Vikipediya

Norman Thagard

NASA astronavti

Norman Earl Thagard (1943-yil 3-iyulda tugʻilgan) – amerikalik olim va sobiq AQSH dengiz piyodalari zobiti, dengiz aviatori va NASA astronavti. U Rossiya kosmik kemasida koinotga chiqqan birinchi amerikalik kosmonavt. U bu parvozini 1995-yil 14-martda Rossiyaning Mir-18 missiyasi uchun tayyorlangan „Soyuz TM-21“ kosmik kemasida amalga oshirgan.

Norman Thagard
Tavalludi 1943-yil 3-iyul (81 yoshda)
Marianna U,S
Fuqaroligi AQSh
Taʼlimi Florida universiteti, Texas universiteti janubi-gʻarbiy tibbiyot maktabi (Florida universiteti)da
Kasbi NASA astronavti
Unvoni

Tajriba

tahrir

Thagard turli ilmiy darajalarni olish uchun zarur boʻlgan akademik talablarni bajarish jarayonida bir qator tadqiqot va oʻqituvchilik lavozimlarini egallab kelgan[1].

1966-yil sentyabr oyida Norman Amerika Qoʻshma Shtatlari dengiz piyodalari safiga zaxirasi ofitseri boʻlib xizmat qiladi. U 1967-yilda kapitan unvoniga erishgach, 1968-yilda dengiz aviatori etib tayinlangan. Keyinchalik esa Janubiy Carolina shtatidagi Beaufort dengiz piyodalari havo stantsiyasida VMFA-333 bilan F-4 Phantom II samolyotlarida parvoz qilish uchun tayinlangan. Thagard 1969-yil yanvaridan 1970-yilgacha VMFA-115 ga tayinlanganida Vietnamda 163 ta jangovar missiyani amalga oshirgan. U Qoʻshma Shtatlarga qaytib keldi va Janubiy Carolina shtatining Beaufort shahridagi dengiz piyodalari korpusi havo stantsiyasida VMFA-251 bilan aviatsiya qurollari boʻlimi xodimi sifatida tayinlangan.

Thagard 1971-yilda akademik oʻqishni davom ettirgan, elektrotexnika boʻyicha qoʻshimcha oʻqish va tibbiyot darajasini olgan. NASAga qoʻshilishdan oldin u Janubiy Carolina Tibbiyot Universitetining Ichki Tibbiyot boʻlimida amaliyot oʻtagan. Norman shuningdek litsenziyaga ega shifokor hisoblanadi.

U uchuvchi boʻlgan va 2200 soatdan ortiq parvoz vaqtini qayd etgan, ularning aksariyati reaktiv samolyotlarda boʻlgan[2].

NASAdagi faoliyati

tahrir

Thagard 1978-yil yanvar oyida NASA tomonidan astronavt nomzodi sifatida tanlangan. 1979-yil avgust oyida u bir yillik oʻquv kursini tugatgan, bu esa unga kelajakdagi Space Shuttle parvozlarida missiya mutaxassisi sifatida ishlashiga imkoniyat yaratgan. Beshta kosmik parvoz faxriysi. Norman kosmosda 140 kundan ortiq vaqtni oʻtkazgan. U 1983-yilda STS-7 da, 1985-yilda STS-51-B da, 1989-yilda STS-30 da missiya mutaxassisi boʻlgan, 1992-yilda STS-42 da foydali yuk komandiri boʻlgan. 1995-yilda Rossiyaning Mir EO-18 missiyasida kosmonavt va tadqiqotchi boʻlib faoliyat yuritgan.

Thagard birinchi marta 1983-yil 18-iyunda Florida shtatidagi Kennedy kosmik markazidan uchirilgan STS-7 ekipajida uchgan. Bu Orbiter Challenger uchun ikkinchi parvoz va besh kishidan iborat ekipaj bilan birinchi missiya boʻlgan. Missiya davomida STS-7 ekipaji Canada (ANIK C-2) va Indoneziya (Palapa B1) uchun sunʼiy yoʻldoshlarni joylashtirgan; U erkin uchuvchi sunʼiy yoʻldosh bilan Orbiterning birinchi shakllanish parvozini amalga oshirgan (SPAS-01); birinchi AQSH va Germaniya hamkorlik materialshunoslik yukini (OSTA-2) olib oʻtgan va boshqargan; Parvoz davomida Thagard turli tibbiy sinovlarni oʻtkazgan va kosmonavtlarning koinotga moslashishi bilan bogʻliq fiziologik oʻzgarishlar haqida maʼlumot toʻplagan. Shuningdek, u RMS yordamida aylanuvchi SPAS-01 missiyasida faoliyat yuritgan. Missiya davomiyligi 1983-yil 24-iyunda Californiyadagi Edwards havo kuchlari bazasiga qoʻnishdan oldin 147 soat tashkil etgan.

Keyinchalik Thagard 1985-yil 29-aprelda Florida shtatidagi Kennedy kosmik markazidan Challenger bortida uchirilgan STS-51-B, Spacelab-3 ilmiy missiyasida kosmosga uchgan. Missiya davomida u bort muhandisi boʻlib xizmat qilgan, koʻtarilish va qoʻnish paytida qoʻmondon va uchuvchiga yordam bergan. Missiya davomiyligi 168 soatni tashkil etgan. Yerning 110 orbitasidan uchgandan soʻng Challenger 1985-yil 6-mayda Californiyadagi Edwards havo kuchlari bazasiga qoʻngan.

U 1989-yil 4-mayda Florida shtatidagi Kennedy kosmik markazidan uchirilgan STS-30 ekipajida Orbiter Atlantis bortida xizmat qilgan. Thagard bu safar ham bort muhandisi boʻlib xizmat qilgan. Ushbu toʻrt kunlik missiya davomida ekipaj aʼzolari Magellan Venerani oʻrganish kosmik kemasini, 1978-yildan beri boshlangan birinchi AQSH sayyora fanlari missiyasini va Shuttledan joylashtirilgan birinchi sayyora zondini joylashtirganlar. Magellan 1990-yil oʻrtalarida Veneraga yetib kelgan va maxsus radar asboblari yordamida Veneraning butun yuzasini xaritaga tushirgan. Bundan tashqari, ekipaj aʼzolari umumiy suyuqlik tadqiqotlari, kimyo va elektr boʻronlarini oʻrganish bilan bogʻliq ikkilamchi foydali yuklar ustida ham ishlagandilar. Missiya davomiyligi 97 soatni tashkil etgan. Yerning 64 orbitasidan soʻng, STS-30 missiyasi 1989-yil 8-mayda Californiyadagi Edwards havo kuchlari bazasiga qoʻnihi bilan yakunlangan.

Thagard 1992-yil 22-yanvarda Florida shtatidagi Kennedi kosmik markazidan havoga koʻtarilgan Discovery orbitasida STS-42da foydali yuk komandiri boʻlib xizmat qilgan. Xalqaro mikrogravitatsiya laboratoriyasi-1 modulida oʻtkazilgan 55 ta yirik tajribalar oʻn bir mamlakat tadqiqotchilari tomonidan taqdim etilgan va ilmiy fanlarning keng doirasini ifodalaydi. STS-42 ekipaji Yerning 128 ta orbitasi davomida missiyaning asosiy maqsadini – mikrogravitatsiyaning materiallarni qayta ishlash va hayot fanlariga taʼsirini oʻrganish maqsadini amalga oshirdi. Kosmosdagi bu noyob laboratoriyada ekipaj aʼzolari ikki smenada tun-u kun ishladilar. Tajribalarda oqsil va yarimoʻtkazgich kristallarining oʻsishiga mikrogravitatsiya taʼsiri oʻrganildi. Shuningdek, nol tortishish kuchining oʻsimliklar, toʻqimalar, bakteriyalar, hasharotlar va inson vestibulyar reaksiyasiga taʼsiri boʻyicha biologik tajribalar oʻtkazildi. Ushbu sakkiz kunlik missiya 1992-yil 30-yanvarda Kaliforniyadagi Edvards havo kuchlari bazasiga qoʻnish bilan yakunlandi.

Oʻzining soʻnggi missiyasida Thagard Rossiyaning Mir EO-18 missiyasining ekipaj aʼzosi edi. 115 kunlik parvoz davomida 28 ta tajriba oʻtkazildi. Ekipaj 1995-yil 14-martda „Soyuz TM-21“ bortida Qozogʻistondagi Boyqoʻngʻir kosmodromidan havoga koʻtarildi. Missiya 1995-yil 7-iyulda Kennedi kosmik markaziga STS-71 kosmik kemasida qoʻnish bilan yakunlandi[3].

Joriy faoliyati va lavozimlari

tahrir
  • FAMU – FSU muhandislik kolleji professori.
  • Shuttle missiya, nazorati kosmik stansiya simulyatorlari, raqamli kosmik teatr planetariy va IMAX teatri bilan Tallahassee Challenger oʻquv markazi hammuassisi va ijrochi direktori.
  • EMS Technologies, Inc direktorlar kengashi aʼzosi. EMS – Atlanta shahrida joylashgan aloqa kompaniyasi.
  • Ekstremal sharoitlarda inson faoliyati jamiyati jurnalining tahririyat koʻrib chiqish kengashi aʼzosi.
  • Amerika aeronavtika va astronavtika institutining faxriy oʻqituvchisi.
  • U aerokosmik maslahatchi va 1999-yilda Jamie Lee Curtis va Donald Sutherland ishtirokidagi Virus filmi va Bryus Uillis, Ben Affleck va Liv Tayler ishtirokidagi Armageddon (1998) uchun texnik maslahatchi boʻlgan.

Tashkilotlar

tahrir
  • Amerika aviatsiya va astronavtika instituti
  • Aerokosmik tibbiyot uyushmasi
  • Phi Kappa Phi
  • Tallahassee simfoniya orkestri

Mukofotlari

tahrir
  • AQSH astronavtlari shon-sharaf zaliga qabul qilingan (2004)
  • Erskine tashrif buyuruvchi xodimi, Kenterberi universiteti, Kraystcherch, Yangi Zelandiya (2001)
  • Faxriy Conch va Florida Keys fuqarosi (2000)
  • 1998-yilda Californiyaning Pasadena shahrida boʻlib oʻtgan Atirgullar paradi turnirida mukofotga sazovor boʻlgan suzuvchi
  • FSUning Oltin faxriy jamiyatiga qabul qilingan (1998)
  • Florida shtatining 5-koʻchasidagi Jacksonvillening kichik qismi „Norman E. Thagard Blvd“ deb oʻzgartirilgan (1998)
  • Ginnesning rekordlar kitobiga AQSH kosmik parvozi rekordlarini oʻrnatgani uchun kiritilgan (1997)
  • NASA Parvoz jarrohlari jamiyati 1997-yil W. Randolph Lovelace mukofoti sovrindori
  • Rossiya Federatsiyasi Prezidenti Boris Yeltsin tomonidan shaxsan topshirilgan Rossiyaning „Doʻstlik“ ordeni laureati (1996)
  • NASAning 15 ta „Kosmik parvoz super yulduzlari“ dan biri sifatida tarixda qolgan (1996)
  • New-Mexico Xalqaro kosmik shon-sharaf zaliga qabul qilingan (1996)
  • Amerika Aeronavtika va Astronavtika Instituti tomonidan 1996-yilda Jeffries Tibbiy tadqiqot mukofoti sovrindori
  • Aerokosmik tibbiyot assotsiatsiyasining kosmik tibbiyot uchun 1996-yilgi Hubertus Strughold mukofoti sovrindori
  • Smitson institutining iltimosiga koʻra, uning ruscha „SOKOL“ kosmik kostyumi Milliy havo va kosmik muzeyga sovgʻa qilingan (1996)
  • Henry G. Armstrong Aerokosmik tibbiyot boʻyicha oʻqituvchi (1996)
  • Florida Senatining maqtovini olgan (1996)
  • Tallahassee shahri maqtovini olgan (1995 va 2004)
  • Aviatsiya haftaligi va kosmik texnologiyalarning 1995-yilgi Laurels mukofoti sovrindori
  • Amerika Astronavtika Jamiyatining 1983- va 1995-yillardagi Melbourne W. Boynton mukofoti sovrindori
  • Florida shtat universitetining „Grad Made Good“ mukofoti (1983) va Wescott medali sohibi(1995)
  • Dengiz piyodalari korpusi komendanti tomonidan faxriy dengiz astronavti uchuvchisi etib tayinlangan (1992)
  • Florida shtat universitetining talabalar salomatlik markazi qonun bilan (1986) „Thagard talabalar salomatlik markazi“ deb nomlangan
  • NASA kosmik parvoz medali sohibi
  • NASA Faxriy xizmat medali sohibi
  • NASA Sustained Superior Performance mukofoti (ikki marta) Havo medallari sohibi (11)[4]
  • „V“ jangovar dengiz floti maqtov medali sohibi[4]
  • Dengiz piyodalari korpusi „E“ mukofoti sovrindori
  • Vietnam xizmati medali sohibi

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „NORMAN E. THAGARD (M.D.), NASA ASTRONAUT (FORMER)“. NASA (1996-yil fevral). Qaraldi: 5-noyabr.
  2. ↑ „NORMAN E. THAGARD (M.D.), NASA ASTRONAUT (FORMER)“. NASA (1996-yil fevral). Qaraldi: 5-noyabr.
  3. ↑ „NORMAN E. THAGARD (M.D.), NASA ASTRONAUT (FORMER)“. NASA (1996-yil fevral). Qaraldi: 5-noyabr.
  4. ↑ 4,0 4,1 „NORMAN E. THAGARD (M.D.), NASA ASTRONAUT (FORMER)“. NASA (1996-yil fevral). Qaraldi: 5-noyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Norman_Thagard&oldid=5291777" dan olindi