Vikipediya

Ichimlik suvi

Ichimlik suvi - ichimlik yoki ovqat tayyorlashda ishlatiladigan suv . Sog'likni saqlash uchun zarur bo'lgan ichimlik suvi miqdori har xil bo'lib, jismoniy faollik darajasi, yosh, sog'liq bilan bog'liq muammolar va atrof-muhit sharoitlariga bog'liq. [1][2] So'nggi izlanishlar shuni ko'rsatdiki, suvga bo'lgan ehtiyoj bilan chambarchas bog'liq bo'lgan suv aylanishining eng muhim omili energiya sarfidir. [3] Issiq iqlim sharoitida ishlaydiganlar uchun bir kunda 16 litre (4.2 US gal) talab qilinishi mumkin. [1]

Musluk suvi ko'plab mamlakatlarda uy sharoitida foydalanish uchun quvurlar orqali yetkazib beriladigan ichimlik suvidir.

2015 yilga kelib dunyo miqyosida aholining 89 foizi ichimlik suvidan foydalanish imkoniyatiga ega bo‘ldi. [4] Janubiy Afrikada aholining 40% dan 80% gacha ichimlik suvidan foydalanish imkoniyati mavjud. Dunyo bo'ylab qariyb 4,2 milliard kishi vodoprovod suvidan foydalanish imkoniga ega bo'lsa, yana 2,4 milliard kishi quduqlar yoki umumiy kranlardan foydalanish imkoniyatiga ega edi. [4] Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti toza ichimlik suvidan foydalanishni insonning asosiy huquqi deb biladi.

Suv resurslari tahrir

Qoʻshimcha maʼlumotlar: WASH#Health aspects
 
Suv quduqlari turlarining diagrammasi
 
Suv ta'minoti tarmog'ining soddalashtirilgan diagrammasi

Suv Yer yuzasining taxminan 70% ni egallaydi, uning taxminan 97,2% sho'rlangan, faqat 2,8% ichishga yaroqli ichimlik suvidir. Ichimlik suvi Yerning deyarli barcha aholi punktlarida mavjud, garchi u ba'zan qimmat bo'lishi va ta'minoti har doim ham barqaror bo'lmasligi mumkin. Suv olish mumkin bo'lgan manbalarga buloqlar va suvli qatlamlar kiradi va:

  • Yomg'ir, do'l, qor, tuman va boshqalarni o'z ichiga olgan yog'ingarchilik .
  • Daryolar, daryolar, muzliklar kabi yer usti suvlari
  • O'simliklar kabi biologik manbalar
  • Tuzsizlangan dengiz suvi
  • Suv ta'minoti tarmog'i
  • Atmosfera suvi generatorlari [5]

Suv resurslarining yo'qolishi uchun tahdidlarga quyidagilar kiradi: suv tanqisligi, suvning ifloslanishi, suv mojarosi, quduq chuqurligining yetarli emasligi, qurg'oqchilik va ortiqcha nasos, [6] va iqlim o'zgarishining oqibatlari.

Iste'mol tahrir

Qoʻshimcha maʼlumotlar: WASH#Health aspects

Maishiy foydalanish tahrir

Asosiy maqola: Groundwater pollution

Qo'shma Shtatlarda aholi jon boshiga odatdagi suv iste'moli uy sarfi uchun kuniga 69.3 US gallon (262 l; 57.7 imp gal) tashkil qiladi. [7][8] Shundan umumiy suv ta'minotchilari tomonidan beriladigan suvning atigi 1 foizi ichish va ovqat tayyorlash uchun mo'ljallangan. [9]

Suv ta'minoti tahrir

Qoʻshimcha maʼlumotlar: WASH#Health aspects

Ichimlik suvini tashish va yetkazib berishning eng samarali va qulay usuli quvurlardir. Santexnika katta sarmoya talab qilishi mumkin. Ba'zi tizimlar yuqori operatsion xarajatlarga ega. Sanoatlashgan mamlakatlarning yomonlashayotgan suv va kanalizatsiya infratuzilmasini almashtirish qiymati yiliga 200 milliard dollarni tashkil qilishi mumkin. Quvurlardan tozalanmagan va tozalangan suvning oqishi suvdan foydalanishni kamaytiradi. Shahar tizimlarida oqish darajasi 50 % kam uchraydi.

Buloqlar ko'pincha musluk suvlar uchun manba sifatida ishlatiladi. [10] Musluk suvi uylarga quvurlar orqali yetkazib beriladigan suv hisoblanadi. Ushbu suv manbalari xavfsiz iste'mol qilinishi uchun ular yetarli darajada tozalanishi va ichimlik suvi qoidalariga javob berishi kerak.

Asosiy maqola: Groundwater pollution

Suv bilan ishlov berish tahrir

 
Suv tozalash inshooti

Ko'pchilik suv ishlatishdan oldin uni biroz tozalashni talab qiladi. Tozalash darajasi suvning manbasiga bog'liq. Suvni tozalashning tegishli texnologiya variantlari hamjamiyat miqyosidagi va maishiy miqyosdagi foydalanish nuqtasi (POU) dizaynlarini o'z ichiga oladi. Yangi Zelandiyaning Christchurch kabi bir nechta yirik shaharlari etarli miqdorda toza suvga ega, shuning uchun xom suvni tozalash kerak emas. [11]

Suvni tozalashning samarali turlaridan biri tuzsizlantirish deb ataladi va asosan katta sho'r suv havzalari mavjud bo'lgan quruq joylarda qo'llaniladi.

Global foydalanish tahrir

 
Indoneziyada quyosh suvini zararsizlantirish dasturi
 
Ichimlik suvi bilan ta'minlangan aholi ulushi

Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti (JSST) ma'lumotlariga ko'ra, "xavfsiz ichimlik suvidan foydalanish sog'liq uchun muhim, insonning asosiy huquqi va sog'liqni saqlash bo'yicha samarali siyosatning tarkibiy qismidir". [12] :21990 yilda dunyo aholisining atigi 76 foizi ichimlik suviga ega edi. 2015 yilga kelib bu raqam 91 foizga oshgan. [13] 1990 yilda Lotin Amerikasi, Sharqiy va Janubiy Osiyo hamda Sahroi Kabirdan janubiy Afrikadagi aksariyat mamlakatlar 90% dan ancha past edi. Ko'rsatkichlar eng past bo'lgan Sahroi Kabirdagi Afrikada uy xo'jaliklarida suvdan foydalanish 40 foizdan 80 foizgacha. [13] Zo'ravon mojarolarga duchor bo'lgan mamlakatlar ichimlik suvidan foydalanishni qisqartirishi mumkin.

Avstraliya, Yangi Zelandiya, Shimoliy Amerika va Yevropa aholisi deyarli asosiy ichimlik suvi xizmatlariga ega hisoblanadi. [14] :3

2015 yil holatiga ko'ra, Amerikada fuqarolar uy xo'jaliklari sarfi uchun kuniga o'rtacha 300 gallon suv ishlatdilar. [15]

Salomatlik jihatlari tahrir

Taxminlarga ko'ra , ifloslangan suv yiliga yarim milliondan ortiq insonlarning o'limiga olib keladi. [4] Ifloslangan suv ta'sir qilganlarning sog'lig'iga ta'sir qilganligi sababli, ta'sir qilish muddati ma'lum kasalliklarning ta'sirida rol o'ynaydi.

Yer osti suvlarining ifloslanishi tahrir

Xavfsiz ichimlik suvi mavjudligini oshirish bo'yicha ba'zi sa'y-harakatlar muvaffaqqiyatsiz bo'ldi. 1980-yillar Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan "Xalqaro suv o'n yilligi" deb e'lon qilinganida, yer osti suvlari daryolar, suv havzalari va kanallardan olingan suvdan ko'ra tabiat suvlari xavfsizroq degan taxminlar bor edi. Vabo, tif va diareya holatlari kamaygan bo'lsa-da, ifloslangan yer osti suvlari tufayli boshqa muammolar paydo bo'ldi.

Oltmish million kishi granit jinslarida erigan ortiqcha ftorid moddassi bilan ifloslangan quduq suvidan zaharlangan deb taxmin qilinadi. Uning ta'siri, ayniqsa, bolalarning suyak deformatsiyasida namoyon bo'ladi. Shunga o'xshash yoki kattaroq muammolar boshqa mamlakatlarda, jumladan, Xitoy, O'zbekiston va Efiopiyada ham kutilmoqda. bu modda kam dozada tish salomatligi uchun foydali bo'lsa-da, ko'p miqdorda ftorid suyak shakllanishiga xalaqit beradi. [16]

Qoidalar tahrir

Ichimlik suvi bilan bog'liq xizmat ko'rsatish faoliyatini adolatli baholash va takomillashtirish bo'yicha ko'rsatmalar ichimlik suvi sifati standartlari ko'rinishida nashr etilgan [17]

Masalan, Yevropa Ittifoqi ichimlik suvi sifatiga oid qonun hujjatlarini belgilashga majbur hisoblanadi. Yevropa Parlamenti va Kengashining 2000-yil 23-oktabrdagi 2000/60/EC direktivasi suv siyosati sohasida Hamjamiyat harakatlari uchun asos yaratuvchi,suvni tartibga soluvchi qonunchilikning asosiy qismidir. [18] Ushbu ichimlik suvi direktivasi, ayniqsa, inson iste'moli uchun mo'ljallangan suvga tegishli hisoblanadi. Har bir a'zo davlat qonunchilikning bajarilishini ta'minlash uchun zarur choralarini belgilash va bung rioya qilish uchun javobgardir. Misol uchun, Buyuk Britaniyada Suv sifati qoidalari sog'lomlikka ta'sir qiluvchi moddalar uchun maksimal qiymatlarni belgilaydi va Ichimlik suvi inspektsiyasi suv kompaniyalarini nazorat qiladi.

Yana qarang tahrir

 

 
 Vikiomborda Ichimlik suvi
haqida turkum mavjud

 

Vikilugʻatda drinking water yoki potable nomli maqola mavjud.

 

  • Suvni qaynatish haqida maslahat
  • Evtrofikatsiya
  • Insonning suv va sanitariya huquqi
  • Mamlakatlar bo'yicha suv ta'minoti va kanalizatsiya ro'yxati
  • Suv filtri
  • Suvni florlash
  • Suv intoksikatsiyasi
  • Suv xavfsizligi
  • Suv sifati

Ma'lumotnomalar tahrir

  1. ↑ 1,0 1,1 Ann C. Grandjean „3“,. Water Requirements, Impinging Factors, & Recommended Intakes. World Health Organization, August 2004 — 25–34 bet.  This 2004 article focuses on the USA context and uses data collected from the US military.
  2. ↑ Exposure Factors Handbook: 2011 Edition. National Center for Environmental Assessment, September 2011. 2015-yil 24-mayda qaraldi. 
  3. ↑ Yamada, Yosuke; Zhang, Xueying; Henderson, Mary E. T.; Sagayama, Hiroyuki; Pontzer, Herman; Speakman, John R. (2022). "Variation in human water turnover associated with environmental and lifestyle factors" (en). Science 378 (6622): 909–915. doi:10.1126/science.abm8668. PMID 36423296. PMC 9764345. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=9764345. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 „Water Fact sheet N°391“ (2014-yil iyul). 2015-yil 5-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 24-may.
  5. ↑ Lord, Jackson; Thomas, Ashley; Treat, Neil; Forkin, Matthew; Bain, Robert; Dulac, Pierre; Behroozi, Cyrus H.; Mamutov, Tilek et al. (October 2021). "Global potential for harvesting drinking water from air using solar energy" (en). Nature 598 (7882): 611–617. doi:10.1038/s41586-021-03900-w. ISSN 1476-4687. PMID 34707305. PMC 8550973. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=8550973. 
  6. ↑ Jasechko, Scott; Perrone, Debra (23 April 2021). "Global groundwater wells at risk of running dry" (en). Science 372 (6540): 418–421. doi:10.1126/science.abc2755. ISSN 0036-8075. PMID 33888642. https://www.science.org/doi/10.1126/science.abc2755. Qaraldi: 10 May 2021. Ichimlik suvi]]
  7. ↑ Mayer, P.W.; DeOreo, W.B.; Opitz, E.M.; Kiefer, J.C.; Davis, W.Y.; Dziegielewski, B.; & Nelson, J.O., 1999. Residential End Uses of Water. AWWARF and AWWA, Denver.
  8. ↑ William B. DeOreo, Peter Mayer, Benedykt Dziegielewski, Jack Kiefer. 2016. Residential End Uses of Water, Version 2. Water Research Foundation. Denver, Colorado.
  9. ↑ Joseph Cotruvo, Victor Kimm, Arden Calvert. “Drinking Water: A Half Century of Progress.” EPA Alumni Association. 1 March 2016.
  10. ↑ Schardt, David. „Water, Water Everywhere“. Center for Science in the Public Interest (2000). 2009-yil 16-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  11. ↑ „Our water – Water supply“. Christchurch City Council. 2015-yil 12-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  12. ↑ (PDF) Guidelines for Drinking‑water Quality (Report) (4 nashri). World Health Organization. 2017. pp. 631. ISBN 978-92-4-154995-0. http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/254637/9789241549950-eng.pdf;jsessionid=DA6171D77279042976C951FA548B1900?sequence=1. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Ritchie, Hannah; Roser, Max (2018), „Water Access, Resources & Sanitation“, OurWorldInData.org, qaraldi: 22 March 2018
  14. ↑ (PDF) Progress on Drinking Water, Sanitation and Hygiene (Report). JMP, WHO and UNICEF. 2014. ISBN 978-92-4-151289-3. http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/258617/9789241512893-eng.pdf?sequence=1. Qaraldi: 22 March 2018. 
  15. ↑ „Drinking Water Regulations“ (en). www.epa.gov (2015-yil 21-sentyabr). Qaraldi: 2021-yil 4-oktyabr.
  16. ↑ Pearce, Fred. When the Rivers Run Dry: Journeys Into the Heart of the World's Water Crisis. Toronto: Key Porter, 2006. ISBN 978-1-55263-741-8. 
  17. ↑ ISO 24510 Activities relating to drinking water and wastewater services. Guidelines for the assessment and for the improvement of the service to users
  18. ↑ Maria, Kaika (April 2003). "The Water Framework Directive: A New Directive for a Changing Social, Political and Economic European Framework". European Planning Studies 11 (3): 299–316. doi:10.1080/09654310303640. https://www.research.manchester.ac.uk/portal/en/publications/the-water-framework-directive-a-new-directive-for-a-changing-social-political-and-economic-european-framework(1128bc36-393f-419b-be6e-c964582603af).html. 

Havolalar tahrir

 

 
 Vikiomborda Ichimlik suvi
haqida turkum mavjud

 

Vikilugʻatda drinking water yoki potable nomli maqola mavjud.

 

Andoza:Vodoprovod tizimiAndoza:Plumbing

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ichimlik_suvi&oldid=3984057" dan olindi