham koʻproq sevgan.[2] Oʻzining keyingi yillarida Muhammad u haqida mendan koʻra oʻz farzandlarini och qoldirishga rozi boʻlardi, deb aytar edi.[3]
Yillar oʻtib, Muhammad oilasidan olgan sevgisini qaytarish imkoniyatiga ega boʻldi, chunki Makkada ocharchilikdan aziyat chekmasligi uchun Abu Tolibga yordam berib, u va uning rafiqasi Xadicha Alini oʻgʻil qilib oldilar.[4] Bundan tashqari, Muhammad oʻz qizini Fotima binti Asad sharafiga Fotima deb atagani aytiladi, garchi Xadichaning onasining ismi ham Fotima boʻlgan.[5]
Alini dunyoga keltirishi tahrir
Fotima bint Asadning Ali tugʻilganda allaqachon uchta oʻgʻli — Tolib, Oqil va Jaʼfar va qizi Faxita (Ummu Honi deb ham ataladi) bor edi. Taxminlarga koʻra, u oʻsha paytda yoshi oʻttizdan oshgan, asrab olingan oʻgʻli Muhammad esa 23 yoshda edi.[6] Demak, Ali uning kenja farzandi boʻlib, u 599-yilda tugʻilgan.[7] Uning Alini dunyoga keltirishida moʻjizaviy hikoya bor. Tugʻish dardiga uchragach, Kaʼbaga qoʻl choʻzdi-da: „Ey xudo, bu uyni qurgan Ibrohim va ichimdagi bola uchun, tugʻilishni oson qilishingni soʻrayman“ deb duo qildi.[8] Shunda bir burchakdan Kaʼba devori ochilib ketdi va Fotima ichkariga kirib, oʻz farzandi Alini uyga yetkazdi. Uch kundan soʻng, shia va sunniy rivoyatlariga koʻra u qoʻlida bola bilan Kaʼbadan chiqib keldi. Fotima bolaga Haydar ismini, yaʼni arabcha Arslon degan maʼnoni bildirsa, amakivachchasi Muhammad uni Ali deb qoʻydi.[9]
Islomni qabul qilgan ikkinchi ayol tahrir
Muhammad paygʻambar boʻlgandan keyin, Fotima bint Asad Islom diniga kirgan Xadichadan keyin ikkinchi ayol edi. Shunday qilib, u „soliha ayol“ sifatida tasvirlangan. 620-yilda Abu Tolib vafotidan keyin[10] Fotima 622-yilda Fotima bint Muhammad va oʻgʻli Ali bilan Madinaga hijrat qildi[11] Muhammad uning uyiga muntazam ravishda tashrif buyurib, tushdan keyin u yerda dam olardi.
Vafoti tahrir
Fotima bint Asad 625/626 yili vafot etgan.[11] Anas ibn Molik roziyallohu anhu rivoyat qiladilar: "Muhammad Fotimaning vafot etganini bilgach, uning uyiga borib, jasadining yoniga oʻtirdi va janoza namozini oʻqidi. Keyin u kiyimini uning uning kafaniga kiritish uchun berdi va uni Madinadagi Jannat al-Baqiy qabristoniga qoʻyishga shaxsan yordam berdi.[11]
Oilasi tahrir
U amakivachchasi Abu Tolib ibn Abdulmuttalibga turmushga chiqgan. Ularning nikohi Banu Hoshimning ikki aʼzosi oʻrtasidagi birinchi nikoh boʻlganligi bilan ajralib turardi.[12] Ularning yetti farzandi bor edi:
- Tolib.
- Faxita.
- Oqil.
- Jumana.
- Jaʼfar.
- Rayta („Asmoʻ“ va „Ummu Tolib“).
- Muhammadning qizi Fotimaning eri boʻlgan Ali.
Abu Tolibning jiyani va Fotimaning amakivachchasi boʻlgan yetim qolgan Muhammad 579-yilda (sakkiz yoshida) ularning uyiga kelgan.[10]
Yana qarang tahrir
- Abu Tolib ibn Abdulmuttalib
- Zubayr ibn Abdulmuttalib
- Abdulloh ibn Abdulmuttalib
- Barra bint Abdulmuttalib
- Arvo bint Abdulmuttalib
- Otika bint Abdulmuttalib
- Ummu Hakim (al-Baydo) binti Abdulmuttalib
- Umayma bint Abdulmuttalib
Adabiyotlar tahrir
Mahmud Ahmad Gʻadanfar. Islomning buyuk ayollari . Jamila Muhammad Qaviy tarjimasi. Darussalom nashriyoti va distribyutorlari, Ar-Riyod. Kalamulloh.com saytida.163-167 bet. Olingan 2013-06-22.
Havolalar tahrir
- Fotima ibn Asad va Kaʼba (Wayback Machine saytida 2006-02-06 sanasida arxivlangan)
- Yazehra
Manbalar tahrir
- ↑ ibn Sa'd, Muhammad. Kitab at-Tabaqat al-Kabir (The Book of the Major Classes). London: Ta-Ha Publishers, 1995. ISBN 978-1-897940-24-2.
- ↑ Abbas 1399, s. 15
- ↑ Abbas 1399, s. 24
- ↑ Abbas 1399, s. 29
- ↑ Abbas 1399, s. 33
- ↑ Abbas 1399, s. 15
- ↑ Abbas 1399, s. 29
- ↑ Abbas 1399, ss. 14–15
- ↑ Abbas 1399, s. 15
- ↑ 10,0 10,1 Muhammad ibn Saad. Kitab al-Tabaqat al-Kabir vol. 1. Translated by Haq, S. M. (1967). Ibn Saʼd’s Kitab al-Tabaqat al-Kabir Volume I Parts I & II. Delhi: Kitab Bhavan.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 Al-Majlisi, M. B. Hayat al-Qulub. Translated by Rizvi, S. H. (2010). Volume 2: A Detailed Biography of Prophet Muhammad (saww). Qum: Ansariyan Publications.
- ↑ Najeebabadi, Akbar Shah. The History of Islam, Volume I, 2001 — 427 bet.