Hijrat

Hijrat (arabcha: هجرة‎ — migratsiya) — Muhammad paygʻambar boshchiligidagi musulmon jamoasining Makkadan Madinaga koʻchirilishi, 622-yilda sodir boʻlgan. Hijriy yil islom qamariy taqvimining birinchi yili boʻldi. Eron quyosh taqvimi ham hijratdan sanaladi.

Eski Madina shahrining umumiy koʻrinishi

Voqealarning rivojlanishi

Qayta joylashtirish va birinchi urinishlar

Muhammad paygʻambarimizning dastlabki vaʼzlari Makka zodagonlarini hayajonga solmadi — faqat u kishi musulmon boʻlmaganlarni nasihat qilib, ularning ota-bobolari doʻzax olovida yonayotganini taʼkidlay boshladilar. Arablar uchun muqaddas mavzu — ajdodlar va ularga hurmat mavzusining kiritilishi Makkaliklar orasida portlashga olib keldi.

Qabiladoshlarining yosh musulmon jamoasiga bosimi ostida Muhammad paygʻambar oʻz izdoshlarini Efiopiyaga panoh topishga taklif qildi — qochqinlarning birinchi guruhi Usmon ibn Affon boshchiligida u yerga borishdi. Musulmonlarning birinchi guruhi 614-yil aprel may oylarida, ikkinchisi — 615-yilning oxiridan kechiktirmay, bashoratning 5-yilida ketishdi.

Makka aristokratiyasi shaharini tark etgan musulmonlarning qarindoshlarini oʻzlarini tark etgan qarindoshlari bilan barcha munosabatlarni uzishga majbur qildi. Musulmonlarga qarshi boykot eʼlon qilindi: ular bilan har qanday savdo-sotiq qilish va hatto turmush qurish man qilindi. Hech qachon koʻrilmagan bunday chora asta-sekin Makkaliklar orasida katta norozilikka sabab boʻldi. Oʻlgan ajdodlar kabi tirik qarindoshlar arablar uchun muqaddas mavzu edi, buning natijasida turli urugʻlar vakillari u yoki bu tarzda boykotni buzdilar. 2-3 yildan soʻng bir qancha nufuzli Makkaliklar immunitet va himoya kafolatini oʻz zimmalariga oldilar va boykotga chek qoʻydilar.

Muhammad va Abu Bakr uch kecha hijrat chogʻida yashiringan gʻor

Har kuni Makkada boʻlish xavfi ortib bordi va shunday sharoitda Muhammad paygʻambar Madinaga koʻchib oʻtishga qaror qildi. Bu voha aholisi sof arablar emas edi: uning katta qismini yahudiy (yoki yahudiylashgan arab) qabilalari Banu Qaynuka, Qurayza, Nodir, Fityaun qabilalari tashkil etgan. Yasribning arab aholisi janubiy arab azd qabilasi bilan chambarchas bogʻliq boʻlgan va Gʻasoniylar bilan qarindoshlik daʼvo qilgan Avs va Xazraj qabilalaridan iborat edi. Bu qabilalar oʻrtasidagi doimiy nizolar ularni hakam va rahbar sifatida Muhammad paygʻambarga murojaat qilishga undadi.

Hijrat

Musulmon jamoasini Yasribga koʻchirish boʻyicha muzokaralar 622-yil 14-iyulda Aqabada boʻlib oʻtdi. Musulmonlarni koʻchirish uchun taxminan uch oy kerak boʻldi, ketish tezda umumiy xususiyatga ega boʻldi. Nima boʻlayotganidan xavotirlangan qabila aʼzolari joʻnashning tashabbuskori va rahbari sifatida Muhammadni kuzatishni oʻrnatdilar. Muhammad oʻz hayotidan qoʻrqib, eng yaqin izdoshlaridan biri Abu Bakrning uyiga panoh topdi; tunda ular shahardan qochib ketishdi va tartibsizlikning toʻsatdan gʻoyib boʻlishidan xavotirlanib, uch kun davomida oʻz qabiladoshlaridan yashirinishdi. Qidiruv tugagandan keyingina 622-yil iyul oyining oxirgi kunlarida Paygʻambarimiz Yasribga koʻchib kelgan jamoaga qoʻshildi. Bu voqeani birinchi islom davlatining boshlanishi deb hisoblash mumkin. Hijratdan oldingi davr johiliyya deb ataladi.

Turkiyaning Konya shahri muzeyida islom tarixi

Muhammadning Yasribga kelishi (keyinchalik „Paygʻambar shahri“, yaʼni Madinat-an-Nabiy yoki oddiygina Madina) ga kelishini koʻpchilik tarixchilar 622-yil 24-sentabrni deb hisoblashadi. Biroq, hijratdan hisob faqat 637-yilda, ikkinchi solih xalifa Umar ibn al-Xattob davrida boshlangan. Shu bilan birga, xalifaning buyrugʻi bilan Paygʻambarimiz Madinaga kelgan kunning oʻzi emas, balki yangi davrning boshlanish nuqtasi sifatida oʻsha yilning 1 Muharram (birinchi oyning birinchi kuni) qabul qilingan.

Yasribga koʻchib kelgan musulmonlar jamoasi 80—100 ta kishini tashkil etgan; Kelajakda bu odamlar muhajirlar, yaʼni „koʻchirishni amalga oshirganlar“ deb atala boshlandi. Aynan ular, yaʼni Paygʻambar alayhissalomning eng sodiq izdoshlari boʻlib, kelajakda musulmonlar jamoatining eng obroʻli va obroʻli aʼzolari sanalganlar. Keyingi yillarda muhojirlar qandaydir yoʻl bilan oʻz farzandlari oʻrtasidagi nikoh orqali oʻzaro turmush qurishdi — masalan, Muhammad oʻz qizi Fotimani Aliga uylantirib, bir vaqtning oʻzida Abu Bakr (Oisha) va Umar (Hafsa) qizlarini oʻziga xotini qilib oldi. Musulmon jamoasini qabul qilgan Yasrib aholisi ansorlar deb atala boshlandi.