Laeken saroyi

Laeken saroyi yoki Laeken qasri (fransuzcha: Château de Laeken, niderlandcha: Kasteel van Laken) Belgiya qiroli va Belgiya qirollik oilasining rasmiy qarorgohi. Bryussel-poytaxt mintaqasida joylashgan, Laekenda (Bryussel shahrining bir qismi) va Laeken Qirollik domeni deb nomlangan katta xususiy bogʻda joylashgan.

Saroy 1782 va 1784-yillar orasida Niderlandiya Habsburg gubernatorlari uchun qurilgan va dastlab Schonenberg saroyi deb nomlangan. 20-asr boshlarida qirol Leopold II davrida sezilarli oʻzgarishlar amalga oshirildi. Hozirgi vaqtda u koʻpincha Laeken qirollik saroyi yoki Laeken qirollik qal’asi deb ataladi.

Laeken saroyini Bryusselning markazida joylashgan, Belgiya qirolining rasmiy saroyi (qarorgohi emas) va davlat ishlari olib boriladigan Bryussel Qirollik saroyi bilan adashtirmaslik kerak.

Tarixi

Saroy 1782-yildan 1784-yilgacha Belgiya-Avstriya meʼmori Lui Montoyer nazorati ostida fransuz arxitektori va urbanisti Sharl de Vailining rejalaridan soʻng Bryussel tashqarisidagi qishloq qishlogʻi boʻlgan Laekenda qurilgan. U dastlab Shonenberg saroyi deb nomlangan va Niderlandiyaning Gabsburg gubernatorlari, Avstriya gertsoginyasi Mariya Kristina va uning turmush oʻrtogʻi Saksoniya-Teschen shahzodasi Albrext uchun yozgi qarorgoh boʻlib xizmat qilishi kerak edi.

1803-yil 21-iyulda Deyl boʻlimi komissari Nikolas-Jan Rupp Laeken saroyida Napoleonni qabul qildi. Napoleon 1804-yil avgust oyida birinchi Legion d’honneur ordeni bilan taqdirlashdan boshlab, Bulondagi qoʻshinlariga, Reyn boʻylab harakatlanishgacha boʻlgan yoʻlda u yerda imperator Jozefina bilan qoldi va keyinroq, 1815-yilda yuz kun davomida bu eʼlonni muddatidan oldin eʼlon qildi.

• 
  18-asrda Shonenberg saroyi
• 
  Per-Jak Gyotgebuerning Choix des monuments asaridan Laeken saroyining o‘ymakorligi (1827)

Mustaqillikdan keyingi davr (1830-yildan hozirgi kungacha)

Belgiya mustaqillikka erishgandan soʻng, Bryussel shahrining oʻsha paytdagi meri Rupp yangi qirol Leopold Ini 1831-yil 21-iyulda Leopoldning toj kiyish kunida Laeken saroyida qabul qildi. Saroy 1890-yilda yongʻin natijasida qisman vayron boʻlgan va meʼmor Alfons Balat tomonidan qayta qurilgan va kengaytirilgan. Fransuz arxitektori Charlz Jiro 1902-yilda uning hozirgi konturini berdi, unga ikkita yangi monumental qanot qoʻshilib, asosiy jabhada „U“ shaklini hosil qildi. Domenda, shuningdek, yiliga bir necha kun omma uchun ochiq boʻlgan, gumbaz shaklidagi monumental inshootlar toʻplami boʻlgan yirik Laeken Qirollik issiqxonalari mavjud.

Laeken saroyi 1831-yilda Leopold I taxtga oʻtirganidan beri qirollik qarorgohi boʻlib kelgan. Biroq, 1993-yilda taxtga oʻtirgandan soʻng, qirol Albert II va qirolicha Paola saroyni oʻrab turgan park hududida joylashgan Belvederda yashashni afzal koʻrdilar.

• 
  1880-yilda Laeken saroyi, L’Illustration nationale dan oʻymakorlik
• 
  Laeken saroyi yonmoqda, 1890-yil 1-yanvar
• 
  Yongʻin oqibatlari
• 
  Qirol Leopold II tomonidan qurilgan qanot

Qirollik domeni

Laeken qirollik domeni keng, taxminan 460 akr yoki Monakodan biroz kichikroq. Bogʻlar devorlar va temir darvozalar bilan oʻralgan va jamoat uchun yopiq.

Qirollik domenining bogʻlari inglizcha uslubda obodonlashtirilgan; keng parkda koʻllar, golf maydoni va sanʼat asarlari mavjud. Qirol Leopold II oʻzining shaxsiy bogʻlari dizayni bilan chambarchas bogʻliq edi. Aynan shu bogʻlarda uning yagona oʻgʻli, Brabant gertsogi shahzoda Leopold hovuzga tushib, atigi toʻqqiz yoshida pnevmoniyadan vafot etdi.

Turli pavilyonlar, jumladan, Xitoy paviloni va Yaponiya minorasi mavjud. Ular Leopold II tomonidan buyurtma qilingan va hozirda Uzoq Sharq muzeylari tarkibiga kiradi. Xitoy pavilyonining xonalari Lui XIV va Lyudovik XVI uslublarida ishlangan. Ular xitoy naqshlari, chinni va kumush idishlar bilan bezatilgan. Yapon minorasi 1900-yilda Parij koʻrgazmasida Leopold koʻrgan qurilishdan ilhomlangan pagodadir.

Bogʻlarda Kanada gʻozlarining bir nechta koloniyalari, yuzlab karabataklar va boshqa yirik qushlar yashaydi.

• 
  Laeken saroyining asosiy jabhasi
• 
  Qirollik domenining bog'lari va Yaponiya minorasi
• 
  Qirollik domenining buyuk maysazori

Qirollik issiqxonalari

Laeken qirollik issiqxonalari Qirollik domenida joylashgan va saroyga apelsin orqali biriktirilgan. Ular qirol Leopold II tomonidan buyurtma qilingan va 1874-1895-yillarda Alphonse Balat tomonidan ishlab chiqilgan va qurilgan. Ulkan majmuaning umumiy maydoni 2.5 gektarni tashkil qiladi . Kongo issiqxonasi va "Temir cherkov" deb ataladigan, dastlab qirollik ibodatxonasi boʻlib xizmat qiladigan gumbazli issiqxona boʻlgan.

Majmua mashhur Qirollik botanika kollektsiyasiga ega boʻlib, u sobiq Belgiya imperiyasining Afrika qismlaridan kelib chiqqan kamelyalar, apelsin daraxtlari va koʻplab oʻsimliklarning katta kolleksiyalarini oʻz ichiga oladi.

Zamonaviy funktsiya

Qirolicha Mathilde Laeken saroyida rasmiy mehmonlarni qabul qiladi, 2017

Laeken saroyi, Bryussel Qirollik saroyiga qaraganda ancha hushyor va samimiy xarakterga ega. 1999-yildan beri u qirol Filipp va qirolicha Mathildaning oilasi bilan qarorgohi boʻlib kelgan.

Laeken qirollik issiqxonalari har yili aprel-may oylarida gullash davrida uch hafta davomida omma uchun ochiq. Saroy otxonalari, Xitoy pavilyoni va Yaponiya minorasi bilan mashhur.

Qirolicha Paolaning iltimosiga koʻra, qirol Leopold III ning bolalari oʻsgan oʻyin paviloni qayta tiklandi, shuning uchun Brabant gersoginyasi valiahd malika Elizabet u yerda oʻz ukalari va amakivachchalari bilan oʻynashi mumkin edi.

Namuna

Zair (hozirgi Kongo Demokratik Respublikasi) diktatori Mobutu Sese Seko oʻzining tugʻilgan shahri Gbadolitda Laeken qirollik saroyi namunasida saroy qurdi.

Manbalar

Adabiyotlar

• Demey, Thierry. Léopold II (1865-1909). La marque royale sur Bruxelles (fr). Brussels: Badeaux, 2009. ISBN 978-2-9600414-8-4. 
• Emerson, Barbara. Léopold II, le royaume et l'empire (fr). Brussels: Duculot, 1994. 
• Van Ypersele de Strihou, Anne and Paul. Laeken, un château de l'Europe des Lumières (fr). Louvain-la-Neuve: Duculot, 1991. ISBN 978-2-8011-0984-7. 

Havolalar

• Bryusselga tashrif buyurgan Laeken qirollik qal’asi