Haridwar
Xaridvar — Hindistonning Uttaraxand shahridagi Xaridvar tumanidagi shahar va munitsipal korporatsiya. 2011-yilda 228,832 aholig soniga ega boʻlib, u shtatdagi ikkinchi yirik shahar va tumandagi eng katta shaxaridan hisoblanadi[1].
Xaridwar | |
|---|---|
| Shahri | |
|
Yuqoridagi soat yo'nalishi bo'yicha: Chandi Devi ibodatxonasi bilan Har Ki Paurining kechgi ko'rinishi, Chandi Devi ibodatxonasiga boradigan yo'l, Ganga daryosining ko'rinishi, Xaridwar temir yo'l stansiyasi, Ganga Aartida Har Ki Pauri, Shiv Murti quyosh botishi paytida va Mansa Devi ibodatxonasi. | |
| 29°58′0″N 78°10′0″E / 29.96667°N 78.16667°E G OKoordinatalari: 29°58′0″N 78°10′0″E / 29.96667°N 78.16667°E G O | |
.jpg){kind=link}
Shahar Gang daryosining oʻng qirgʻogʻida, Shivalik tizmalarining etaklarida yaʼni quyi qismida joylashgan[2]. Xaridwar hindular uchun muqaddas joy hisoblanib, muhim diniy tadbirlarga mezbonlik qiladi va bir nechta taniqli ibodat joylariga kirish eshigi sifatida xizmat qiladi. Voqealarning eng muhimi Xaridwarda har 12 yilda nishonlanadigan Kumbha Meladir. Xaridvar Kumbh Mela paytida millionlab ziyoratchilar, dindorlar va sayyohlar mokshaga erishish uchun gunohlarini yuvish uchun Gang daryosi boʻyida marosimiy choʻmilish uchun Xaridvarga toʻplanishadi.
Etimologiya tahrir
Shaharning zamonaviy nomi ikkita imloga ega: Xaridwar va Hardwar. Bu nomlarning har biri oʻziga xos maʼnoga ega.
Hinduizmning liturgik tili boʻlgan sanskritda HariVishnu" degan maʼnoni anglatadi, mitti esa "shlyuzdegan maʼnoni anglatadi. Shunday qilib, Xaridvar „Vishnu darvozasi“ deb tarjima qilinadi. U bu nomga sazovor boʻldi, chunki bu odatda ziyoratchilarning Vishnu — Badrinathning mashhur ibodatxonasiga tashrif buyurish uchun sayohatlarini boshlaydigan asosiy joy sanaladi.
Xuddi shunday, Xara ham „Shiva“ degan maʼnoni anglatishi mumkin[3]. Shunday qilib, Hardwar „Shiva darvozasi“ ni anglatishi mumkin. Hardwar bundan tashqari Kailash togʻiga, Kedarnathga, eng shimoliy Jyotirlinga va kichikroq Char-Dham ziyoratgohi joylaridan biri — hindular uchun ibodat qilish uchun muhim joylarga borish uchun ziyoratchilarning sayohatini boshlash uchun odatiy joydir.
Uning Hurdwar sheʼriga izohlarda shunday deyiladi, „Hindu ziyoratgohi“ nomli Letitia Elizabeth Landon ushbu nomning kelib chiqishi haqida maʼlumot beradi va unga koʻra „Ganga daryosi“ ning taxminiy kelib chiqishi haqidagi hikoyani taqdim etadi.
Tarixi tahrir
Muqaddas Bitiklarda Xaridvar Kapilasthana, Gangadvara[4] va Mayapuri sifatida turlicha tilga olingan. Bu, shuningdek, Char Dhamga (Uttarakxand, Badrinath, Kedarnath, Gangotri va Yamunotridagi toʻrtta asosiy ziyorat markazlari) kirish nuqtasi sanaladi, shuning uchun Shayvaitlar (Shiva izdoshlari) va Vaishnavitlar (Vishnu izdoshlari) bu joyni Hardwar deb atashadi. va Xaridwar mos ravishda Hara Shiv va Hari Vishnu boʻlishiga mos keladi[5].
Mahabharatning Vanaparvasida, donishmand Dhaumya Yudhishthiraga Hindistonning tirthaslari haqida gapirib beradi, Gangadvar, yaʼni Xaridwar va Kankhal haqida soʻz yuritilgan matnda Agastya Rishi bu yerda uning yordami bilan tavba qilgani ham eslatib oʻtilgan. xotini Lopamudra (Vidxarba malikasi)[6].
Sage Kapilada bu yerda ashram borligi aytiladi, uning qadimiy nomi Kapila yoki Kapilastana boʻlgan ekan[7].
Xaridwar Mauriya imperiyasi (miloddan avvalgi 322—185-yil), keyinroq Kushonlar imperiyasi (taxminan I—III asrlar) tasarrufiga oʻtgan. Arxeologik topilmalar bu hududda miloddan avvalgi 1700-yildan 1200-yilgacha boʻlgan terrakota madaniyati mavjudligini isbotladi. Xaridvar haqidagi birinchi zamonaviy yozma dalillar milodiy 629-yilda Hindistonga tashrif buyurgan xitoylik sayyoh Huan Tsangning hikoyalarida topilgan[8]. qirol Harshavardon (590-647-yillar) hukmronligi davrida Xaridwarni „Mo-yu-lo“ deb yozadi, uning qoldiqlari hali ham zamonaviy shaharning bir oz janubida joylashgan Mayapurda mavjud. Xarobalar orasida qal’a va uchta ibodatxona boʻlib, singan tosh haykallar bilan bezatilgan[9][10] u Mo-yu-lo shimolida Gang daryosi darvozasi „Gangadvara“ deb nomlangan ibodatxona mavjudligini ham eslatib oʻtadi[9].
Shahar 1399-yil 13-yanvarda Oʻrta Osiyo bosqinchisi Temur Lang (1336—1405-yillarda) qoʻliga ham oʻtadi[11].
„Xaridvar ittifoqi munitsipaliteti“ 1868-yilda tashkil etilgan boʻlib, u oʻsha paytdagi Mayapur va Kankhal qishloqlarini oʻz ichiga olgan. Xaridwar birinchi marta temir yoʻllar bilan Laksar orqali, 1886-yilda filial liniyasi orqali bogʻlangan, Avad va Rohilakand temir yoʻllari Rurkidan Saharanpurgacha choʻzilganida, bu keyinchalik 1900-yilda Dehradunga qadar uzaytirilgan[12].
1901-yilda u 25 597 aholiga ega edi va Birlashgan provintsiyaning Saharanpur tumanidagi Roorki tehsilining bir qismi edi[9] va 1947-yilda Uttar-Pradesh tashkil etilgunga qadar shunday qoldi[13].
Xaridwar tana, ong va ruhda charchaganlar maskani boʻlgan. Shuningdek, u turli sanʼat, ilm-fan va madaniyatni oʻrganish uchun diqqatga sazovor joy boʻlgan. Shahar uzoq vaqtdan beri Ayurveda dori-darmonlari va oʻsimlik dori vositalarining ajoyib manbai sifatida mavqega ega va noyob Gurukul (anʼanaviy taʼlim maktabi), shu jumladan Gurukul Kangri Vishvavidyalaya joylashgan boʻlib, u keng kampusga ega va anʼanaviy taʼlim beradi. 1902-yildan beri oʻziga xos. 1960-yillarda Xaridvarning rivojlanishi yuqoriga koʻtarildi, 1975-yilda zamonaviy tsivilizatsiya maʼbadi BHEL, „Maharatna PSU“ barpo etildi, bu nafaqat mavjud Ranipurga yaqin joylashgan BHEL, Ranipur shaharchasini olib keldi. Qishloqda bundan tashqari mintaqadagi yordamchi korxonalar majmui ham bor. Roorkee universiteti, hozirda IIT Roorkee, fan va muhandislik sohasidagi eng qadimgi va eng nufuzli taʼlim institutlaridan biridir.
Geografiyasi va iqlimi tahrir
Gang daryosi bir-biridan ayt deb ataladigan bir qator kanallarda oqadi, ularning aksariyati yaxshi oʻrmon bilan qoplangan. Boshqa kichik mavsumiy oqimlar: Ranipur Rao, Pathri Rao, Ravi Rao, Harnaui Rao, Begham Nadi va boshqalar[14]. Tumanning katta qismi oʻrmonlar bilan qoplangan va Rajaji milliy bogʻi tuman hududida joylashgan boʻlib, uni yovvoyi tabiat va sarguzashtlarni sevuvchilar uchun ideal joyga aylantiradi. Rajajiga turli darvozalar orqali kirish mumkin; Ramgarh darvozasi va Mohand darvozasi 25 km (16 mi) ichida Dehradun, Motichur, Ranipur va Chilla darvozalari esa atigi 9 km (5.6 mi) ga yaqin Xaridvardan. Kunaon darvozasi 6 km (3.7 mi) Rishikeshdan va Laldhang darvozasi Kotdvaradan 25 km uzoqlikda joylashgan.
Xaridwar 314 m (1,030 ft) balandlikda joylashgan dengiz sathidan, shimol va shimoli-sharqdagi Shivalik tepaliklari va janubdagi Gang daryosi oraligʻida[14].
Iqlimi tahrir
Harorat:
- Yoz: 25 to 44 °C (77 to 111 °F)
- Qish: −1 to 24 °C (30 to 75 °F)
Shahar manzarasi tahrir
,_1880s.jpg)
Asrlar davomida hindu ajdodlari muqaddas Xaridvar shahriga har qanday maqsadda ziyorat qilish yoki oʻliklarini kuydirish yoki kerak boʻlganda muqaddas Gang daryosi suvlariga kuydirilgandan keyin qarindoshlarining kullari va suyaklarini choʻmish uchun tashrif buyurishgan. Hindu diniy odatiga koʻra, oʻz oila reestriga mas’ul boʻlgan Panditning oldiga borish va oilaning shajarasini nikoh, tugʻilish va katta qoʻshma oiladan oʻlim tafsilotlari bilan yangilash odat tusiga kirgan.
Demografiyasi tahrir
| 2011-yildagi Xaridwar shahridagi dinlar[15] | ||||
|---|---|---|---|---|
| Dini | Foizi | |||
| Hinduizm | 82.60% | |||
| Islam | 15.70% | |||
| Xristian | 0.26% | |||
| Jainizm | 0.13% | |||
| Boshqalar† | 1.2% | |||
| Dinlarning tarqalishi † quyidagilar kiradi: Sinhlar (1 %), Buddistlar (<0.2%). |
||||
Xaridvar shahrida 310 562 nafar aholi istiqomat qiladi (2011-yil). Aholining 54 foizini erkaklar, 46 foizini ayollar tashkil qiladi. Xaridwarda oʻrtacha savodxonlik darajasi 70 % ni tashkil qiladi, bu mamlakatdagi oʻrtacha 59,5 % dan yuqori: erkaklar savodxonligi 75 % va ayollar savodxonligi 64 %. Xaridvarda aholining 12 foizini olti yoshgacha boʻlganlar tashkil qiladi.
Kankhal tahrir
Yana qarang tahrir
- Ahilbay Xolkar
- Dhangar
- Garxvali xalqi
- Rishikesh
- Gurjarlar
- Tyagis
- Bhuiyar Dharmshala
Manbalar tahrir
- ↑ „District Census Handbook, Hardwar“. censusindia.gov.in (29-yanvar 2011-yil). Qaraldi: 29-yanvar 2011-yil.
- ↑ „District Census Handbook, Hardwar“. Census of India 2011. 29–yanvar 2011–yil. 5–7-bet.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () - ↑ About Xaridwar sahajaxaridwar.
- ↑ Places of peace and power sacred sites.
- ↑ Roorkee Town The Imperial Gazetteer of India, v. 21, p. 324.
- ↑ Lopamudra The Mahabharata, translated by Kisari Mohan Ganguli (1883 −1896), Book 3: Vana Parva: Tirthayatra Parva: Section XCVII.
- ↑ Stevenson, William. The Imperial Gazetteer of India V2. Oxford, Clarendon Press — 52 bet. 2017-yil 4-mayda qaraldi.
- ↑ Kumbh Mela Channel 4.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Roorkee Town The Imperial Gazetteer of India, v. 21, p. 324.
- ↑ Digital Library The Imperial Gazetteer of India, Oxford, 1908, Vol.13, p.51.
- ↑ History The Imperial Gazetteer of India, v. 2, p. 570.
- ↑ Trade and Communications The Imperial Gazetteer of India, v. 21, p. 375.
- ↑ History The Imperial Gazetteer of India, v. 13, p. 53.
- ↑ 14,0 14,1 „Five Best Places to Visit in Xaridwar“. tentaran.com (2019-yil iyun). 2021-yil 13-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-iyul 2022-yil.
- ↑ Hardwar City Population Census 2011 – Uttarakhand
