Vikipediya

Ketchaua masjidi

Ketchaua masjidi (arabcha: جامع كتشاوة , Djamaa Ketchaoua) — Jazoir poytaxti Jazoir shahridagi masjid hisoblanadi . U XVII asrda Usmonlilar hukmronligi davrida qurilgan va YuNESKOning Jahon merosi roʻyxatiga kiritilgan Jazoir Kasbasi etagida joylashgan. Masjid Kasbahning zina shaklidagi binoning eng birinchi koʻtarilgan yuzasida joylashgan boʻlib, logistik va ramziy maʼnoda mustamlakachilik davridan oldingi Jazoir shahrining asosiy ibodatxonasi edi[1][2][3]. Masjid Moorish va Vizantiya arxitekturasining noyob uygʻunligi bilan ajralib turadi[4].

Ketchaua masjidi
Joylashuv Algiers, Algeria
Turi masjid
Xarita
Koordinatalari 36°47′6″N 3°3′38″E / 36.78500°N 3.06056°E / 36.78500; 3.06056

Masjid dastlab 1612-yilda qurilgan. Keyinchalik, 1845-yilda u Fransiya hukmronligi davrida Avliyo Filipp soboriga aylantirildi, u 1962-yilgacha saqlanib qoldi. 1845—1860 yillarda eski masjid buzib tashlangan va yangi cherkov qurilgan. 1962-yilda masjidga aylantirilgan. Taxminan soʻnggi toʻrt asrda ikki xil diniy eʼtiqodga oʻtishga qaramay, masjid oʻzining asl ulugʻvorligini saqlab qoldi va Jazoirning asosiy diqqatga sazovor joylaridan biri hisoblanadi[5][6].

Geografiyasi

tahrir

Ketchaua masjidi Jazoirdagi tarixiy maydonda joylashgan boʻlib, u shaharning janubiy qismi hisoblanadi. U Jamaa al-Kebir masjididan taxminan 250 metr sharqda, Jazoir arxiyepiskop saroyi va Jazoir Milliy kutubxonasi yaqinida joylashgan. Usmonlilar imperiyasi davrida qurilgan masjid bir vaqtlar shaharning markazi hisoblanar edi. Uning strategik joylashuvi noodatiy boʻlib, u orqali beshta darvozasiga olib boradigan aristokratik tumanda Usmonli rejissyorligining boylari va mashhur qirollik oilasi aʼzolari, siyosiy obroʻli va boshqa boy biznes magnatlari yashagan shaxarga borish mumkin edi. U Icosium oʻrnida qurilgan boʻlib oʻtmishda masjid oʻrnida asl Finikiya turar joyi mavjud boʻlgan[7][8][9][10]

Tarixi

tahrir

Oʻrta er dengizi sohilidagi Kasbah (qal’a degan maʼnoni anglatadi), uning markazida Ketchaua masjidi qurilishidan oldin oʻziga xos medina yoki islomiy shahar hisoblanar edi. U miloddan avvalgi VI asrda Karfagen savdo punkti tashkil etilgan orollarga qaragan, lekin undan avvalroq X asrda Jazoir shahriga ziridlar asos solgan. Keyingi bir necha asrlar davomida berberlar, rimliklar, vizantiyaliklar, arablar va ispanlar hukmronligi oʻz taʼsirini qoldirdi.

 
Avliyo Filipp sobori, 1905-yil

Ketchaua masjidi tarixi oʻzining madaniy merosi uchun YuNESKOning Butunjahon merosi roʻyxatiga kiritilgan. Binoning qadimiyligi tarixining ajralmas qismidir. Masjid Usmonlilar hukmronligi davrida (XVI-XVII asrlar) Kasbah markazida qurilgan. Uning aniq joylashuvi shaharning markazida, pastki Kasbadan Jazoir shahrining beshta darvozasiga olib boradigan yoʻllarning chorrahasida edi. XIV asrda masjid haqida eslatib oʻtiladi, ammo tasdiqlangan „notarial hujjat“ 1612-yilga toʻgʻri keladi. Biroq, u XVIII asrning oxirlarida, „betakror goʻzallik“ inshooti sifatida ulugʻlangandan soʻng esdalik yozuviga koʻra Hasan Posho tomonidan qayta qurilgan. 1832-yilda masjid fransuzlar tomonidan „Avliyo Filipp sobori“ nomini olgan soborga aylantirilgan. 1838-yilda Jazoirning Konstantin shahri Fransiya tomonidan bosib olingandan soʻng, marshal Silven Charlz Valee soborning tepasiga xoch oʻrnatdi. 1845-1860 yillarda eski masjid buzilib, yangi cherkov qurildi. Jazoir fransuzlar hukmronligidan ozod qilingandan soʻng, 1962-yilda soborning Ketchaua masjidi sifatida qayta tiklangani „muhim diniy va madaniy ahamiyatga ega“ deb hisoblanadi va bu „masjid soborga aylangan masjid“ tarixidan asliy guvohlik beradi[11]. Soborni yangi masjidga aylantirish Jazoir mustaqilligidan keyingi birinchi yilda Ben Badis maydonida (ilgari Laviger nomi bilan tanilgan) portlar vaziri Tavfiq al Madaniy raisligidagi rasmiy marosimda amalga oshirildi. Ushbu voqea, shuningdek, „jazoirning mustaqilligini qayta tiklash uchun, millatning oʻz yaxlitligini tiklashning oliy ramzi sifatida“ tasvirlangan[12].

Ketchaua masjidining umumiy hududida tashqari qal’a qoldiqlari, boshqa eski masjidlar va Usmonli uslubidagi saroylar, shuningdek, anʼanaviy shahar tuzilishi qoldiqlari mavjud[13][14].

Arxitekturasi

tahrir

Masjidga asosiy kirish qismi 23 zinapoyadan iborat boʻlib kirish qismida toʻrtta qora marmarli ustunlar bilan taʼminlangan bezakli ayvon mavjud. Masjid ichida oq marmar ustunlar bilan qurilgan arkalar mavjud. Masjid xonalari, minoralari va shiftlarining goʻzalligi mavriy suvoq ishlari qoʻllanilganligi bilan ajralib turadi. Masjid Casbahdagi jamoat maydoniga qaraydi, oldida dengiz ham bor. Kirish eshigining ikki yon tarafida yonma-yon joylashgan ikki sakkiz qirrali minorasi bor, ularda Vizantiya va Mavriyancha dizayn va bezaklar mavjud. Oq marmar ustunlarning aksariyati asl masjidga tegishli. Masjiddagi xonalardan birida San-Jeronimo qoldiqlari oʻrnatilgan qabr maqbarasi ham bor[15][16].

Qayta tiklanishi

tahrir
 
Fransiya hukmronligi davrida, 1899-yil

2009-yilda Jazoir merosi departamenti sakkiz burchakli minoralarni, asosiy fassiyaning markaziy gumbazini va masjid ichidagi zinapoyani qayta taʼmirlashni boshladi. Ular bu jarayonni 12 oylik muddatda yakunlashni rejalashtirishgan edi[17]. Deyarli harobaga aylangan Java masjidining qayta qurish jarayoni 3 bosqichda amalga oshirish rejalashtirilgan boʻlib asosiy eʼtibor markaziy binoga va atrof minoralarga qaratilgan edi. 2008-yil sentabr oyida boshlangan ushbu loyiha eski Jazoirdagi bir nechta masjidlarni taʼmirlash va bir qancha uylarni kutubxonaga aylantirishni oʻz ichiga oladi, ajratilgan mablagʻning umumiy qiymati 300 million Jazoir dinor boʻlib, koʻplab masjidlar qayta rekonstruksiya qilingan[18].

Fofotasvirlar

tahrir
  •  
    Tashqaridan Ketchaua masjidi
  •  
    Ketchaua masjidi gumbazining pastki koʻrinishi
  •  
    Ketchaua masjidining ichki koʻrinishi
  •  
    Ketchaua masjidining gumbazi
  •  
    Ketchaua masjidining yon devori
  •  
    Masjid minorasi

Taniqli imomlar

tahrir

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „Kasbah of Algiers“. Unesco. Qaraldi: 2010-yil 12-noyabr.
  2. ↑ „Algiers Kasbah: 1992Evaluation“. Unesco. Qaraldi: 2010-yil 14-noyabr.
  3. ↑ McDougall, James. History and the culture of nationalism in Algeria. Cambridge University Press, 2006 — 217–220-bet. ISBN 0-521-84373-1. Qaraldi: 2010-yil 14-noyabr. 
  4. ↑ „Visit the Historic Ketchaoua Mosque in Algiers“. Algeria.com. Qaraldi: 2010-yil 12-noyabr.
  5. ↑ „Visit the Historic Ketchaoua Mosque in Algiers“. Algeria.com. Qaraldi: 2010-yil 12-noyabr.
  6. ↑ „Mosques converted from churches / cathedrals / synagogues“. World Heritage Site. 2011-yil 4-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 12-noyabr.
  7. ↑ „Kasbah of Algiers“. Unesco. Qaraldi: 2010-yil 12-noyabr.
  8. ↑ „Algiers Kasbah: 1992Evaluation“. Unesco. Qaraldi: 2010-yil 14-noyabr.
  9. ↑ McDougall, James. History and the culture of nationalism in Algeria. Cambridge University Press, 2006 — 217–220-bet. ISBN 0-521-84373-1. Qaraldi: 2010-yil 14-noyabr. 
  10. ↑ „The Magnificent Ketchaoua Mosque in Algiers“. Travel North Africa Times (2008-yil 12-aprel). 2011-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 12-noyabr.
  11. ↑ „The Magnificent Ketchaoua Mosque in Algiers“. Travel North Africa Times (2008-yil 12-aprel). 2011-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 12-noyabr.
  12. ↑ McDougall, James. History and the culture of nationalism in Algeria. Cambridge University Press, 2006 — 217–220-bet. ISBN 0-521-84373-1. Qaraldi: 2010-yil 14-noyabr. McDougall, James (2006). History and the culture of nationalism in Algeria. Cambridge University Press. pp. 217-220. ISBN 0-521-84373-1. Retrieved 2010-11-14.
  13. ↑ „Kasbah of Algiers“. Unesco. Qaraldi: 2010-yil 12-noyabr.„Kasbah of Algiers“. Unesco. Retrieved 2010-11-12.
  14. ↑ „Algiers Kasbah: 1992Evaluation“. Unesco. Qaraldi: 2010-yil 14-noyabr.„Algiers Kasbah: 1992Evaluation“ (PDF). Unesco. Retrieved 2010-11-14.
  15. ↑ „Visit the Historic Ketchaoua Mosque in Algiers“. Algeria.com. Qaraldi: 2010-yil 12-noyabr.„Visit the Historic Ketchaoua Mosque in Algiers“. Algeria.com. Retrieved 2010-11-12.
  16. ↑ „The Magnificent Ketchaoua Mosque in Algiers“. Travel North Africa Times (2008-yil 12-aprel). 2011-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 12-noyabr.
  17. ↑ „Ketchaoua Mosque under urgent works in coming days“. Algeria News and Press Reviews (2009-yil 13-dekabr). 2011-yil 17-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 14-noyabr.
  18. ↑ „The Casbah of Algiers heaves a cry of despair“. Magharebia (2008-yil 3-oktyabr). Qaraldi: 2010-yil 14-noyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ketchaua_masjidi&oldid=3720287" dan olindi