Muhammad G‘azzoliy
Shayx Muhammad Gʻazzoliy (arabcha: الشيخ محمد الغزالي السقا)(22-sentyabr 1917-yil, Misr — 9-mart 1996-yil, Saudiya Arabistoni) — Islom dini va uning muqaddas kitobi Qurʼonni zamonaviy uslubda tushuntirishga intilgan asarlari bilan keng muxlislar orttirgan misrlik islom olimi. U Misrda islom dinining tiklanishiga hissa qoʻshganligi haqida ham maʼlumotlar bor[1]. Boshqa manbalarda uni “musulmonlar dunyosidagi eng hurmatli shayxlardan biri” deb ham atashgan.
| Muhammad G‘azzoliy | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
22-sentyabr 1917-yil |
| Vafoti |
9-mart 1996-yil (78 yoshda) Ar-Riyod, Saudiya Arabistoni |
| Fuqaroligi |
 Misr |
| Taʼlimi | Al-Azhar universiteti |
| Kasbi | Islom olimi va ulamosi |
| Turmush oʻrtogʻi | Amina Kouta |
| Mukofotlari |
• Misr Respublikasining birinchi ordeni; • Qirol Faysal mukofoti; • Pokistonning “Aʼlo darajadagi mukofoti”. |
Hayoti tahrir
Muhammad Gʻazzoliy 1917-yilning 22-sentyabrida Iskandariya qirgʻoq qismidan janubi-sharqda, Buhayro gubernatorligi Nikla al-Inab (نكلا العنب) kichik shaharchasida tavallud topgan. 1941-yilda Al-Azhar universitetida tahsilini tugatgan[2]. Makkadagi Umm ul-Quro universiteti, Qatar universiteti va Jazoirdagi “al-Amir Abd al-Qadir” Islom fanlari universitetida dars bergan.
Ish va mukofotlari tahrir
G‘azzoliy Qohiradagi Xalqaro islom tafakkuri instituti ilmiy kengashi raisi lavozimida faoliyat yuritgan. Bundan tashqari G‘azzoliy 60 da ortiq kitoblarning muallifi bo‘lib, ularning ko‘pchiligi turli tillarga tarjima qilingan.
Shuningdek, u koʻplab mukofotlar, jumladan, Respublikaning birinchi ordeni (Misr)(1988-yil), Qirol Faysal mukofoti (1989-yil) va Pokistonning “Aʼlo darajadagi mukofoti” sohibi boʻlgan.
Shaxsiy hayoti va vafoti tahrir
U Amina Kouta ismli ayol bilan turmush qurgan va ularning 7 nafar (2 nafar o‘g‘il va 5 nafar qiz) farzandlari boʻlgan. Gʻazzoliy 1996-yilning 9-mart kuni Saudiya Arabistoning poytaxti Ar-Riyod shahridagi boʻlayotgan ilmiy konferensiyada maʼruza qilayotgan paytida yuruk xurujidan vajot etgan[1] va Saudiya Arabistonining Madina shahriga dafn etilgan. U Misrda mashhur shayx bo‘lgan va vafotidan keyin ham shunday bo‘lib qolgan.
Ilmiy ishlari tahrir
Gʻazzoliy 94 ta kitoblarning muallifi. Uning baʼzi kitoblarida quyidagilar mavjud[1]:
- Islom va zamonaviy iqtisodiyot;
- Islom va siyosiy despotizm;
- “Xristianlik va Islom o'rtasidagi fanatizm va tolerantlik” nomli ensiklopediya asarlari;
- Fiqh Al Seerah;
- Qurʼon haqida Tafsir;
- Laisa Minal Islom (Islomdan emas);
- Maʼrifiy merosimiz;
- Hayotingni yangila;
- Islom va xotin-qizlar masalasi;
- Paygʻambar sunnati: Huquqshunoslar va hadis olimlari oʻrtasida (As-sunnatun nabaviyyatu bayna ahlil fiqhi va ahlil hadis)
Paygʻambar sunnatlari tahrir
Gʻazzoliyning 1989-yilda nashr etilgan “Paygʻambar sunnatlari” asari eng koʻp sotilgan kitob boʻlib, mushtariylarning “diqqat markaziga tushgan va tortishuvlarga sabab boʻlgan”. Birinchi 5 oy ichida nashriyot tomonidan beshta taassurot qoldirgan va bir yil ichida ikkinchi kattalashtirilgan nashri bilan eng koʻp sotilgan kitobga aylandi. Ikki yil ichida ushbu kitobga javoban kamida 7 ta monografiya nashr etildi. Al-Ahram gazetasi buni oʻsha paytda Sovet Ittifoqida boʻlgan “Qayta qurish” bilan solishtirgan[3].
Bundan tashqari Gʻazzoliy uygʻonishchilarning amaliy tashvishlaridan tashqari, shariatning iqtisodiyot va soliqqa tortish, jinoyat huquqi, ayollarning roʻmol oʻrashi hamda ularning jamiyat va iqtisodiyotdagi oʻrni, “sunnatni buzuqlikdan poklash” haqida ham yozgan. U hadis ilmini rivojlantirishdan koʻra, islom ulamolarning uni tushunishlaridagi nomutanosibliklarni bartaraf etishga intilgan[4].
Shuningdek, G‘azzoliy kitobda ahli hadisning (hadis tarafdorlari) “islomiy matnlarga to‘g‘ridan-to‘g‘ri va tafsirga qarshi yondoshuvi” deb hisoblagan narsaning “qattiq” tanqidi konservativ dindorlarning keskin hujumlariga sabab bo‘ldi. Kitobni tanqid qiluvchi “Misr va Saudiya Arabistonida bir qancha yirik anjumanlar”, Saudiya Arabistoniga tegishli Londonda chiqadigan “Asharq al-Awsat” gazetasiga javoban uzun maqolalar va boshqalarning Gʻazzoliyni qoralagan, “uning motivlari va sabablarini” shubha ostiga qoʻygan turli yozuvlari chop etilgan[5]. Uning shogirdlaridan biri Xolid Abu El Fadlning soʻzlariga koʻra, Gʻazzoliy oʻziga qarshi tuhmat kompaniyasi va eski shogirdlarining jim turishidan hayratda qolgan va tushkunlikka tushib qolgan[6].
Manbalar tahrir
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Jehl, Douglas. „Mohammed al-Ghazali, 78, An Egyptian Cleric and Scholar“ (Ingliz). The New York Times (14-mart 1996-yil). Qaraldi: 22-mart 2024-yil.
- ↑ Jehl, Douglas. „Mohammed al-Ghazali, 78, An Egyptian Cleric and Scholar“ (en-US). The New York Times (1996-yil 14-mart). Qaraldi: 2023-yil 10-fevral.
- ↑ Brown, Daniel W.. Rethinking tradition in modern Islamic thought. Cambridge University Press, 1996 — 108 bet. ISBN 0521570778. 2018-yil 10-mayda qaraldi.
- ↑ Brown, Daniel W.. Rethinking tradition in modern Islamic thought. Cambridge University Press, 1996 — 108 bet. ISBN 0521570778. 2018-yil 10-mayda qaraldi. Brown, Daniel W. (1996).
- ↑ Khaled Abou El Fadl (2005), The Great Theft: Wrestling Islam from the Extremists, p. 93.
- ↑ FOER, FRANKLIN (November 18, 2002). „Moral Hazard“. The New Republic. Qaraldi: 14 June 2018.