Grazia Deledda

Grazia Mariya Cosima Damiana Deledda (1871-yil 27-sentyabr – 1936-yil 15-avgust) — italyan yozuvchisi, 1926-yilda adabiyot boʻyicha Nobel mukofoti sovrindori. U sovrinni qoʻlga kiritgan birinchi italiyalik ayol edi va 1909-yilda Selma Lagerlöfdan keyingi ikkinchi ayol mukofotga sazovor boʻldi.

Grazia Deledda
Deledda 1926-yilda
Asl ismi	Gràssia Deledda Gràtzia Deledda
Tavalludi	Grazia Maria Cosima Damiana Deledda 27-sentyabr 1871-yil Nuoro, Italiya
Vafoti	15-avgust 1936-yil(1936-08-15) (64 yoshda) Rim, Italiya
Ijod qilgan tillari	Sard tili, Italyan tili va Fransuz tili
Fuqaroligi	Italiya qirolligi
Mukofotlari	Adabiyot boʻyicha Nobel mukofoti, 1926-yil
Turmush oʻrtogʻi	Palmiro Madesani (turm. 1900)
Bolalari	Sardus Madesani (1901–1938) Francesco Madesani (1904–1981)
Imzosi

Hayoti

Deledda Sardiniyaning Nuoro shahrida oʻrta hol oilada Giovanni Antonio Deledda va Francesca Cambosularning oilasida yetti farzandning toʻrtinchisi boʻlib tugʻilgan. U boshlangʻich maktabda oʻqidi va keyin xususiy oʻqituvchi (qarindoshlaridan birining mehmoni) tomonidan taʼlim oldi va mustaqil ravishda adabiyotni oʻrganishga oʻtadi. Aynan shu davrda u asosan Sardiniyalik dehqonlar hayoti va ularning kurashlaridan ilhomlangan qisqa romanlar yozishga qiziqish bildira boshladi. Oʻqituvchisi uni gazetagahikoyalar yozishni taklif qildi va 13 yoshida uning ilk hikoyasi mahalliy jurnalda chop etildi. Deleddaning dastlabki asarlari 1888-1889-yillarda L’ultima moda moda jurnalida nashr etilgan. 1890-yilda Trevisani oʻzining Nell’azzurro (Into the Blue) nomli birinchi qisqa hikoyalar toʻplamini nashr etdi. Deleddaning asosiy eʼtibori qashshoqlik va u bilan bogʻliq kurashlarni xayoliy va avtobiografik elementlarning kombinatsiyasi orqali tasvirlash edi. Uning yozuvchilikka boʻgan qiziqishini oilasi unchalik qoʻllab-quvvatlamaydi.

Deleddaning birinchi romani Fiori di Sardegna (Flowers of Sardinia) 1892-yilda nashr etilgan. Uning 1896-yilda Speirani tomonidan nashr etilgan Paesaggi sardi kitobi badiiy va sheʼriyatdan iborat nasr bilan tavsiflanadi. Taxminan oʻsha paytda Deledda gazeta va jurnallar, xususan, La Sardegna, Piccola Rivista va Nuova Antologialar bilan muntazam hamkorlik qilishni boshladi. Uning ishlari boshqalarda muhim koʻrinish va tanqidiy qiziqish uygʻotdi. 1899-yilning oktyabr oyida Deledda Kalyarida Moliya vazirligi xodimi Palmiro Madesani bilan uchrashdi. Madesani va Deledda 1900-yilda turmush qurishgan va er-xotin Deleddaning Il vecchio della montagna (The Old Man from the Mountain, 1900) nomli asari nashr etilgandan soʻng darhol Rimga koʻchib oʻtishgan. Ikki oʻgʻli Sardus (1901) va Franchesko „Frans“ (1904) tugʻilganiga qaramay, Deledda bir roman nashr etib, ijodini davom ettirdi.

1903-yilda u Elias Portolu ni nashr etdi, natijada u tijorat va tanqidiy muvaffaqiyatlarga erishdi va yozuvchi sifatida obroʻsini oshirdi. Buning ortidan Cenere (Ashes, 1904); L’edera („Ivy“, 1908); Sino al confine (To the Border, 1910); Colombi e sparvieri (Doves and Sparrows, 1912) va uning eng mashhur kitobi, Canne al vento (Reeds in the Wind, 1913).

Maqtovlar

Deledda ijodi Italiya adabiyoti yozuvchilari, jumladan Luigi Capuana, Giovanni Verga, Enrico Thovez, Pietro Pancrazi, Renato Serra tomonidan yuqori baholangan. Sardiniyalik yozuvchilar, jumladan Sergio Atzeni, Giulio Angioni and Salvatore Mannuzzu, uning ijodidan taʼsirlandilar va ularni keyinchalik Sardiniya adabiy bahori deb nomlanuvchi narsani topishga undadilar. 1947-yilda rassom Amelia Camboni hozirda Rimdagi Pinsio mahallasidagi uyi yonida turgan Deleddaning portretini suratga oldi.

Deleddaning tugʻilgan joyi va Nuorodagi bolalik uyi milliy meros binosiga aylantirilgan va 1968-yilda Nuoro munitsipaliteti tomonidan sotib olingan va 1979-yilda uni Mintaqaviy Etnografiya Institutiga (ISRE) 1000 italyan lirasi ramziy bahosiga topshirgan. Institut uyni yozuvchi xotirasiga bagʻishlangan muzeyga aylantiradi va u hozir Deleddiano muzeyi deb ataladi. Muzey Deledda hayotidagi eng muhim epizodlarni namoyish etadigan oʻnta xonadan iborat.

1965-yilda Portoskusoda koʻmir elektr stantsiyasi ochildi, Grazia Deledda deb nomlangan ushbu elektr stansiyasi 590 MVt quvvatga ega.

Ishlari

Deledda asarlarida Sardiniya xalqining hayoti, urf-odatlari va anʼanalari tasvirlanadi. Deledda koʻpincha batafsil geografik tavsiflarga tayanadi va uning qahramonlari koʻpincha ularning kelib chiqish joylari bilan mustahkam aloqada boʻladi. Uning koʻplab qahramonlari yolgʻizlik bilan jimgina kurashadigan chetlanganlar hisoblanadi. Umuman olganda, Deleddaning asarlari mavzusi sevgi, ogʻriq va oʻlimga qaratilgan boʻlib, ularda gunoh va halokat hissi yotadi. Uning romanlarida ana shunday holatlar qurboni boʻlgan odamlar emas, balki ijtimoiy qadriyatlar va axloqiy meʼyorlar tanqid qilinadi. Garchi uning yozish uslubi unchalik nafis boʻlmasa ham, uning asarlarida Giovanni Verga va baʼzan Gabriele D’Annunzio dekadentizmining taʼsirini tan olish mumkin. Italiya va jahon adabiyotidagi ulkan roliga qaramasdan, Deledda feministik yozuvchi sifatida tan olinmagan, ehtimol u ayollar avtonomiyasidan farqli ravishda ayollar ogʻrigʻi va azoblarini tasvirlash tendentsiyasi tufayli shunday boʻlgandir.

Asarlari

• Stella d'Oriente (1890)
• Nell'azzuro (1890)
• Fior di Sardegna (1891)
• Racconti sardi (1894)
• Tradizioni popolari di Nuoro in Sardegna (1894)
• La via del male (1896)
• Anime oneste (1895)
• Paesaggi sardi (1897)
• La tentazioni (1899)
• Il tesoro (1897)
• L’ospite (1897)
• La giustizia (1899)
• Nostra Signora del buon consiglio: leggenda sarda (1899)
• Le disgrazie che può causare il denaro (1899)
• Il Vecchio della montagna (1900)
• Dopo il divorzio (1902, ingliz tilidagi tarjimasi After the Divorce, 1905)
• La regina delle tenebre (1902)
• Elias Portolu (1900)
• Cenere (1904, ingliz tilidagi tarjimasi Ashes, 1908)
• Odio Vince (1904)
• Nostalgie (1905)
• L'ombra del passato (1907)
• Amori moderni (1907)
• L’edera (1908), ingliz tilidagi tarjimasi Ivy by Mary Ann Frese Witt and Martha Witt (2019)
• Il nonno (1908), qisqa hikoyalarining ingliz tilidagi tarjimasi „Il ciclamino“ „The Cyclamen“ Maria Di Salvatore and Pan Skordos tomonidan, „Journal of Italian Translation“da nashr etilgan, Volume XIV, Number 1, Spring 2019
• Il nostro padrone (1910)
• Sino al confine (1910)
• I giuochi della vita (1911)
• Nel deserto (1911)
• L'edera: dramma in tre atti (1912)
• Colombi e sparvieri (1912)
• Chiaroscuro (1912)
• Canne al vento (1913), Reeds in the Wind (1999, Martha King tomonidan ingliz tiliga tarjima qilingan)
• Le colpe altrui (1914)
• Marianna Sirca (1915)
• Il fanciullo nascosto (1915)
• L'incendio nell'oliveto (1918)
• Il ritorno del figlio (1919)
• Naufraghi in porto (1920)
• La madre (1920; ingliz tilidagi tarjimasi The Woman and the Priest, 1922; The Mother, Mary G. Steegman tomonidan ingliz tiliga tarjima qilingan, 1923)
• Il segreto dell'uomo solitario (1921)
• Cattive compagnie: novelle (1921)
• La grazia (1921)
• Il Dio dei viventi (1922)
• Silvio Pellico (1923)
• Il flauto nel bosco (1923)
• La danza della collana; A sinistra (1924)
• La fuga in Egitto (1925)
• Il sigillo d'amore (1926)
• Annalena Bilsini (1927)
• Il vecchio e i fanciulli (1928)
• Il dono di natale (1930)
• La casa del poeta (1930)
• Eugenia Grandet, Onorato di Balzac (1930)
• Il libro della terza classe elementare: letture, religione, storia, geografia, aritmetica (1931)
• Giaffa: racconti per ragazzi (1931)
• Il paese del vento (1931)
• Sole d'estate (1933)
• L'argine (1934)
• La chiesa della solitudine (1936); E. Ann Matter tomonidan ingliz tiliga tarjima qilingan, The Church of Solitude (University of New York Press, 2002)
• Cosima (1937) published posthumously, Martha King tonidan tomonidan ingliz tiliga tarjima qilingan (1988)
• Il cedro del Libano (1939)
• Grazia Deledda: premio Nobel per la letteratura 1926 (1966)
• Opere scelte (1968)
• Letter inedite di Grazia Deledda ad Arturo Giordano direttore della rivista letteraria (Alchero: Nemaprress, 2004)

Yana qarang

• Nobel mukofoti sovrindorlari roʻyxati (ayollar)

Havolalar

• Vikiomborda Grazia Deledda mavzusiga oid fayllar bor