Konstantin Osipov
Konstantin Pavlovich Osipov (1896-yil, Krasnoyarsk, Rossiya imperiyasi — 1919-yil, Buxoro amirligi) — Turkiston Respublikasi Harbiy ishlar komissari (harbiy vazir), 1919-yil yanvarida Toshkentda Sovet Ittifoqiga qarshi qoʻzgʻolonga rahbarlik qilgan.
| Konstantin Osipov | |
|---|---|
| Tavalludi |
1896-yil |
| Vafoti |
1919-yil Buxoro amirligi |
Biografiyasi tahrir
Konstantin Pavlovich Osipov 1896-yilda Krasnoyarskda tugʻilgan[1]. 1913-yildan RSDLP (b) aʼzosi.
Birinchi jahon urushi boshidan u ikki yil zahiradagi polkda xizmat qildi, keyin 4-Moskva praporshchiklar maktabiga yuborildi. Oʻqishni tugatgandan soʻng, praporshist Osipov eng yaxshi bitiruvchi kursant sifatida oʻqituvchi boʻlib qoldi. 1917-yil boshida u Skobelevda general Polonskiyning ad’yutanti boʻlib xizmat qildi. 1917-yil oktyabr oyida Askarlar deputatlari kengashiga aʼzo boʻldi. 1918-yil fevralda Qoʻqon muxtoriyatini magʻlub etdi, keyinroq Samarqand yaqinida polkovnik Zaytsevning oq kazaklarini qurolsizlantirdi. Natijada, qizil qoʻmondon 22 yoshida Turkiston Respublikasi harbiy komissari boʻldi.
1919-yil 18—23-yanvar kunlari Toshkentda Konstantin Osipov boshchiligida mintaqada sovet hokimiyatini agʻdarishni maqsad qilgan qurolli qoʻzgʻolon boʻlib oʻtdi[2].
Qoʻzgʻolon paytida Osipov qoʻpol va murosasiz harakat qildi, qurolli nutqining boshida qoʻzgʻolonchilar tomonidan asirga olingan taniqli sovet va partiya xodimlarini qatl qilishni buyurdi. Shahar koʻchalarida koʻcha janglari boshlandi va boshida qoʻzgʻolonchilar sezilarli muvaffaqiyatlarga erishdilar. Biroq, bir qator muhim ob’ektlar — Toshkent temir yoʻl ustaxonalari va Qal’ani bosib olishning iloji boʻlmadi, bu esa pirovardida qoʻzgʻolonning barbod boʻlishini oldindan belgilab berdi. Qolgan sovet rahbarlarining faol harakatlari, jumladan, Toshkent temir yoʻl ustaxonalari[3] rahbariyati, eski shahar otryadi boshligʻi Bobodjonov va eng katta darajada Toshkent qalʼasi garnizoni qoʻmondoni, soʻl sotsial-inqilobchi[4].
Qoʻzgʻolon barbod boʻlganidan soʻng Konstantin Osipov va uning sheriklari Toshkent shahridan Chimkent yoʻnalishi boʻyicha joʻnab ketishdi, soʻngra manevr qilib, Chimyon yoʻnalishi boʻyicha ilgari barcha naqd pul va qogʻoz pullarni olib ketishdi. Gʻoliblar shaharni tark etgan qoʻzgʻolonchilarni taʼqib qilishdi va keyin shaharda ommaviy „tozalash“, soʻroq qilish va qatl qilishdi.
Qoʻzgʻolonchilarning taʼqibchilari bilan soʻnggi jangi Qorabuloq qishlogʻi yaqinidagi Piskomm tizmasining qorli togʻlarida boʻlib oʻtdi. Qishloqning oʻzida, tintuvdan soʻng, ular qoʻzgʻolonchilar tomonidan bankdan olib qoʻyilgan mablagʻlarning bir qismini — qogʻoz valyutada topishdi.
Avvaliga Sovet tergov organlari Osipovni qor koʻchkisi ostida oʻlgan deb hisoblashgan, ammo bir muncha vaqt oʻtgach, u Fargʻona vodiysida mintaqada Sovet hokimiyatiga qarshi qurolli kurash olib borgan otryadlarda paydo boʻlgan. Sovet qoʻshinlari bilan bir qator muvaffaqiyatsiz janglardan soʻng Konstantin Osipov Buxoroga koʻchib oʻtadi va amir bilan hamkorlik qila boshlaydi. Buxoro amirligi rasman mustaqil davlat tuzilmasi boʻlganligi sababli, diplomatik yoʻllar orqali Toshkentdan kelgan Turkiy respublika Sovet hukumati amirdan Konstantin Osipov va uning sheriklarini ekstraditsiya qilishni qatʼiy talab qila boshladi. Toshkent hukumati bosimi ostida Osipovning baʼzi sheriklari Sovet hokimiyatiga topshirildi.
Knyaz Iskandarning yozilishicha, Osipov Ashxobod frontiga ketayotganida uning sheriklaridan biri talonchilik maqsadida oʻldirilgan.
1920-yilda Qizil Armiya tomonidan Buxoro amiri hokimiyati amalda agʻdarilganidan soʻng, Buxoro hukmdorining oʻzi Afgʻonistonga qochib ketgan, baʼzi tasdiqlanmagan maʼlumotlarga koʻra, Konstantin Osipov ham 1926-yilda Kobulda boʻlgan[5].
Manbalar tahrir
- ↑ „ОСИПОВ Константин Павлович“ (ru). Qaraldi: 2023-yil 29-iyul.
- ↑ Po mneniyu istorikov, issledovavshix v XX veke etot period sovetskoy istorii, vajnuyu rol v podgotovke Osipovskogo myateja sigrala Туркестанская военная организация.
- ↑ V chastnosti, neobxodimo otmetit bolshuyu rol komandira otryada jeleznodorojnix masterskix, levogo esera Koluzaeva.
- ↑ „Туркестан после Осиповского мятежа января 1919 года“ (ru). 2022-yil 21-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 29-iyul.
- ↑ „Иван Медведев, «Золото красных путчистов», газета «Коммерсантъ Власть», № 41 от 18 октября 2004 г.“. 2017-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 3-yanvar.
Adabiyotllar tahrir
- Qakanboyev A. Basmachilarga qarshi kurash va Fargʻonada sovet hokimiyatining mustahkamlanishi. — Toshkent, 1958 yil.
- Polyakov Yu. A. SSSRning Oʻrta Osiyo respublikalarida basmachilarga qarshi kurash. — M., 1983 yil.