Margʻilon: Versiyalar orasidagi farq

 

<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->

 

M. toʻgʻrisidagi dastlabki yozma maʼlumotlar 10-a.ga taalluqli. Oʻsha davrlarda shahar "Margʻinon" deb atalgan va keyinchalik har ikki nomi ham ishlatilib kelingan. M. nomining kelib chiqishi haqida aniq bir maʼlumot yoʻq. Ayrim toponimistlar "margʻ" — "maysazor", "oʻtzor"dan deb taxmin qiladilar. M. "murgʻ" va "yunon" soʻzlaridan degan mahalliy toʻqima rivoyat ham bor. Ibratniig "Tarixi Fargʻona" qoʻlyozma asarida yozilishicha, shaharga 883 y.da asos solingan. Arxeologik topilmalar M. oʻrnida mil. boshlaridan aholi yashab kelayotganligini, 10-a.da u katta qishloq boʻlganligini, 11 — 12-a.larda esa shaharga aylanganligi tasdiqlamoqda. V. V. Bartold "Moʻgʻullar istilosi davrida Turkiston" asarida Qoraxoniylar davrida ham M. viloyatning bosh shahri hisoblanganligini qayd etgan. "Boburnoma"da M. Fargʻonadagi 8 ta shahardan biri ekanligi, shaharning obodligi, shirin mevalari haqida soʻz yuritilib, uning "donai kalon" deb ataluvchi anori va "subhoniy" navli oʻrigi maqtaladi. Shaharning qad. qismida oʻtkazilgan arxeologik qazilmalar natijasida M.ga bundan 2 ming yil avval asos solinganligi aniqlandi. Mahalliy maʼlumotlar boʻyicha shaharning 12 darvozasi boʻlgan. Buyuk ipak yoʻlida joylashgan M. aholisi qadimdan atlas toʻqish bilan shugʻullanib kelgan va shu tariqa uni jahonga mashhur qilgan. M.ning shoyi matolari Misr, Eron va Yunoniston, Qashgʻar savdogarlari tomonidan koʻplab harid qilingan. Shuningdek, M.da doʻppidoʻzlik, misgarlik rivojlangan, shaharda vaqt-vaqti bilan tanga ham zarb qilingan. Shahar turli davrlarda Temuriylar, Shayboniylar davlatlari, keyingi davrda Qoʻqon xonligi tarkibida boʻlgan. 1875 y.da rus qoʻshinlari tomonidan bosib olingan. M.da oq podsho maʼmurlari zulmiga qarshi qaratilgan, tarixda maʼlum boʻlgan "Poʻlatxon qoʻzgʻoloni" (1873— 76), mahalliy aholini Rossiyadagi front orti ishlariga zoʻrlab olib ketilishiga qarshi koʻtarilgan xalq qoʻzgʻoloni (1916) boʻlib oʻtgan. M. 1876—1926 y.larda Fargʻona viloyatining uyezd shahri boʻlgan, soʻngra Fargʻona okrugi miqyosidagi shaharga aylantirilgan.

M. vodiydagi yirik shaharlar bilan avtomobil yoʻllari orqali bogʻlangan. "Margʻilon haqiqati", "Turon shoyisi" gaz.lari chiqarilmoqda. Shaharda 1037 oʻringa moʻljallangan kasalxonalar, 2 tibbiyot sanitariya qismi, Salomatlik markazi, tez tibbiy yordam markazi va b. tibbiy muassasalarda 422 vrach, 1599 oʻrta tibbiy xodim xizmat qiladi. "Atlaschi" va "Turon" stadionlari, 33 sport zali, koʻplab voleybol, basketbol va futbol maydonlari, 3 bolalar va yoshlar sport maktabi bor. 56 ta jismoniy tarbiya jamoasida 43 ming nafardan ziyod yoshlar shugʻullanmoqda. Meʼmoriy yodgorliklardan Pir Siddiq majmui ("Kaptarlik", 18-a. oʻrtalari), Xoʻja Magʻiz maqbarasi (18-a.ning birinchi yarmi), Chokar, Toronbozor masjidlari (20-a. boshlari), Saidahmad Xoja Eshon madrasasi (19-a. oxiri) va b. saqlanib qolgan. M.da buyuk alloma Burhoniddin Margʻinoniy yashab oʻtgan, shoira Uvaysiy (Jahon Otin) tugʻilgan va b. bir qancha mashhur kishilar ijod qilganlar.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>

<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->

 

'''Margʻilon''' (''boshqa nomlari'' '''Margilan''', '''Margelan''') — [[Oʻzbekiston]] shaharlaridan biri. [[Farg`ona viloyati]]da joylashgan. Aholisi 190,2 ming kishi. Shaharda 30 dan artiq millat va elatlar istiqomat qiladi. Jumladan, 91,9 % [[o`zbek]]lar, 3,1 % [[rus]]lar, 1,4 % [[tatar]]lar. Shahr iqlimi — kontinental, qish yumshoq, yoz esa juda issiq keladi.

Afsonalarga koʻra, Margʻilonga [[Iskandar Zulqarnayn]] tomonidan asos solingan.Aytishlaricha [[Zulqarnayn]] ovqatlangani toʻhtaganda, unga [[Murg`]] yaʼni tovuq va [[Non]] berilgan ekan va shundan [[Murg`inon]] boʻlib shaharni nomi kelib chiqqan ekan.Lekin boshqa ishonchliroq maʼlumotlarga qaraganda [[Marg`ilon]] Miloddan Keyingi IX asrda [[Buyuk Ipak Yo`lidagi]] muhim shahrlardan boʻlgan.XV asrda yashab oʻtkan vatandoshimiz va [[Boburiylar]] imperiyasining asoschisi [[Bobur]] oʻzinig [[Boburnoma]] kitobida «koʻb yahshi narsalarga boy shahar.Uning [[Shaftolilari]] va [[Anorlari]] ham koʻb yahshidur»

deb yozgan.Va uning aytishicha «[[Samarqand]] ning va [[Toshkent]] ning eng koʻzga koʻringan bezori va urishqoqlari Margʻilonliklardir». 1710-1876 yillarda [[Qo'qon xonligi]] davrida shaxar Marg'ilon bekligi markazi, xonlikning muhim strategik ahamiyatga molik kenti bo'lgan. Marg'ilon Chor Rossiyasi hukmronligi davrida [[Turkiston]] guberniyasi takibidagi, [[Farg'ona viloyati]], Marg'ilon uezdi markazi bo'lgan. Shaxarda hamma zamonlarda ham hunarmandchilik va savdogarlik yuksak darajada rivojlangani ma'lum.

 

Yana shaxarda,Oʻzbekistondagi eng yirik Shoi ishlab chiqaradigan [[Yodgorlkik Shoi Korhonasi]] va [[Turon Shoisi]] Korhonalari joylashgan.[[Farg`ona Vodiysiga]] shoi toʻqish qachon kelganligi nomaʼlum, lekin eski zamonlardan maʼlumki [[Marg`ilon]] bu sohada juda mashhur boʻlgan.

 

== Tarixiy va arxitektura yodgorliklari ==

 

* [[Burxoniddin al-Marg'iloniy]] — Buyuk Islom huquqshunosi. fiqh ilmi olimi, "Al-Hidoya" asari muallifi.

[[Tasvir:Uvaysiy.jpg|thumb|left|Jahon otin Uvaysiy]]

* [[Nurali Latipov]] «[[Что? Где? Когда?]]» teleo'yini ishtirokchisi, eng birinchi "xrustal boyqush" mukofoti sohibi.

* [[Sergey Tetyuhin]] — voleybolchi, jahon kubogi sihibi va [[Olimpiya o'yinlari]] chempioni.

* [[Ma'murjon Uzoqov]] — xalq hofizi

* [[Yusuf qiziq Shakarjonov]] — xalq askiyachisi

* [[Ohun qiziq]] — xalq askiyachisi

 

== Havolalar ==

* [http://www.margilon.uz Rasmiy sayti]

 

== Manbalar ==

{{manbalar}}

 

{{Fargʻona viloyati}}