Fedor Mauyer
Fedor Mixaylovich Mauyer (1897-yil 25-sentyabr, Qoʻqon — 1963-yil 23-iyun, Toshkent) — olim, biologiya fanlari doktori (1955), professor (1957)[1]. Oʻrta tolali AN-309, AN-304, AN-315, AN-318; ingichka tolali Giza-7, Si-Aylend— 1, Si-Aylend—2 va boshqa gʻoʻza navlarini yaratgan. Yovvoyi va madaniy gʻoʻza turlari evolyusiyasining tabiiytarixiy omillariga asoslangan, jahonda eʼtirof etilgan va mukammal hisoblanadigan gʻoʻza sistematikasini ishlab chiqqan[2].
| Fedor Mixaylovich Mauyer | |
|---|---|
| Tavalludi |
25-sentyabr 1897 Qoʻqon |
| Vafoti | 23-iyun 1963 Toshkent SSSR |
| Sohasi | biologiya fanlari doktori |
| Akademik rahbarlari | Gavriil Zaysev |
| Mashhur shogirdlari | Abdumavlon Abdullayev |
Tarjimai holi tahrir
Fedor Mauyer Qoʻqonda tugʻilgan. Arxitektor Mixail Fedorovich Mauerning oʻgʻli. Qoʻqon tijorat bilim yurtini (1914), Xarkov Novo-Alekseevskiy nomidagi qishloq va oʻrmon xoʻjaligi institutining 3-kursini tugatgan. 1918—1921-yillarda Sovet Armiyasi safida xizmat qilgan, so‘ng Turkiston (1923-yildan O‘rta Osiyo) universiteti agronomiya fakulteti 3-kursdan o‘qishni davom ettirgan. Fedor Mauyer 1922-yildan assistent, oʻqituvchi, dotsent boʻlib faoliyat yuritgan va bir vaqtning o‘zida 1923-yildan Turkiston seleksiya stansiyasida professor Gavriil Semyonovich Zaytsev rahbarligida paxta bo‘yicha ilmiy tadqiqot ishlarini olib borgan. 1925-yildan Nazorat bo‘limi boshlig‘i, 1928-yildan fan bo‘yicha direktor o‘rinbosari, 1929-yildan direktor vazifasini bajara boshlagan[3].
Fedor Mauyer 1931-yil mart oyida paxtachilikda qoʻporuvchilik sodir etganlikda ayblanib hibsga olingan va 5 yilga Kavkazortiga oʻz mutaxassisligi boʻyicha ishlash uchun yuborilgan (1958-yil noyabrda reabilitatsiya qilingan).
Fedor Mauyer 1931—1950-yillarda Kavkazorti paxtachilik qoʻmitasi xodimi, Kavkazorti va Ozarbayjon paxtachilik ilmiy-tadqiqot institutlari Misr paxtachilik boʻlimi mudiri va Ozarbayjon qishloq xoʻjaligi institutida gʻoʻza seleksiyasi va genetikasi kafedrasi dotsenti boʻlgan. Bu davrda oʻrta tolali va ingichka tolali gʻoʻzani ekish tashabbuskori boʻlgan hamda gʻoʻzaning bir qancha serhosil navlarini, jumladan, quruqlikka chidamli An-309, An-304, An-15, An-318 navlarini yaratgan. Oʻzbekiston paxtachiligida urugʻchilik nazorati ishi tashkilotchisi boʻlgan. Fedor Mauyer 1950-yildan boshlab O‘zbekiston SSR Fanlar akademiyasi O‘simliklar genetikasi va fiziologiyasi instituti qoshidagi g‘o‘za va boshqa ekinlarning spetsifikatsiyasi va taksonomiyasi laboratoriyasi va SAGU biologiya va tuproq fakulteti dotsenti boʻlgan.
Fedor Mauyer 1951-yilda biologiya fanlari doktori nomzodi, 1955-yildan esa biologiya fanlari doktori, 1956-yilda professor boʻlgan. Dala ekinlarining seleksiyasi va urugʻchiligi, genetikasi (umumiy kurs), oʻsimliklar genetikasi (xususiy kurs), oʻsimliklarning rivojlanish biologiyasi, biogenetika tarixi, gʻoʻzaning sistematikasi va kelib chiqishi, madaniy oʻsimliklarning kelib chiqishi va sistematikasi kabi fanlardan maʼruzalar oʻqigan.
Fedor Mauyer 1954-yilda nashr etilgan „Paxtaning kelib chiqishi va taksonomiyasi“ monografiyasining muallifi.
Fedor Mauyer 1963-yil 23-iyunda Toshkentda vafot etgan.
Manbalar tahrir
- ↑ Oʻzbekiston Milliy Ensiklopediyasi, Tashkent, 2000.
- ↑ „Мауер Федор Михайлович“. Qaraldi: 12-iyun 2023-yil.
- ↑ „Мауэр Федор Михайлович - биолог“. Qaraldi: 12-iyun 2023-yil.
Adabiyotlar tahrir
- Proisxojdeniye i sistematika xlopchatnika, T., 1954; Gʻoʻza; t.1., T., 1957.
| Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |